Bakı.Trend:
Müstəqillik əldə etdikdən sonra Qazaxıstan neft sənayesində ciddi problemlərlə üzləşib.
Trend xəbər verir ki, bunu Qazaxıstan Polimer Materiallar və Texnologiya İnstitutunun EOR Mərkəzinin rəhbəri Marat Sağındıkov bu gün Bakıda keçirilən SPE 2025 Xəzər Texniki Konfransında deyib.
O, əvvəlcə Qazaxıstanın neft sənayesi və iqtisadi tənzimləmələrdəki çətinliklərdən danışıb:
"1960–1970-ci illərdə Qazaxıstan nefti əsasən Sovet İttifaqının daxili bazarı üçün istehsal olunurdu. Ölkədə neft emalı zavodları yox idi və istehsal olunan neft Omsk və Samara (Rusiya) istiqamətinə boru kəmərləri vasitəsilə daşınaraq orada emal olunurdu. Qazaxıstanın neftini qlobal bazara çıxaran bir boru kəməri mövcud deyildi və dünya bazarına çıxan bütün neft Rusiyadan təmin olunurdu".
O bildirib ki, müstəqillik əldə etdikdən sonra Qazaxıstan ciddi problemlərlə üzləşdi:
"Həmin dövrdə energetika naziri və daha sonra Baş nazir olmuş Balgimbay Nurman ölkəyə gələn investorlara, məsələn, "Chevron", ENI, "Shell", "Lukoil" və digərlərinə qarşı böyük çətinliklərin neftin qlobal bazara daşınması olduğunu bildirdi. Bu problemi həll etmək üçün yeni nəqliyyat xətti – KTK (Kaspian boru kəməri) tikildi. Bununla yanaşı, ölkənin öz neft emalı sahəsi hələ də Rusiyanın zavodlarına bağlı qaldı".
O qeyd edib ki, Sovet İttifaqı dağılsa da, təchizat zənciri dəyişmədi və nəticədə Qazaxıstanın daxili bazarı üçün xam neft çatışmazlığı yarandı:
"Ölkənin neft sənayesi dövlət tərəfindən ciddi şəkildə tənzimlənir. Kashagan, Tengiz və Karachaganak kimi böyük layihələr istisna olmaqla, ölkədəki təxminən 150 neft yatağı və 50-dən çox operator, nefti yerli emal zavodlarına dünya bazar qiymətlərindən üç dəfə ucuz qiymətlərlə təmin etməyə məcburdur. Bu səbəbdən qaz stansiyalarında yanacaq qiymətləri Azərbaycanın qiymətlərindən iki dəfədən, Özbəkistanın qiymətlərindən isə üç dəfə ucuzdur və Avropa bazarının qiymətlərindən dörd dəfə aşağıdır.
Bu qiymətlər operatorların gəlirlərini ciddi şəkildə azaldır və maliyyələşdirmə problemlərinə səbəb olur. Hətta adi əməliyyatlar, məsələn, quyuların təmiri və işlərin yenilənməsi də maliyyə çatışmazlığı səbəbindən çətinliklərlə üzləşir, çünki bütün avadanlıq və işçi maaşları xarici valyuta ilə ödənilir".
Marat Sağındıkov vurğulayıb ki, əsas problem iqtisadiyyat və tənzimləmələrdir:
"Hökumət bu məsələlərin fərqindədir, lakin sosial təzyiqlər səbəbindən məsələnin həlli çətindir. Məsələn, 2022-ci ilin yanvarında LNG qiymətlərini artırmaq cəhdi ölkədə ciddi etirazlara səbəb olmuşdu. Bu, neft və qaz qiymətlərinin həm sosial, həm də qlobal bazar qaydalarına uyğun tənzimlənməsi məsələsini həqiqətən çətinləşdirir.
Bu problemlər yalnız Qazaxıstana xas deyil, bənzər çətinliklər digər ölkələrdə də mövcuddur və həlli asan görünmür".