Bakı. Trend:
Qazaxıstan və Rusiya uzun illərdir strateji tərəfdaşlığı dəstəkləyir və bu əməkdaşlıq dərin qarşılıqlı asılılıq, həmçinin, müxtəlif sahələrdə geniş əlaqələrlə xarakterizə olunur. Dünyanın ən uzun quru sərhədinə malik olan bu iki ölkə arasında tarixi, iqtisadi, mədəni və siyasi əlaqələr onların sıx ikitərəfli münasibətlərinin əsasını təşkil edir. Hazırda Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Qazaxıstana dövlət səfərindədir. Bu il Rusiya Prezidentinin Qazaxıstana ikinci dövlət səfəri əməkdaşlığın dəyişməz gücünü və əhəmiyyətini vurğulayır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında ticarət-iqtisadi əlaqələr sürətlə inkişaf edir. Ölkə liderlərinin son danışıqlarında qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin 30 milyard dollara çatdırılması hədəfi müəyyən edilib. Bu məqsəd real görünür, çünki mövcud ticarət dövriyyəsi artıq 28 milyard dolları ötüb və bu, Qazaxıstanın ümumi xarici ticarət dövriyyəsinin 20 faizini təşkil edir.
Rusiyanın Qazaxıstana sərmayələri əhəmiyyətli olaraq qalır: Rusiya şirkətlərinin Qazaxıstan iqtisadiyyatına yatırımları ümumilikdə 13 milyard dolları keçib. Hazırda Qazaxıstanda 23 minə yaxın Rusiya şirkəti fəaliyyət göstərir, onlardan 4 mini yalnız keçən il qeydiyyata alınıb. 2023-cü ildə Rusiya şirkətləri Qazaxıstana 3 milyard dollardan çox sərmayə yatırıb ki, bu da Qazaxıstanın Rusiyaya yatırdığı sərmayə həcmi ilə müqayisə edilə bilər.
Qazaxıstan və Rusiya arasında əməkdaşlıq energetika, sənaye, nəqliyyat, logistika və kənd təsərrüfatı kimi bir çox sahəni əhatə edir. İndiyədək ümumi dəyəri 18 milyard dollardan çox olan 90-dan çox birgə layihə həyata keçirilib, daha 49 layihə isə işlənmə mərhələsindədir. Prezident Kasım-Jomart Tokayev bildirib ki, bu layihələr 22 mindən çox iş yeri yaradıb və gələcəkdə əlavə 20 min yeni iş yerinin yaradılmasını təmin edə bilər.
Energetika Qazaxıstan və Rusiya arasında ən dinamik əməkdaşlıq sahələrindən biri olaraq qalır. Xüsusilə Rusiya infrastrukturundan istifadə edən Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumu sayəsində Qazaxıstan neftinin 80 faizindən çoxu beynəlxalq bazarlara ixrac edilir. Hər iki ölkə karbohidrogen yataqlarının kəşfiyyatı və işlənməsi, enerji resurslarının emalı və boru kəməri sistemlərinin genişləndirilməsi istiqamətində fəal əməkdaşlıq edir.
Ən mühüm layihələrdən biri "Kalamkas-si-Xəzər" dəniz yatağının işlənməsidir. Bu layihə Rusiya şirkəti "LUKOIL" ilə tərəfdaşlıqda həyata keçirilir və ümumi investisiya məbləği 6 milyard dollardan çoxdur.
Neft-kimya sahəsində Rusiya şirkətləri Qazaxıstan ilə birlikdə 2022-ci ildə Mərkəzi Asiyanın ən böyük polipropilen istehsalı müəssisəsini istifadəyə verib. Bundan başqa, "TATNEFT" ilə əməkdaşlıq çərçivəsində illik 1,2 milyon ton istehsal gücünə malik polietilen zavodu və 340 min tonluq butadien zavodunun tikintisi planlaşdırılır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında qaz sektoru üzrə mühüm nailiyyətlər əldə edilib. İlk dəfə olaraq Rusiya qazının Özbəkistana tranziti Qazaxıstan ərazisi vasitəsilə həyata keçirilir. Bundan əlavə, "Qazprom" ilə Qırğızıstana qaz tranziti barədə razılaşma imzalanıb, Qazaxıstana qaz tədarükünə dair uzunmüddətli müqavilələr isə fəal müzakirə olunur.
Ənənəvi energetika layihələri ilə yanaşı, Qazaxıstan və Rusiya yaşıl iqtisadiyyatın inkişafına da böyük diqqət ayırır. Qazaxıstan bərpa olunan enerji mənbələrinə sərmayələr yatırır və rus tərəfdaşlarının dəstəyi ilə ümumi gücü 370 meqavatt olan layihələr həyata keçirilib. Gələcəkdə ekoloji cəhətdən təmiz enerji istehsalını 1 giqavatta qədər artırmaq planlaşdırılır ki, bu da regionun karbon izi göstəricilərinin azaldılmasında əhəmiyyətli addım olacaq.
Rusiya Dövlət Korporasiyası "Rosatom" Qazaxıstanın atom sənayesində əsas tərəfdaşdır. Şirkət uran sənayesi və nüvə yanacağı dövriyyəsinin inkişafına texniki dəstək göstərir.
Prezident Vladimir Putin bildirib ki, "Rosatom" Qazaxıstanda iri layihələr, o cümlədən, yaxınlarda referendumda təsdiqlənmiş atom elektrik stansiyasının tikintisi layihəsini həyata keçirməyə hazırdır.
Nəqliyyat və logistika Qazaxıstan və Rusiya arasında əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biridir. Qazaxıstan 2030-cu ilə qədər 11 min kilometr dəmir yolunu təmir etməyi və 5 min kilometrdən çox yeni dəmir yolları tikməyi planlaşdırır. Ən vacib layihələrdən biri Qazaxıstanı Rusiya və Çinlə birləşdirən multimodal nəqliyyat şəbəkəsinin yaradılmasıdır.
Qazaxıstan və Rusiya arasında əməkdaşlıq çərçivəsində mühüm nailiyyətlərdən biri Selyatinoda yerləşən nəqliyyat-loqistika mərkəzinin birgə tikintisidir. Bu mərkəz Çin-Qazaxıstan-Rusiya tranzit dəhlizinin bir hissəsi olaraq Avrasiya boyunca yük axınının fasiləsiz hərəkətini təmin edir və bölgədə ticarət-iqtisadi inteqrasiyanı gücləndirir.
Qazaxıstan və Rusiya arasında ikitərəfli münasibətlər bütün sahələrdə dərinləşir. Siyasi dialoq dinamik inkişaf edir, ticarət-iqtisadi əlaqələr genişlənir, mədəni əməkdaşlıq isə daha da möhkəmlənir. 2021-2025-ci illər üçün İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Kompleks Proqram və 2024-2026-cı illər üçün Fəaliyyət Planı kimi son razılaşmalar, iki ölkənin gələcəkdə tərəfdaşlığı inkişaf etdirmək niyyətinin bir göstəricisidir.
Qazaxıstan-Rusiya münasibətlərinin inkişafı hər iki ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli bir təkan verəcək və onların Mərkəzi Asiyanın gələcəyinin formalaşmasında və beynəlxalq səviyyədə daha əhəmiyyətli rol oynamasında mühüm amil olacaq.
Prezident Vladimir Putinin son səfəri çərçivəsində irəli sürülən iddialı layihələr və razılaşmalar, strateji tərəfdaşlığın uzunmüddətli perspektivdə daha da dərinləşəcəyini təsdiqləyir.