Bakı. Trend:
Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Sergey Kopırkin ümid etdiyini bildirib ki, erməni tərəfdaşlar Qərbdəki rusofob dairələrin təzyiqlərinə boyun əyməyəcək və ölkələrini Rusiyaya qarşı yönəlmiş geosiyasi sxemlərdə alətə çevirməyə imkan verməyəcəklər.
“Ümid edirik ki, erməni müttəfiqlərimiz Qərbdəki rusofob qüvvələrin təzyiqi ilə öz gözəl ölkələrini Rusiyaya qarşı bölgədə ‘ikinci cəbhə’ kimi istifadə olunmağa imkan verməyəcək və sürətlə inkişaf edən Avrasiya inteqrasiyası proseslərində iştiraklarını təhlükə altına qoymayacaqlar,” – deyə səfir vurğulayıb.
Bununla yanaşı, Kopırkin bildirib ki, Ermənistan suveren bir dövlət kimi istədiyi tərəfdaşla münasibət qurmaq hüququna malikdir. Lakin onun fikrincə, regionun davamlı inkişafı yalnız qonşuların maraqlarına hörmət və xarici müdaxilələrdən imtina şəraitində mümkündür.
Cənubi Qafqazda təhlükəsizlikdən danışan diplomat qeyd edib ki, Rusiya bütün problemlərin regional əsasda həllinin tərəfdarıdır.
“Cənubi Qafqazın taleyi və gələcəyi region ölkələrinin və onların qonşularının iştirakı ilə həll edilməlidir. Firavanlığın və sabitliyin açarı inklüziv dialoq, qarşılıqlı məqbul həllərin axtarışı və bölgəni yad geosiyasi layihələrə cəlb etmək cəhdlərinin neytrallaşdırılmasıdır,” – deyə o vurğulayıb.
Bu kontekstdə o, “3+3” (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan + Rusiya, Türkiyə, İran) formatında fəaliyyətləri alqışlayıb. Onun sözlərinə görə, artıq iki dəfə XİN rəhbərlərinin iştirakı ilə görüşlər baş tutub və növbəti iclasların Yerevan və Bakıda keçirilməsi nəzərdə tutulur. Tərəflərin razılığı ilə regional təhlükəsizlik məsələlərinin də müzakirəyə çıxarılması mümkündür.
Kopırkin Rusiya tərəfinin Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşmasına dəstək verməyə hazır olduğunu bir daha bəyan edib.
“Biz sülh müqaviləsi üzrə mətnin razılaşdırılmasında irəliləyişi alqışlayırıq və tərəflər tərəfindən müəyyənləşdiriləcək format və miqyasda bu prosesi dəstəkləməyə, yardım göstərməyə hazırıq. Rusiya bu müqavilənin imzalanması, nəqliyyat əlaqələrinin açılması, humanitar məsələlərin və sərhədlərin delimitasiyasının müzakirəsi üçün platforma təqdim etməyə hazırdır,” – deyə diplomat qeyd edib.
Səfir xatırladıb ki, artıq Rusiya, Ermənistan və Azərbaycan arasında davamlı üçtərəfli əməkdaşlıq formatı mövcuddur. 2021-ci ildə liderlərin qərarı ilə üç ölkənin baş nazir müavinlərinin rəhbərlik etdiyi işçi qrup yaradılıb və əsas məqsəd regionda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılmasıdır.
... Ermənistanla Rusiya arasındakı münasibətlərdə ilk baxışdan müəyyən yumşalma və ya normallaşma təsiri bağışlayan proseslər başlanıb. Fəqət ritorikanın səngiməsi və diplomatik təmasların canlanması arxasında, əslində, səmimi yaxınlaşma yox, zərurətdən doğan taktiki oyun dayanır. Təbii ki, yaşanan proseslərin mərkəzində Moskva və İrəvan arasında qarşılıqlı inam yox, Cənubi Qafqazda və Avropada qüvvələr balansının dəyişməsi fonunda formalaşan geosiyasi zərurət dayanır.
