Bakı. Trend:
“Beynəlxalq sülh və rifah naminə Tramp Marşrutu”na (Trump Route – TRIPP) investisiyalar türk regionunda iqtisadi inteqrasiyanın güclənməsinə töhfə verə bilər.
Bunu Trend-ə özəl müsahibəsində Türk İnvestisiya Fondunun baş direktoru Ramil Babayev bildirib.
“Biz fəaliyyətimizi üzv dövlətlərimizin, o cümlədən Azərbaycan və digər türk ölkələrinin prioritetlərinə uyğun şəkildə qururuq. Ən strateji əhəmiyyətə malik təşəbbüslərdən biri məhz TRIPP-dir. Bu dəhliz kritik əhəmiyyət daşıyır, çünki Mərkəzi Asiyadan Türkiyə üzərindən Avropaya birbaşa çıxışı təmin edir. Bu marşruta investisiya qoymaqla nəqliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda, ölkələrimiz arasında ticarət həcmini artıra və türk dünyasında iqtisadi inteqrasiyanı gücləndirə bilərik”, - deyə o qeyd edib.
Babayev vurğulayıb ki, Azərbaycan üçün Qarabağ prioritet olaraq qalır. Onun sözlərinə görə, Qarabağda regionun inkişafını və iqtisadi artımı stimullaşdıra biləcək bir sıra bank baxımından cəlbedici sektorlar və layihələr mövcuddur.
Bundan əlavə, o bildirib ki, Fond ölkənin enerji təhlükəsizliyi sahəsində layihələri araşdırır ki, regionda sabit və dayanıqlı enerji axınları təmin olunsun. Gömrük sisteminin rəqəmsallaşdırılması da TIF-in fəaliyyətində əsas istiqamətlərdən biridir, çünki bu, ticarət proseslərinin optimallaşdırılmasına, “dar boğazların” aradan qaldırılmasına və regionda əlaqəliliyin artırılmasına imkan verəcək.
“Bu təşəbbüslər vasitəsilə biz konkret nəticələrə nail olmağı hədəfləyirik: ticarətin artırılması, infrastrukturun yaxşılaşdırılması, innovasiyaların təşviqi və eyni zamanda üzv dövlətlərimizin uzunmüddətli strateji məqsədlərinin dəstəklənməsi”, – deyə Babayev vurğulayıb.
TIF-in daha geniş rolu barədə danışan Babayev qeyd edib ki, Türk İnvestisiya Fondu davamlı iqtisadi artım nümayiş etdirən türk dünyasının iqtisadi inteqrasiyasına yönəlmiş unikal maliyyə institutudur.
“Türk İnvestisiya Fondu sadəcə yeni bir təşkilat deyil. Bu, regionumuzun gələcəyini necə quracağında fundamental bir dönüş nöqtəsidir və bu da bizim şüarımızda öz əksini tapır: ‘İnteqrasiya olunmuş türk rifahı’ (Integrated Turkic Prosperity)”, – deyə o bildirib.
Baş direktor əlavə edib ki, dayanıqlı inteqrasiya prosesləri təkcə sosial-siyasi uzlaşma deyil, həm də möhkəm iqtisadi əlaqələrin qurulmasını tələb edir. Bu isə sonradan kapital axınlarında, daxili və regional investisiyalarda, ticarətin artımında, əlaqəliliyin və milli və regional səviyyələrdə əlaqələndirmənin yaxşılaşmasında, eləcə də dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə nail olunmasında özünü göstərir.
“Türk İnvestisiya Fondu məhz bu prosesləri sürətləndirmək üçün yaradılıb. Əlaqəlilik və türkdaxili ticarətin inkişafı fəaliyyətimizin əsas istiqamətlərindəndir, çünki bunlar daha güclü iqtisadiyyatların formalaşması və dərin iqtisadi inteqrasiyanın əldə olunması üçün zəruridir. Məqsədimiz ticarətin genişləndirilməsi, əlaqəliliyin yaxşılaşdırılması və transsərhəd investisiyaların artırılması yolu ilə üzv dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələrin möhkəmlənməsini dəstəkləməkdir. Biz türk dünyasında prioritet layihələri irəli aparır, institutun yaradılması mərhələsindən onun operativ fəaliyyət mərhələsinə keçirik və yaxın zamanda resursların bölüşdürülməsinə başlayacağıq”, – deyə Babayev qeyd edib.
