Bakı. Trend:
2024-cü ildə icbari tibbi sığorta fondunun xərclərinin maliyyələşdirilməsinə 2 milyarda yaxın məbləğdə vəsait sərf edilib.
Bu sözləri Trend-ə özəl müsahibəsində İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin Strateji inkişaf və iqtisadi təhlil departamentinin rəhbəri Ramil Muxtarzadə deyib.
O bildirib ki, səhiyyə xərclərinin həcmi və tərkibi dedikdə, bir ölkədə və ya müəyyən bir qurumda səhiyyə sisteminə yönəldilmiş ümumi maliyyə vəsaitinin miqdarı və bu vəsaitin hansı istiqamətlərə, məqsədlərə xərcləndiyi nəzərdə tutulur.
"Ümumilikdə, 2024-cü ildə icbari tibbi sığorta fondunun xərclərinin maliyyələşdirilməsinə 2 milyarda yaxın məbləğdə vəsait sərf edilib. 2023-cü ildə ölkədə adambaşına düşən ümumi səhiyyə xərci 664 manat təşkil edib və bunun hesablanması Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) metodologiyasına əsaslanır. Bura dövlət büdcəsindən ayırmalar, sığorta və cibdən ödənişlər daxildir.
Səhiyyə xərclərinin tərkibi isə ayrılmış vəsaitin hansı istiqamətlərə paylandığı və istifadə edildiyi deməkdir. Əsasən üç əsas istiqamət üzrə bölünür.
Birinci istiqamət xidmət növlərinə görə bölgüdür. Bura stasionar xidmətlər, yəni xəstəxanada yatış, ambulator-poliklinik xidmətlər, yəni həkim qəbulları və müayinələr, diaqnostik tibbi xidmətlər, təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım xidmətləri daxildir.
İkinci istiqamət xərclərin funksional strukturuna görə bölgüsüdür. Bu zaman vəsait idarəetmə və inzibati işlərə, tibbi personalın əməkhaqlarına, dərman və tibbi ləvazimatlara, avadanlıqların alınması və saxlanılmasına, eləcə də kapital xərclərə, yəni səhiyyə müəssisəsinin tikinti və təmirinə yönəldilir.
Üçüncü istiqamət maliyyə mənbələrinə görə bölgüdür. Bura dövlət büdcəsi, icbari tibbi sığorta fondu, özəl klinikalar və əhalinin birbaşa cibindən ödədiyi vəsaitlər daxildir.
Bu göstəricilər səhiyyə siyasətinin planlaşdırılması, səmərəliliyin artırılması və maliyyə davamlılığının qiymətləndirilməsi üçün əsas analitik bazanı təşkil edir",- deyə Ramil Muxtarzadə vurğulayıb.
Departament rəhbərinin sözlərinə görə, icbari tibbi sığorta ölkəmizdə 2018-ci ildə pilot layihə olaraq, 2021-ci ilin aprel ayından isə bütün ölkə üzrə tətbiq edilməyə başlayıb:
"Ölkələrin səhiyyə sistemində icbari tibbi sığortanın effektivliyinin ölçülməsi üçün istifadə edilən əsas göstəricilərdən biri də əhalinin tibbi xidmətlərə ödədiyi cibdən ödənişlər üzrə göstəricilərdir.
Məsələn, adambaşına düşən cibdən ödəniş məbləği, cibdən ödənişlərin ümumi səhiyyə xərclərində payı, katastrofik və yoxsullaşdırıcı cibdən ödəniş göstəriciləri və s. ÜST tərəfindən illik olaraq yayımlanır. 2022-ci ilə qədər olan məlumatlar mövcuddur".
O əlavə edib ki, son 10 il üzrə rəsmi açıqlanan adambaşına düşən cibdən ödəniş məbləği və cibdən ödənişlərin ümumi səhiyyə xərcində pay göstəriciləri üzrə məlumatlar mövcuddur.
"Bu məlumatlar İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən hesablanıb.
Məlumatlara əsasən demək olar ki, 2018-ci ildən sonra adambaşına düşən cibdən ödənişlərin məbləğində artım müşahidə edilib. Lakin həmin artım birbaşa cibdən ödənişlərin artımı kimi izah edilə bilməz, iqtisadi faktorlar nəzərə alınmalıdır. Çünki Mərkəzi Bankın təqdim etdiyi orta illik inflyasiya nəticələrinə əsasən 2018-ci ildə orta illik inflyasiya 2.3%-idisə, 2023-cü ildə bu nəticə 8.8% olub. Qiymət indeksi dəyişdiyi üçün bütün xərc məbləğləri də artıb.
Həmçinin, 2014–2018-ci illərdə cibdən ödənişlərin ümumi səhiyyə xərcindəki payı da artım tendensiyası nümayiş etdirərək 67.5%-dən 73.4%-ə yüksəlib. Lakin 2019-cu ildən etibarən bu payda azalma başlayıb. Xüsusilə bu göstəricinin 2020-ci ildə 57.8%-ə qədər düşməsi diqqətçəkicidir.
2023-cü ildə bu göstərici 55.9%-ə enib ki, bu da son 10 ildə ən aşağı göstəricidir. Bu azalma icbari tibbi sığortanın tətbiqi nəticəsində əhalinin tibbi xərclərinin daha çox dövlət və sığorta tərəfindən qarşılanması ilə əlaqələndirilə bilər", - deyə R.Muxtarzadə qeyd edib.