2023-cü ilin sonlarından etibarən Ermənistan qərbyönümlü trayektoriyaya keçib. Aİ təşəbbüslərinə qoşulmaq, Fransa ilə hərbi-siyasi yaxınlaşma, Avropa institutlarında fəallığın artması və eyni zamanda Moskvanın təsirində olan strukturlarda aktivliyin azalması - bütün bu proseslər Kreml tərəfindən diqqətlə izlənilib. Paralel olaraq, Ukraynada Qərblə qarşıdurmanın yeni mərhələsinə keçid edən Rusiya, öz təsirinin sarsıldığı kənar bölgələrə daha çox diqqət ayırmağa başlayıb. Cənubi Qafqaz - bu baxımdan həlledici nöqtədir. Ermənistanın strateji tərəfdaş statusunu itirməsi Moskva üçün təkcə nüfuz itkisi deyil, həm də strateji məğlubiyyət deməkdir.
Belə bir fonda 2025-ci ilin əvvəlində Moskva ilə İrəvan arasında baş verən diplomatik "yumşalma", əslində, qarşılıqlı simpatiyanın deyil, mürəkkəb geosiyasi alverin nəticəsidir. Geosiyasi dalanda qalan Ermənistan riskləri minimuma endirməyə çalışır. Rusiya isə itirdiyi təsir mexanizmlərini geri qaytarmaq istəyir.
Rusiya və Ermənistanın xarici işlər nazirlərinin yanvar ayında keçirdiyi danışıqlar uzun fasilədən sonra tərəflərin bir-birinə açıq ittihamsız müraciət etdiyi ilk platforma oldu. Sergey Lavrov görüşü “məzmunlu”, Ararat Mirzoyan isə “dialoqun saxlanmasının vacibliyi” kimi səciyyələndirmişdi.
Bununla belə, daha mühüm hadisə apreldə Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyanın Sankt-Peterburqa səfəri idi. MDB Parlamentlərarası Assambleyasında iştirakı - sədaqət jestindən daha çox, "qapıları bağlamırıq" mesajı idi. Matviyenkonun İrəvana planlaşdırılan səfəri və Paşinyanın Qələbə Paradında iştirakı - bunlar hələlik yalnız simvolik yenilənmədir, amma strateji ittifaq deyil.
2025-ci ildə Ermənistanın xarici siyasəti artıq tam şəkildə mayak diplomatiyası nümunəsinə çevrilib: Moskva ilə Brüssel arasında hər bir manevr daha çox ziddiyyət, daha az suverenlik gətirir. 2020-ci ildə Qarabağda ağır hərbi məğlubiyyət və ərazilərə nəzarətin tam itirilməsindən sonra Ermənistan rəhbərliyi strateji şok vəziyyətinə düşdü. Amma aydın kurs formalaşdırmaq əvəzinə, Ermənistan tərəddüdlərlə dolu bir yol seçdi - gah Rusiyaya, gah Aİ və ABŞ-yə meyl etdi. 2025-ci ildə bu siyasət daha da bariz oldu: bir tərəfdən NATO-nun təhlükəsizlik təminatlarına ümid, digər tərəfdən isə Rusiya ilə iqtisadi bağların qırılmasından qorxu.
2025-ci ilin yanvarında Ermənistan Avropa Sülh Fondu ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün rəsmi müraciət etdi. Bu addım, faktiki olaraq, Aİ-nin hesabına müdafiə sektorunun müntəzəm maliyyələşdirilməsinə qapı açırdı. Fevral ayında İrəvan artıq 12 milyon avro məbləğində ilk tranşı aldı - bu vəsait hərbi texnikanın saxlanması və daşınması üçün infrastrukturun modernləşdirilməsinə yönəldildi. Fransa ilə bağlanmış razılaşmalar çərçivəsində Thales şirkətinin zenit radarlarının çatdırılmasına başlanıldı, Ermənistan Müdafiə Nazirliyi isə 2025–2026-cı illər ərzində fransız istehsalı olan tank əleyhinə raket kompleksləri və "PGM Précision" snayper tüfənglərinin alınmasını planlaşdırdığını açıqladı.
