Bakı. Trend:
Çinin yer aləti “Curong”, Mars təpələrini tədqiq edərkən iqlimin 400.000 il əvvəl kəskin şəkildə dəyişdiyini sübut edib.
Çin Elmlər Akademiyasının Milli
Astronomiya Rəsədxanalarından Li Çunlay-ın başçılıq etdiyi elm
adamları Mars və Günəş sisteminin ən böyük təsir hövzəsindəki
Utopia Planitia adlanan təpələri tədqiq ediblər.
Trend-in
xəbərinə görə, elm adamları “Curong” və Marsın orbitindəki
“Tianwen-1” Kəşfiyyat Peykinin yüksək ayırdetmə kameraları
vasitəsilə “Curong”un May 2021-də endiyi ərazidəki təpələrdə iqlim
dəyişikliyinə dair sübutlar tapıblar.
Araşdırmada Qırmızı Planetin aşağı orta
enliklərindəki qum təpələrində də tez-tez görülən “eninə külək
silsiləsi (TAR)” adlanan uzun tünd silsilələrin yüz minlərlə illik
eroziya nəticəsində əmələ gəldiyi qeyd edilib və onların bucaqları
qlobal atmosfer sirkulyasiyası modelləri ilə müəyyən edilən Mars
küləklərinin əmələ gətirdiyi qum təpələrindən fərqlidir.
“Curong”un TAR-ların əmələ gəldiyi aypara formalı təpələrdə qaranlıq materialların altında parlaq qumları kəşf etdiyi, “Tianwen-1”-in isə Mars boyunca 2262 parlaq qum təpəsini müşahidə edildiyi vurğulanıb.
Araştırmada bunların 2.1 milyon ilə 400.000 il əvvəl öncə meydana gəldiyi təxmin edildiyi tünd rəngli TAR-ların isə son 400.000 ildə yeni Marsın son buz dövrünün sona çatdığı dövrdə formalaşdığı mənasına gəldiyi müəyyən edilib.
Elm adamları TAR-ların qum təpələrinə görə fərqli bucaqlarına baxaraq son buz dövrünün Marsdakı küləklərin aşağı orta enliklərdə istiqamət dəyişdirdiyini müəyyən edib.
Marsdakı buz dövrlərinin dünyadakı buz dövrlərini də tətiklədiyi Milankoviç dövrləri adı verilən bir hadisə olduğu bildirilib.
Qeyd edilmişdir ki, buz dövrləri Günəş, Yupiter və digər planetlərin qravitasiya təsiri nəticəsində Marsın fırlanma oxunun orbit müstəvisinə nisbətən dövri dəyişiklikləri, həmçinin planetin orbital forması və yırğalanması ilə başlayır və bitir.
Hazırda 25 dərəcə olan Marsın fırlanma oxunun meylinin 2,1 milyon ilə 400.000 il əvvəl 15-35 dərəcə arasında dəyişdiyi və bunun Marsın iqliminə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyi bildirilib.
Marsdakı buz dövrlərinin Yerdəkindən fərqli olduğu, qütblərdə daha yüksək temperatur və su buxarının və tozun orta enliklərə doğru hərəkəti ilə xarakterizə edildiyi izah edilmişdir.
Son buz dövründə Marsın müxtəlif yerlərində hələ də səthin altında bir neçə metr su və toz qatının qaldığı vurğulanıb.
