Bakı. Trend:
Müasir tibbin ən çox araşdırdığı mövzulardan biri yuxu ilə ağrı arasındakı əlaqədir. Uzun illər həkimlər ağrıların yuxunu pozduğunu düşünürdülər, lakin son araşdırmalar göstərir ki, əks istiqamət – yuxu pozuntusunun ağrını artırması – daha güclü və daha təhlükəli mexanizmdir.
Trend xəbər verir ki, bu fikirləri “Sağlam radio”nun (93 FM) “Sağlam səhər” verilişində fizioterapevt – reabilitoloq Aytən Musayeva açıqlayıb.
Onun sözlərinə görə, yuxu təkcə istirahət deyil, həm də sinir
sistemi, immun sistem, əzələ və oynaqların bərpa prosesi üçün
həyati prosesdir:
“Bu ritm pozulduqda bədəndə bir sıra bioloji dəyişikliklər baş
verir və bu dəyişikliklər oynaq ağrılarının həm başlanmasını, həm
də şiddətini artırır. İnsanın gecə yuxusu azaldıqda və ya
keyfiyyətsiz olduqda bədəndə iltihabi mediatorların — IL-6,
TNF-alfa, CRP kimi maddələrin — səviyyəsi yüksəlir. Bu maddələr
orqanizmin müdafiə reaksiyasının bir hissəsi olsa da, qanda uzun
müddət yüksək qalanda oynaqlarda sərtlik, şişkinlik və ağrıya səbəb
olur. Revmatoloji xəstəlikləri olan insanlarda bu proses daha
kəskin hiss olunur, çünki onların immun sistemi artıq həssas
vəziyyətdədir. Buna görə də yuxusuzluq reaktiv artrit, revmatoid
artrit və ankilozlaşdırıcı spondilit xəstələrində “flare” adlanan
alovlanmalara səbəb olur.
Yuxu həm də sinir sisteminin ağrıya reaksiyasını tənzimləyir. Dərin
yuxu fazasında beyin ağrı siqnallarını “süzür” və ağrını yüksəldir.
Yuxu pozulduqda isə bu süzgəc mexanizmi zəifləyir və adi əzələ
yorğunluğu belə kəskin ağrı kimi hiss olunur. Bu səbəbdən yuxusuz
qalan insanlar səhər oyandıqda bədənlərini ağır, sərt və həssas
hiss edirlər. Bu hal bəzən hətta fibromialgiya əlamətləri ilə
qarışdırılır”.
Fizioterapevt qeyd edib ki, əzələlərin və bağların gecə bərpası da
yuxudan birbaşa asılıdır:
“Gündüz boyunca istifadə etdiyimiz oynaqlar minlərlə hərəkətə məruz
qalır və mikro zədələnmələr yaşayır. Bu mikrozədələrin bərpası
dərin yuxu saatlarında baş verir. Yuxu azaldıqda oynaqlar sabah
“daha yaşlı” kimi oyanır — daha sərt, daha zəif və daha ağrılı.
Xüsusilə boyun, bel, çiyin və diz nahiyələri yuxusuzluğa çox
həssasdır.
Hamiləlik dövründə yuxu pozuntusu daha geniş yayılıb və təsiri daha
güclüdür. Hamilə qadınlarda relaksin hormonunun artması bağların
boşalmasına səbəb olur. Bu, onsuz da oynaq stabilitesini azaldır.
Üstəlik yuxu pozulduqda bu oynaq boşluğu daha da hiss olunur və
qasıq, bel, çanaq oynaqlarında ağrı artır. Yuxusuzluq həmçinin
emosional gərginliyi artırır və bu gərginlik bədənin ağrı
siqnallarını daha kəskin qəbul etməsinə səbəb olur”.
A.Musayeva vurğulayıb ki, yuxusuzluq 2–3 həftədən uzun çəkirsə,
səhərlər sərtlik 30 dəqiqədən çox davam edirsə, oynaqda şişkinlik
və qızartı varsa, mütləq həkimlə məsləhətləşmək lazımdır:
“Çünki bəzən insan yuxusuzluğu stresslə əlaqələndirir, amma onun
altında yatan səbəb hormonal disbalans, tənəffüs problemləri
(apnoe), anemiya və ya iltihabi xəstəlik ola bilər. Yuxu
nizamlananda çox insanın oynaq ağrılarının 30–50% azaldığı elmi
şəkildə sübut olunub. Yuxunun qan dövranını yaxşılaşdırması,
əzələləri rahatlaşdırması, sinir sistemini balanslaşdırması bədənin
bərpa qabiliyyətini avtomatik olaraq gücləndirir. Buna görə yuxu
gigiyenasına diqqət etmək —müntəzəm saatda yatmaq, otağı sərin
saxlamaq və gecə ağır yemək yeməmək — oynaqlar üçün dərman qədər
təsirlidir.
Nəticə etibarilə, yuxu tibb elminin ən güclü, amma ən az
qiymətləndirilən müalicə üsullarından biridir. Yaxşı yuxu bədəni
sağaldır; pis yuxu isə heç bir dərmanla əvəz olunmayan ağrı
mexanizmlərini işə salır. Oynaqların sağlam qalması üçün düzgün
qidalanma, fiziki aktivlik və müntəzəm yuxu üçlüyü hər yaşda
qoruyucu rol oynayır”