Bununla paralel olaraq, Ermənistan NATO yanında Brüsseldə daimi nümayəndəlik açdı. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bunu "Avroatlantik əməkdaşlıqda yeni mərhələ" kimi qiymətləndirdi. 2025-ci il martın 17-də Rumıniyada erməni zabitləri ilk dəfə NATO ilə birgə qərargah təlimlərində iştirak etdilər - bu, hibrid təhdidlərə cavab simulyasiyası üzrə əməliyyat çərçivəsində baş tutdu. Apreldəsə Nikol Paşinyan Aİ ilə yeni strateji memorandum imzaladı - sənəddə rəqəmsallaşma, kibertəhlükəsizlik və ədliyyə sahələrində sektorlararası inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi nəzərdə tutulur.
Bununla yanaşı, 2025-ci ilin ilk rübündə İrəvana Qərb nümayəndələrinin axını artdı: Fransanın müdafiə naziri Sebastyan Lekornu, NATO baş katibinin müavini Mirça Coane və Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı üzrə xüsusi nümayəndəsi Katarina Maternova Ermənistana səfər etdilər. Bütün görüşlərdə əsas tezis bir idi: “Ermənistanın azad seçimi və İrəvanın Avropa perspektivi”.
Ermənistanın Qərbə doğru açıq şəkildə meyl etməsinə baxmayaraq, İrəvan hələ də Rusiya qarşısındakı real asılılıqlardan imtina edə bilmir. Rusiya əvvəlki kimi Ermənistanın əsas iqtisadi tərəfdaşı olaraq qalır. 2025-ci ilin birinci rübündə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 1,6 milyard dollar təşkil edib ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4% artım deməkdir. Ermənistan ixracatının 43%-i hələ də Rusiya istiqamətlidir, ölkənin əmək miqrantlarının 65%-i isə Rusiya bazarında çalışır. Təkcə yanvar–mart aylarında Ermənistana Rusiyadan 520 milyon dollardan artıq şəxsi pul köçürməsi edilib.
Ticarətlə yanaşı, enerji sahəsində də İrəvan Moskvanın tam təsiri altındadır: “Qazprom Ermənistan” şirkəti 100% Rusiya “Qazprom”una məxsusdur və ölkədə qaz təchizatında monopol mövqeyə sahibdir. 2025-ci ildə təbii qazın qiyməti 1000 kubmetr üçün 165 dollar səviyyəsində saxlanılıb ki, bu da region üzrə ən aşağı tariflərdəndir. Bu təchizatın dayanması qiymət artımından tutmuş sənaye müəssisələrinin dayanmasına qədər zəncirvari reaksiya doğura bilər.
Ermənistanın logistika sahəsindəki asılılığı da həlledici olaraq qalır: ölkədəki bütün dəmiryolu nəqliyyatı Rusiya Dəmir Yollarına məxsus Cənubi Qafqaz Dəmir Yolu tərəfindən idarə olunur. Moskvanın razılığı olmadan strateji məhsulların - yanacaq, texnika, avadanlıq - idxalını təmin etmək mümkün deyil. Hətta İrandan gələn humanitar yüklər belə çox zaman Moskvanın nəzarət etdiyi marşrutlarla daşınır.
Bundan əlavə, Gümrüdə yerləşən 102-ci Rusiya hərbi bazası - təqribən 5000 rus əsgərinin dislokasiya olunduğu obyekt - Qarabağdakı hadisələrdən sonra İrəvan tərəfindən kəskin tənqid olunsa da, fəaliyyətini davam etdirir. Bu baza “müttəfiq müdafiəsi”nin simvolu kimi təqdim olunsa da, əslində Rusiya üçün təsir və təzyiq vasitəsidir.