O vurğulayıb ki, TIF mövcud milli və beynəlxalq maliyyə mexanizmlərini əvəz etmək üçün yox, onları tamamlamaq üçün yaradılıb.
“Əminik ki, üzv dövlətlərin dəstəyi, yüksək peşəkarlığa malik institusional baza və düşünülmüş bank baxımından cəlbedicilik strategiyası sayəsində Fond dövlət və özəl investorlar, beynəlxalq maliyyə institutları üçün etibarlı tərəfdaşa çevriləcək, kapital axınlarının artımını təmin edəcək və regionumuzun böyük inkişaf potensialını üzə çıxaracaq”, – deyə baş direktor bildirib.
Babayev əlavə edib ki, 2025-ci ildə TIF öz siyasi-hüquqi çərçivələrini təsdiqləyib. Onun sözlərinə görə, Fondun əsas sənədi olan investisiya siyasəti xüsusi əhəmiyyət daşıyır və bütün üzv dövlətlərin müxtəlif investisiya ehtiyaclarını və iqtisadi xüsusiyyətlərini nəzərə almaq məqsədilə hazırlanıb.
“İnvestisiya strategiyası və əməliyyatların başlanması yaxınlarda Bişkekdə keçirilən illik iclasda İdarə Heyəti tərəfindən təsdiqlənib. İndi TIF-in investisiya siyasəti investisiya qoyduğumuz və dəstək verdiyimiz sektorların və layihələrin müəyyən edilməsində əsas səmt göstərən rolunu oynayır”, – deyə o bildirib.
Baş direktor qeyd edib ki, bölgələrarası əlaqəliliyi artırmaq, türk regionunda və onun hüdudlarından kənarda ticarəti təşviq etmək, həmçinin inklüziv inkişaf və kiçik və orta biznesi(KOS) dəstəkləmək məqsədilə fiziki və rəqəmsal infrastrukturun inkişafına yönəlmiş investisiya təklifləri çoxsəviyyəli qiymətləndirmə prosesindən keçəcək. Bu proses həmçinin türk dünyasında “yaşıl” iqtisadiyyatın, innovasiyaların və dayanıqlı inkişafın təşviqini əhatə edəcək. Bundan əlavə, qiymətləndirmə çərçivəsində TIF-in strateji məqsədlərinə uyğunluğun hərtərəfli yoxlanışı və təhlili aparılacaq.
O həmçinin vurğulayıb ki, maliyyələşdirmə və ya investisiya ilə bağlı hər bir qərar kontragent və konkret əməliyyat haqqında məlumat, o cümlədən sektoral və ölkə konteksti, həssaslıq qiymətləndirməsi, risklərin azaldılması tədbirləri və razılaşdırılmış investisiya təklifinin hazırlanması nəzərə alınmaqla diqqətlə nəzərdən keçiriləcək.
“Əvvəlki mərhələdə TIF qəsdən çevik və miqyaslana bilən maliyyə sistemi yaradır. Məqsədimiz institut imkanları və bazarın yetkinliyi artdıqca maliyyə alətlərinin tam spektri ilə işləməkdir. Bu spektr, etibarlı inkişaf institutları ilə birgə maliyyələşdirmə yolu ilə borc alətləri ilə başlayır və bank baxımından cəlbedici investisiya portfelinin formalaşdırılmasının əsasını təşkil edir. Zamanla daha mürəkkəb strukturlaşdırılmış kreditlər, hibrid alətlər, risklərin birgə paylaşdırılması mexanizmləri və kredit gücləndirilməsi, həmçinin layihələrin maliyyələşdirilməsi tələblərinə uyğun digər investisiya formaları tətbiq ediləcək”, – deyə o bildirib.