Cibdən ödənişlərin əsas istiqamətləri barədə danışan departament rəhbəri qeyd edib ki, cibdən ödənişlərin hesablanması üçün adətən məcmu məlumatlardan istifadə edilir:
"Çünki əhalinin birbaşa fərdi xərcləri olduğu üçün detallı məlumat tapılması çətindir. Bu səbəbdən, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən ölkə üzrə cibdən ödənişlərin alt komponentləri - xəstəlik qrupları, əhali qrupları və s. üzrə nəticələrin müəyyən edilməsi məqsədilə sorğu layihəsinin həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Lakin, 2023-cü ildə ölkədə ümumi cibdən ödənişlərin məbləği 3.74 milyard manat təşkil edib. Dövlət Statistika Komitəsinin açıqlamasına görə, həmin il pərakəndə dərman satışı 1.15 milyard manat olub. Bu da onu göstərir ki, cibdən ödənişlərin təxminən 30%-i dərman təminatı ilə bağlıdır".
O diqqətə çatdırıb ki, hazırda icbari tibbi sığorta sistemində maliyyə yükünün əsas hissəsi bir neçə aparıcı xəstəlik qrupuna yönəlir:
"Əldə olunan məlumatlara əsasən, ən çox maliyyə xərclənən 3 əsas xəstəlik qrupu qan dövranı, həzm və sümük-əzələ sistemi xəstəlikləridir.
Qan dövranı sistemi xəstəlikləri 21% təşkil edir. Bu kateqoriyaya əsasən hipertoniya, ürəyin işemik xəstəlikləri, infarkt, ürək çatışmazlığı və digər kardioloji hallar daxildir. Bu tip xəstəliklər adətən uzunmüddətli müalicə və nəzarət tələb etdiyindən, ambulator və cərrahi müalicə, müxtəlif diaqnostik tibbi xidmətlər ciddi maliyyə yükü yaradır. 8% təşkil edən həzm sistemi xəstəlikləri, yəni mədə-bağırsaq sisteminə aid problemlər, məsələn, mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, xroniki qastrit, hepatitlər və pankreatit kimi hallar da icbari tibbi sığorta fondundan ciddi maliyyə resursları tələb edir".
"Sümük-əzələ sistemi və birləşdirici toxuma xəstəlikləri də 8% təşkil edir. Bura artroz, artrit, osteoxondroz, bel və oynaqlarda degenerativ dəyişikliklər kimi xəstəliklər daxildir. Bu tip hallarda həm rentgen, MRT kimi diaqnostik tibbi xidmətlər, həm də fizioterapiya və ortopedik müdaxilələr əsas maliyyə yükünü təşkil edir.
Nəticə olaraq deyə bilərik ki, bu üç xəstəlik qrupu əhali arasında geniş yayılıb, uzunmüddətli davam edir və çoxsaylı müraciətlərlə müşayiət olunur. Buna görə də icbari tibbi sığorta fondu bu sahələrə daha çox vəsait ayırır", - deyə R.Muxtarzadə qeyd edib.
İcbari tibbi sığorta hesabına ən çox göstərilən tibbi xidmətlərdən söz açan müsahibimiz vurğulayıb ki, icbari tibbi sığorta çərçivəsində əhali tərəfindən ən çox istifadə olunan tibbi xidmətlər əsasən diaqnostik müayinələrdir:
"Bunlar arasında xüsusilə elektrokardioqramma (EKQ) və ultrasəs müayinəsi (USM) ön plandadır. Bu müayinələr ürək-damar sistemi başda olmaqla, digər orqanların da ilkin və təkrar yoxlanılması üçün geniş şəkildə istifadə olunur".
Yaş qrupları və regionlar məsələsinə də nəzər salan departament rəhbəri bildirib ki, icbari tibbi sığortadan istifadə sahəsində müəyyən demoqrafik və coğrafi meyllər müşahidə olunur:
"Cins və yaş qrupları üzrə təhlil göstərir ki, ümumi istifadəçilərin 55%-i qadınlar, 45%-i isə kişilərdir. Qadınların müraciətlərinin sayca üstünlük təşkil etməsi, əsasən 50–65 yaş (25%) və 30–39 yaş (15%) qruplarında onların daha aktiv müraciətləri ilə bağlıdır.
Kişilər arasında ən çox istifadə 37%, 0–19 yaş aralığında qeydə alınıb. Bu, uşaqlar və yeniyetmələr arasında peyvəndlər, ilkin müayinələr və ambulator xidmətlərin çoxluğu ilə əlaqədardır. Kişilər üçün ikinci ən böyük istifadəçi qrupu isə 50–65 yaş aralığıdır (20%)".
"Coğrafi baxımdan isə xidmətlərdən ən çox istifadə Bakıda qeydə alınıb. Ümumi müraciətlərin 42%-i paytaxtda olub. Bu, Bakının əhali baxımından sıx və tibbi infrastrukturunun geniş olması ilə bağlıdır. Sumqayıt 9%, Bərdə–Yevlax bölgəsi 7% və Gəncə isə 7% payla ön sıralarda yer alır. Bu bölgələrdə həm əhali çoxdur, həm də tibbi xidmətlər aktiv şəkildə göstərilir.
Nəticə etibarilə bildirim ki, icbari tibbi sığortadan ən çox istifadə edənlər xüsusilə, orta və yuxarı yaşda olan qadınlar, həmçinin uşaqlar və gənc kişilərdir. Coğrafi baxımdan isə Bakı və ətraf regionlar sistemdən daha geniş istifadə imkanına malikdirlər",- deyə Ramil Muxtarzadə əlavə edib.