Nikol Paşinyan anlayır ki, Azərbaycanla hələ də sülh sazişi imzalanmayıb, Türkiyə ilə münasibətlər isə gərgin olaraq qalır, ölkədə daxili sabitlik yoxdur - belə bir vəziyyətdə Ermənistan Rusiyadan tamamilə imtina edə bilməz. Bununla yanaşı, o, Aİ və ABŞ-dən təhlükəsizlik zəmanətləri, texnoloji transfer və hakimiyyəti qorumaq üçün siyasi legitimlik əldə etməyə çalışır. Bu isə Ermənistanın xarici siyasətini daha da qeyri-müəyyən və dəyişkən edir.
Diplomatik forumlarda Ermənistan nümayəndə heyəti Avrointeqrasiya, demokratiya və insan haqları barədə danışır, bir həftə sonra isə MDB tədbirinə qatılır və ya Aİİ qarşısında öhdəliklərini təsdiqləyir. 2025-ci ilin martında Paşinyan “Politico”ya verdiyi müsahibədə “Rusiyanı təhdid saymadığını” bildirir, bir ay sonra isə Ursula fon der Lyayenlə görüşdə “Ermənistanın artıq avtoritar Avrasiya məkanının bir hissəsi olmadığını” bəyan edir. Bu ziddiyyətli ritorika təkcə Moskvada deyil, Brüsseldə də qıcıq doğurur və “Paşinyana etibar etmək olarmı?” sualını aktuallaşdırır.
Ermənistan 2015-ci ildən bəri Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) üzvüdür. Bu müddət ərzində Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi 3 dəfədən çox artıb. 2024-cü ilin yekunlarına görə, Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsində Rusiyanın payı 30%-i keçib. Bu ölkə həm də Ermənistanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Rusiyada çalışan 600 minə yaxın erməni miqrant hər il vətənə 2 milyard dollardan artıq vəsait göndərir ki, bu da ölkə ÜDM-nin təxminən 15%-nə bərabərdir.
Ermənistan “Qazprom”dan güzəştli qiymətlərlə qaz alır (1000 kubmetr üçün 165 dollar), Aİİ bazarlarına preferensial çıxış əldə edir, texnologiya mübadiləsi və sabitləşdirici kredit proqramlarında iştirak edir. 2022–2024-cü illərdə Ermənistana qoyulan xarici investisiyaların 35%-dən çoxu Rusiyadan gəlib. Bu əlaqələri qırmaq iqtisadi fəlakətlə nəticələnə bilər.
Həmçinin Ermənistan KTMT-dən çıxmayıb, baxmayaraq ki, təşkilatın bir sıra tədbirlərində iştirakını dondurub. Ritorikada məyusluq ifadə olunsa da, Paşinyan real addımlar atmır, çünki bu öhdəliklər - az da olsa - Türkiyə və ya Azərbaycanla potensial eskalasiya fonunda qoruyucu funksiyanı saxlayır.
2024-cü ilin payızından başlayaraq, Ermənistanın Avropa İttifaqına inteqrasiya kursu yeni mərhələyə keçib. Oktyabrda Aİ və Ermənistan “Sektorlar üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi üzrə birgə yol xəritəsi” imzalayıblar. Bu sənəd, əslində, 2013-cü ildə Moskvadan gələn təzyiqlər səbəbindən imzalanmamış assosiasiya sazişinin alternatividir. Yol xəritəsi enerji, rəqəmsallaşma, hüquqi uyğunlaşdırma, korrupsiyaya qarşı mübarizə və xüsusilə hərbi-texniki əməkdaşlıq sahələrini əhatə edir.