Babayev əlavə edib ki, institusional səriştə artdıqca investisiya spektri genişlənəcək, burada xüsusi olaraq innovasiyaları, məhsuldarlığın artımını və regional inteqrasiyanı dəstəkləyən yüksək potensiala malik layihələr üçün səhmdar alətlər də nəzərdə tutulur.
“Biz maliyyələşdirməyə 2026-cı ilin birinci rübünün sonundan etibarən başlamağı planlaşdırırıq. Bu, bizim üçün çox vacib qərardır, çünki Fondun yaradılma mərhələsindən əməli maliyyələşdirmə mərhələsinə keçidini tərənnüm edir”, – deyə Babayev vurğulayıb.
O qeyd edib ki, layihə portfelinin hazırlanması davam edir və maliyyələşdirmə əməliyyat sisteminin 2026-cı ildə tətbiqindən sonra başlayacaq. İlkin məsləhətləşmələr gələcək birgə maliyyələşdirmə sazişlərinə hazırlıq məqsədilə bir sıra regional və beynəlxalq maliyyə institutları ilə birgə şəkildə həyata keçirilib.
“Biz mərhələli yanaşmanı tətbiq edəcəyik. İlkin mərhələdə sürətli və konkret nəticə verən aşağı riskli layihələrə diqqət yetirəcəyik. Genişləndikcə daha iri və mürəkkəb layihələrə keçəcəyik. Məqsədimiz 2030-cu ilə qədər tam formalaşmış investisiya platformasına çevrilmək və regional iqtisadi əməkdaşlıq üçün etibarlı dayaq olmaqdır”, – deyə o bildirib.
Babayev vurğulayıb ki, orta müddətli perspektivdə Fond üzv dövlətləri qlobal bazarlarla birləşdirən nəqliyyat infrastrukturu sahəsində investisiya imkanlarını araşdıracaq.
Fondun iştirak edə biləcəyi layihələr sırasında Çin–Qırğızıstan–Özbəkistan dəmir yolu xəttini, Zəngəzur dəhlizini (TRIPP), eləcə də Orta Dəhlizin imkanlarının yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş digər təşəbbüsləri görürük. Bu layihələr multimodal nəqliyyata yatırımlar vasitəsilə regional rifahın artmasına töhfə verir”, – deyə R. Babayev qeyd edib.
Baş direktor əlavə edib ki, TIF-in strateji məqsədlərindən biri müasir texnologiyaları türkdilli regionun gündəlik həyatına inteqrasiya etməkdir və bunun üçün IT, rəqəmsal və innovativ layihələr dəstəklənir.
“Bizim məqsədimiz bu təşəbbüslər üçün əlverişli şərait yaratmaq, rəqəmsal transformasiyanı və rəqabətqabiliyyətliliyi təşviq etməkdir. Biz türkdilli texnoloji şirkətlərin qlobal rəqabət qabiliyyətini artırmalarını dəstəkləyirik, onların böyüməsinə və beynəlxalq bazarlarda uğur qazanmasına kömək edirik,” – deyə o bildirib.
Babayev vurğulayıb ki, Fondun əsas prioriteti əlaqəlilik, o cümlədən rəqəmsal sahənin inkişafıdır. Fond üzv dövlətlərin sakinləri və bizneslərinin müasir rəqəmsal infrastruktura və texnologiyalardan istifadə edə bilməsini təmin etməyə çalışır. Gömrük rəqəmsallaşması, elektron ticarət və sərhədlərarası innovativ layihələr kimi rəqəmsal vasitələrin dəstəklənməsi iqtisadiyyatın rəqabətədavamlılığının qorunmasına kömək edəcək və onun daha da inkişafı üçün imkanlar yaradacaq.
