Bakı. Trend:
Seysmoloqlar 1970-ci illərdə aşkar ediblər ki, iki sirli qitə böyüklüyündə kürələr Yer mantiyasının ən dərin hissəsində - biri Afrikanın, digəri isə Cənubi Sakit okean regionunun altında yerləşib. Tədqiqatçılar çərşənbə günü bildiriblər ki, onları əhatə edən materialdan daha sıx olan bu kürələr planetimizin tarixinin əvvəllərində - ilkin Yer ilə Mars ölçülü iki obyektin toqquşmasının qalıqları ola bilər.
Trend “Nature” jurnalına istinadla xəbər verir ki, son araşdırmaların 4,46 milyard ildən çox əvvəl meydana gəldiyini müəyyən edən Böyük Partlayış adlanan bu nəhəng zərbə ərimiş qayaları kosmosa fırladıb. Lakin Teya (Böyük toqquşma nəticəsində məhv olan nəzəri planet) parçaları planetimizin dəmir və nikeldən ibarət dəhşətli dərəcədə isti sferik nüvəsinin bir qədər yuxarısında bir yerlərə bataraq Yerin daxilində qalmış ola bilər.
Tədqiqatçılar təsir hadisəsini ehtimal ki, Teyanın bir parçası olan materialın geofiziki xüsusiyyətlərini və Yer mantiyasının təkamülünü - planetimizin daxili quruluşunu təşkil edən ən geniş təbəqəni - təxminən 2,900 kilometr qalınlığında tədqiq edən kompüter simulyasiyalarını həyata keçiriblər. Onlar bu simulyasiyalara əsaslanaraq təklif ediblər ki, Teyanın böyük hissəsi Yerə hopub, ləpələr əmələ gətirib, onun qalığı isə Ayı formalaşdırıb.
Tədqiqatın müəllifi, geofizik Qian Yuan bununla bağlı deyib: "Bu ləpələrin dibi planetimizin səthindən 2900 kilometr aşağıdadır. İki ləpə Yer kürəsinin kütləsinin təxminən 2 faizini təşkil edir. Onlar seysmoloqlar tərəfindən aşkar edilib, çünki seysmik dalğalar ətrafdakı mantiya ilə müqayisədə bu iki regionda daha yavaş yayılır”.
Tədqiqatın nəticələri təsdiq olunarsa, bu kürələr Yerini təbii peyki olan Ayı əmələ gətirən toqquşmaya dair sübutlar təqdim edəcək. Çin Elmlər Akademiyasının Şanxay Astronomiya Rəsədxanasından planetşünas alim və tədqiqatın həmmüəllifi Honqpinq Denq bildirib: "Bu inanılmaz kəşfdir, çünki Yer mantiyasını kifayət qədər dərin qazsaq, başqa planetin - Teyanın qalıqlarını aşkar edə bilərik. Kürələrin artan sıxlığının onların yüksək səviyyəli dəmirdən qaynaqlandığı güman edilir, onlar Ayda olan qayalar kimi, Teyanın eyni materialından əmələ gəlib. Toqquşmadan sonra bu təsiredici materiallar nüvə-mantiya sərhədinə düşəcək, çünki onlar çox güman ki, daha yüksək sıxlığa malikdirlər”.
Yerin ətrafında təxminən 385.000 kilometr məsafədə fırlanan Ayın diametri təxminən 3.475 kilometrdir və bu, planetimizin diametrinin dörddəbirindən bir qədər çoxdur. Alimlər bildirirlər ki, Yer səthinə çatan bəzi vulkanik süxurlar yoxa çıxmış planetin nümunələrini təqdim edə bilər. Eyni zamanda, onlar Ay mantiyasının süxurlarına bənzəyir və gələcək Ay missiyalarında sınaqdan keçirilə bilər.
Yeni tədqiqat fərz edilən nəhəng toqquşma haqqında daha geniş anlayış əldə etməyə, Yerin, habelə Günəş sistemimizdə və ondan kənarda olan digər qayalı planetlərin təkamülü ilə bağlı bilikləri artırmağa kömək edə bilər.
Geofizik Qian Yuan qeyd edib: "Yer hələ də yaşamaq üçün təsdiqlənmiş yeganə planetdir və biz bunun səbəbini bilmirik. Bu toqquşma, çox güman ki, Yerin təkamülünün ilkin şərtlərini müəyyənləşdirib. Onun nəticələrini öyrənmək bizə Yerin digər qayalı planetlərdən nə ilə fərqli olduğunu anlamağa kömək edə bilər".