2024-cü ilin dekabrında Ermənistan Avropa Sülh Fonduna qoşulma sazişini ratifikasiya edib ki, bu da faktiki olaraq Aİ-dən silah tədarükünün başlanmasına imkan verib. Fransız KİV-lərinin məlumatına görə, Paris Ermənistana zenit-raket kompleksləri, radiolokasiya avadanlıqları və snayper silahlarının göndərilməsinə hazırlaşır. Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin nümayəndələri Rumıniya və Polşada NATO ilə birgə qərargah təlimlərində iştirak etməyə başlayıblar. Paşinyan isə 2025-ci ilin yanvarında Brüsseldə çıxış edərək bildirib ki, Ermənistan “Avropa dəyərlər sistemini bölüşür” və Aİ ilə “strateji tərəfdaşlığı dərinləşdirmək niyyətindədir”.
Həmin ay Ermənistan NATO yanında Brüsseldə diplomatik missiya açıb və bu addım Moskvada ciddi narahatlıq doğurub. Çünki 2020-ci ildə İrəvan rəsmi şəkildə Qərb strukturları kontekstində “hərbi-strateji neytrallıq” bəyan etmişdi.
Paşinyan yaxşı anlayır ki, xarici dəstək - xüsusilə iqtisadi və diplomatik - olmadan hökuməti dağılmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. 2023–2024-cü illərdə Qarabağın təslim edilməsi və sosial problemlərin dərinləşməsi ilə artan xalq narazılığı onun hakimiyyətini zəiflətdi. Bu səbəbdən Paşinyan nə Moskvayla, nə də Brüssellə açıq qarşıdurmaya getməyə cəsarət edir.
Vaxtaşırı Aİ ilə inteqrasiya dəstəklənir, Ursula fon der Lyayen və Emmanuel Makronla görüşlər keçirilir, insan haqları və gender siyasəti üzrə sənədlər imzalanır. Amma eyni zamanda, Paşinyan Moskvanı da unutmur, MDB forumlarında iştirak edir və hələ də formal olaraq Aİİ və KTMT qarşısında öhdəliklərini saxlayır.
Beləliklə, Ermənistanın xarici siyasəti “ikili legitimlik” modelinə çevrilir: Qərbin gözündə - potensial tərəfdaş, Rusiyanın gözündə - hələ də müttəfiq. Bu siyasət yalnız tarazlıq şəraitində işləyir, lakin həmin tarazlıq getdikcə daha da pozulur.
Moskva İrəvana qarşı səs-küylü demarşlara əl atmır, lakin onun təzyiqi sistemli və stratejidir. Bu təzyiq nə sanksiyalarla, nə də açıq hədələrlə müşayiət olunur - əsasən üç əsas istiqamətdə cəmlənir: Ermənistanın iqtisadi asılılığı, enerji sektorunda nəzarət və logistik zəiflik. Bu, Kreml tərəfindən son iyirmi ildə postsovet məkanında uğurla tətbiq edilən klassik “yumşaq məcburetmə” taktikasıdır.
Rusiya Federasiyası Ermənistanın ən böyük iqtisadi tərəfdaşı olaraq qalır. 2024-cü ilin nəticələrinə əsasən, iki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi təxminən 6,4 milyard dollar təşkil edib ki, bu da Ermənistanın ümumi xarici ticarət dövriyyəsinin 30%-dən çoxudur. Ermənistan iqtisadiyyatına yatırılan sərmayələrin təqribən 40%-i Rusiyadan gəlir, bank köçürmələrinin isə 45%-dən çoxu Rusiyadakı erməni diasporası tərəfindən edilir. Bu, Ermənistanın maliyyə sabitliyi baxımından ciddi həssaslıq yaradır.