“Anlamaq lazımdır ki, innovasiyalar və müasir texnologiyalar olmadan fiziki infrastrukturun inkişafı regional məqsədlərimizə çatmaq üçün kifayət qədər təsir göstərməyəcək. Məsələn, 2024-cü ildə qlobal siyasi dinamikanın dəyişməsindən sonra Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (TBNM) üzrə yük daşımalarının həcmi 62% artaraq 4,5 milyon tona çatdı. Dünya Bankının 2023-cü ilin noyabrına olan məlumatlarına görə, müvafiq investisiya səviyyəsi qorunarsa, bu həcmin 2030-cu ilə qədər təxminən üç dəfəyə – 11 milyon tona qədər artması mümkündür,” – deyə o bildirib.
Babayev qeyd edib ki, Orta Dəhliz yalnız qlobal ticarət yollarının çevikliyinin artırılması üçün deyil, həm də Qazaxıstan, Azərbaycan və Türkiyə kimi regional ölkələr arasında tərəfdaşlığın inkişafı üçün vacib marşrut halına gəlib.
“TIF üzv dövlətləri əlaqəliliyin inkişafına fokuslanıb, lakin proseslərin, gömrüyün və bütün əlaqəli infrastrukturların rəqəmsallaşdırılmasını da fəal şəkildə irəlilətmək lazımdır. Texnoloji innovasiyaların və rəqəmsal transformasiyanın inkişafı TIF-in əsas prioritetidir. Türkdilli regionda müasir texnologiyaların tətbiqi təşəbbüsümüz strateji önəm kəsb edəcək: rəqəmsal maliyyə əlçatanlığının gücləndirilməsindən və rəqəmsal iqtisadiyyatların artımının təşviqindən tutmuş elektron hökumət xidmətlərinə və rəqəmsal ticarət platformalarına çıxışın genişləndirilməsinə qədər, prosesləri daha səmərəli və əlçatan edəcək,” – deyə o bildirib.
Bundan əlavə, Fondun nizamnamə kapitalının artırılması planlarından danışarkən Babayev qeyd edib ki, TIF-in hazırkı təsdiqlənmiş kapitalı 600 milyon dollar təşkil edir və onun daha da artırılması nəzərdə tutulur.
“Üzv dövlətlərimiz möhkəm öhdəliklər götürüblər və bu təməl üzərində digər iştirakçılarla tərəfdaşlıq vasitəsilə resurslarımızı genişləndirəcəyik. Qarşıdakı beş il ərzində, dayanıqlı layihə portfeli formalaşdırıldıqdan sonra kapitalımızı pay iştirakının artırılması və beynəlxalq maliyyə bazarlarına çıxış hesabına genişləndirməyi planlaşdırırıq. Resurslarımızın möhkəmlənməsi bizə daha iri strateji layihələrin birgə maliyyələşdirilməsinə və investorların cəlb edilməsi üçün yeni imkanların yaradılmasına şərait yaradacaq. Kapitalımızın gözlənilən artımı ilə kreditləşmə və investisiya imkanlarımız əhəmiyyətli dərəcədə genişlənəcək”, – deyə o bildirib.
Babayev əlavə edib ki, Fondun kapitalı artdıqca onun kredit və investisiya imkanları da əhəmiyyətli dərəcədə artacaq.
“Növbəti on il ərzində sərhədlərarası ticarətin artmasını, investisiyaların çoxalmasını və türkdilli regionda əlaqəliliyin yaxşılaşmasını gözləyirik. TIF bu prosesdə fəal iştirak edəcək, beynəlxalq tərəfdaşları səfərbər edəcək, iri layihələri maliyyələşdirəcək və üzv dövlətlərin qlobal rəqabət qabiliyyətini gücləndirməsinə kömək edəcək. Biz beynəlxalq maliyyə institutları, hökumətlər və özəl investorlarla tərəfdaşlıqlar qururuq. Məqsədimiz fond kapitalından istifadə edərək layihələr üçün əlavə vəsait cəlb etmək, tərəfdaşlar üçün riskləri azaltmaq və prioritet sahələrə yeni investisiyaların cəlb edilməsini təmin etməkdir,” – deyə o vurğulayıb.