Rusiya bankları və ödəniş sistemləri Ermənistan iqtisadiyyatının işləməsi üçün əsas mexanizmlərdir. Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar şəraitində Ermənistan paralel idxal və sanksiyaların dolanılması üçün mühüm hab funksiyası qazanıb. Təkcə 2023-cü ildə Ermənistandan Rusiyaya re-eksport olunan məhsulların həcmi 170%-dən çox artıb, erməni banklarına isə rus şirkətlərindən 1,8 milyard dollardan artıq valyuta daxil olub. Bu, inflyasiyanın yüksəlməsinə və kölgə iqtisadiyyatının genişlənməsinə səbəb olub, eyni zamanda Ermənistanı Moskvanın maliyyə sisteminə daha da bağlayıb.
Bundan başqa, Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqının vahid gömrük məkanından kritik dərəcədə asılıdır. Ermənistan ixracatının 65%-ə qədəri Aİİ ölkələrinə - əsasən Rusiyaya gedir. Bu ittifaq Ermənistana yalnız rüsumdan azad ticarət deyil, həm də əmək bazarına çıxış imkanı verir: hər il 600 mindən çox erməni Rusiyada çalışaraq ölkəyə 2 milyard dollardan artıq vəsait göndərir - bu da Ermənistan ÜDM-nin təqribən 15%-ni təşkil edir.
Ermənistan enerji bazarında Rusiya praktiki olaraq monopol vəziyyətdədir. Qazpaylayıcı sistemin operatoru olan “Qazprom Ermənistan”ın səhmlərinin 100%-i Rusiya “Qazprom”una məxsusdur. Bu şirkət illik 2,5 milyard kubmetrdən çox təbii qaz tədarük edir və ölkənin daxili tələbatının 90%-dən çoxunu ödəyir. Ermənistana verilən qazın qiyməti 1000 kubmetr üçün 165 dollardır - bu rəqəm bazar qiymətindən aşağıdır, lakin qiymətin müəyyən edilməsi sırf Kremlin siyasi iradəsindən asılıdır.
2020-ci ildə Qarabağ müharibəsi və pandemiyanın yaratdığı iqtisadi böhran fonunda, “Qazprom” Ermənistana qazın qiymətini endirməkdən imtina etdi. Bu, İrəvan üçün ilk ciddi xəbərdarlıq idi: qaz təkcə enerji resursu deyil, həm də geosiyasi təzyiq alətidir.
Qazla yanaşı, rus şirkətləri Ermənistanın ikinci ən iri elektrik stansiyası olan Razdan İES-ə nəzarət edir və ölkənin elektrik enerjisi bazarının 25%-dən çoxuna sahibdir. Bu sahədəki istənilən pozuntu və ya təzyiq daxili sabitliyi ciddi şəkildə poza bilər.
“Cənubi Qafqaz Dəmir Yolu” QSC - Ermənistanın bütün dəmir yolu infrastrukturunu idarə edən qurum - Rusiya Dəmir Yollarının törəmə müəssisəsidir. 2008-ci ildə imzalanmış 30 illik idarəetmə müqaviləsi əsasında bu şirkət yük və sərnişin daşımalarının, o cümlədən yanacaq və ərzaq tədarükü üzrə əsas marşrutların hamısına de-fakto nəzarət edir.
Ermənistan dənizə çıxışı olmayan dövlətdir və onun xarici ticarəti - o cümlədən İrandan və Gürcüstandan keçən tranzit - məhz infrastrukturun kimə məxsus olduğuna bağlıdır. Dəmir yolu vasitəsilə təzyiq göstərmək və yük axınını idarə etməklə Moskva, siyasi münasibətlər pisləşərsə, İrəvana təsir imkanını əlində saxlayır.
Unudulmamalıdır ki, Gümrüdə yerləşən 102-ci Rusiya hərbi bazasında 5000-ə yaxın rus hərbçisi xidmət edir. Bu baza formal olaraq Ermənistanın təhlükəsizliyinə zəmanət rolunu oynayır - xüsusən də Türkiyə ilə münasibətlər fonunda. Lakin əslində bu, Moskvanın Ermənistan üzərindəki nəzarət alətlərindən biridir: Rusiyanın hərbi fəallığı İrəvanın siyasi loyal davranışından asılı olaraq tənzimlənir.
Bundan əlavə, Ermənistanın informasiya və humanitar məkanında da Rusiya təsiri güclüdür. Rus KİV-ləri, dini və humanitar layihələr, təhsil proqramları vasitəsilə Moskva Ermənistan ictimai rəyinə təsir edir, Qərbin "xəyanəti" və "qardaş müdafiəsinin zəruriliyi" ilə bağlı narrativlər yayır.
Kremlin klassik ritorikası bu dəfə də dəyişməyib: Ermənistanla münasibətlərin soyumasında günah tamamilə xarici güclərə, xüsusilə də Aİ və ABŞ-yə yüklənir. Moskvanın mövqeyinə görə, Qərb postsovet məkanının birliyini sarsıdır və İrəvana “yalançı seçim” təlqin edir. Rusiya səfiri Sergey Kopırkin bəyan edib: “Ölkələrimizi üz-üzə qoymaq istəyirlər. Biz Ermənistan xalqının müdrikliyinə ümid edirik.”
Bu tip açıqlamalar daha çox Ermənistan üçün deyil, KTMT-dəki digər müttəfiqlər üçün siqnaldır: Rusiyadan uzaqlaşmaq - xəyanət kimi qəbul ediləcək. Kreml mesaj verir ki, Qərb - xaos, Rusiya isə - sabitlikdir.
Rusiya "3+3" formatını (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan + Rusiya, Türkiyə, İran) Qərb vasitəçiliyinə alternativ kimi fəal şəkildə təbliğ edir. Lavrov və Kopırkin açıq şəkildə bildirirlər ki, Moskva Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişinin məhz Rusiyanın vasitəçiliyi ilə imzalanmasında maraqlıdır. Bu, Rusiyaya regionda arbitr statusunu bərpa etmək və Aİ ilə ABŞ-nin təsirini zəiflətmək üçün vacibdir.
Rusiya üçün əsas məqsədlər - sərhədlərin delimitasiyası, kommunikasiya dəhlizlərinin açılması (o cümlədən Zəngəzur dəhlizinin mümkün aktivləşməsi), humanitar məsələlər və regionun ümumi sabitliyidir. Moskva bu prosesdə platforma rolunu oynamaq istəyir - amma yalnız öz şərtləri ilə. Ermənistanın Qərbə meyli gücləndikcə, bu format həm də İrəvana təzyiq vasitəsinə çevrilir.
Ermənistanla Rusiya arasında gərginliyin azalması - qarşılıqlı etimadın bərpası deyil, müvəqqəti maraqların üst-üstə düşməsidir. Ermənistan vaxt qazanmaq, Rusiya isə təsir rıçaqlarını qaytarmaq istəyir. Hələlik tərəflər nə açıq qarşıdurmaya, nə də real yaxınlaşmaya hazırdır.
Qısamüddətli perspektivdə diplomatik “taktiki rəqs” davam edəcək. Müdafiə və iqtisadi qurumlar səviyyəsində yeni təmaslar mümkündür. Amma Ermənistan Avropaya inteqrasiya kursunu davam etdirsə, Moskva gec-tez daha sərt reaksiya verəcək - xüsusən təhlükəsizlik sahəsinə müdaxilə olacağı təqdirdə.
Yaxınlaşma illüziyası tez bir zamanda yox ola bilər. Ermənistan nə Ukraynadır, nə də Belarus.
İrəvan hələ də müstəqil hərəkət etməyə çalışır. Amma geosiyasət "neytral zona" tanımayan bir oyundur.
Rusiya isə - tarix göstərir ki - onun düşərgəsini tərk edən müttəfiqləri bağışlamağı sevmir.