Bakı. Trend:
Qəbələdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət Başçıları Şurasının 12-ci Zirvə Görüşündə təşkilatın regional arenada artan əhəmiyyəti və iştirakçı ölkələrin potensialının reallaşdırılmasında Azərbaycanın strateji rolu bir daha vurğulandı. Sammitin əsas mövzularından biri Azərbaycanın əsas halqa rolunu oynadığı nəqliyyat və enerji sektorunun gücləndirilməsi, türk təşəbbüslərinin beynəlxalq layihələrə çevrilməsi olub.
Nəqliyyat: Azərbaycanın Şərqlə Qərb arasında birləşdirici halqa kimi rolu
Prezident İlham Əliyevin sammitdəki çıxışında qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin fəal iştirakçısıdır.
"Ölkəmiz Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında coğrafi, iqtisadi, nəqliyyat və digər sahələrdə körpü rolunu oynayır. 2022-ci ildən bəri Orta Dəhlizlə yükdaşımalar təqribən 90 faiz artıb. Dəhliz boyu tranzit müddətləri əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Xəzərin ən böyük ticarət donanması, yaxın illərdə gücü ildə 25 milyon tona çatacaq Ələt Beynəlxalq Ticarət Limanı, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, 9 beynəlxalq hava limanı, regionun ən böyük yükdaşıma aviaşirkəti və digər amillər Azərbaycanı beynəlxalq nəqliyyat mərkəzlərindən birinə çevirib", - deyə dövlət başçısı bildirib.
Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv digər ölkə rəhbərləri də nəqliyyat infrastrukturunun hərtərəfli inteqrasiyasının vacibliyini vurğuladılar. Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev xüsusilə qeyd edib ki, Orta Dəhlizin Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu və perspektiv Trans-Əfqan Dəhlizi ilə birləşdirilməsi biznesin inkişafına kömək edəcək və tranzit xərclərini azaldacaq çoxsahəli strateji avtomobil yolları sistemi yaradacaq.
Türk Dövlətləri Təşkilatının baş katibi Kubanıçbek Omurəliyev də öz növbəsində qeyd edib ki, Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu layihəsi istifadəyə verildikdən sonra Orta Dəhlizin strateji əhəmiyyəti daha da artacaq.
O, Orta Dəhlizin mühüm tərkib hissəsi olan Zəngəzur dəhlizinin açılmasının türk dünyasını geosiyasi müstəvidə gücləndirəcəyini də vurğulayıb: “Zəngəzur dəhlizinin açılması Böyük İpək Yolunun bərpası ilə yanaşı, ölkələrimiz üçün yeni iqtisadi və tranzit imkanlar yaradacaq”.
Bugünkü reallıqda Orta Dəhlizə alternativ yox, Avrasiya üçün əsas nəqliyyat və logistika arteriyası kimi baxmaq lazımdır. Geosiyasi dəyişikliklər qlobal ticarətin geosiyasi böhranlara qarşı həssaslığını açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Bu fonda Orta Dəhliz Mərkəzi Asiya və Qafqaz vasitəsilə Şərqlə Qərbi birləşdirən və Avropa ilə davamlı rabitəni təmin edən etibarlı və təhlükəsiz marşrut kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Energetika: Etibarlı ixracatçıdan bərpa olunan enerji mərkəzinə
Enerji təhlükəsizliyi sammitin digər strateji mövzusuna çevrildi. Prezident İlham Əliyev tədbirdə qeyd edib ki, Azərbaycan şaxələndirilmiş neft və qaz kəmərləri vasitəsilə Xəzər regionunun beynəlxalq bazarlara birləşdirilməsində strateji rol oynayır.
"Hazırda biz 14 ölkəyə təbii qaz ixrac edirik. Coğrafi əhatəsinə görə boru kəmərləri ilə təbii qaz ixrac edən ölkələr sırasında Azərbaycan birinci yerdədir", - deyə dövlət başçısı bildirib.
Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan, həmçinin Günəş, külək və su elektrik enerjisi kimi bərpaolunan enerji mənbələrinə böyük sərmayələr cəlb edir.
"2030-cu ilə qədər enerji istehsalımızın təxminən 40 faizi bərpaolunan mənbələr hesabına təmin ediləcək. Hazırda biz Orta Asiya, Azərbaycan, Türkiyə, Avropa yaşıl enerji dəhlizi üzərində işləyirik", - deyə dövlət başçısı bildirib.
Azərbaycan etibarlı, proqnozlaşdırıla bilən və uzunmüddətli tərəfdaş kimi çıxış edərək Avropa enerji bazarında öz mövqeyini ardıcıl olaraq möhkəmləndirir. Qlobal qeyri-sabitliyin artması və enerji təchizatının şaxələndirilməsi istəyi kontekstində Avropa ölkələri dayanıqlı, dayanıqlı və qarşılıqlı faydalı təchizat mənbəyi kimi getdikcə daha çox Azərbaycana üz tutur.
Ölkə ixrac marşrutlarını genişləndirməklə, infrastrukturu modernləşdirməklə və tədarük həcmlərini artırmaqla enerji həmrəyliyinə sadiqliyini nümayiş etdirir. Avropa ilə enerji dialoqunun gücləndirilməsi kollektiv enerji təhlükəsizliyi arxitekturasının yaradılmasına töhfə verməklə həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli səviyyələrdə təsirlərə malikdir.
Bununla belə, Azərbaycan ənənəvi enerji mənbələri ilə məhdudlaşmır. Milli strategiyada yaşıl iqtisadiyyata keçid prioritet istiqamətə çevrilib. Bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində beynəlxalq tərəfdaşlarla fəal əməkdaşlıq və irimiqyaslı günəş və külək enerjisi layihələrinin həyata keçirilməsi Azərbaycanın davamlı inkişafa və qlobal iqlim dəyişikliyi gündəliyinə inteqrasiyaya sadiqliyini vurğulayır.
"Masdar" və "ACWA Power" kimi beynəlxalq tərəfdaşlarla irimiqyaslı layihələr, həmçinin beynəlxalq maliyyə institutları, o cümlədən AİİB və AİB tərəfindən dəstəklənən infrastruktur təşəbbüsləri fəal şəkildə həyata keçirilir. Bu, Azərbaycanın yaşıl enerjinin inkişafına və regionun dayanıqlı enerji sisteminə inteqrasiyasına strateji diqqət yetirdiyini təsdiqləyir.
Bu balanslaşdırılmış yanaşma – ənənəvi enerjini yaşıl transformasiyaya sərmayələrlə birləşdirmək – Azərbaycanı təkcə Avrasiyanın enerji xəritəsində əhəmiyyətli oyunçuya deyil, həm də indiki və gələcəyin Avropa enerji sistemində həlledici elementə çevirir.
TDT Zirvə Görüşündə liderlər Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyində rolunun vacibliyini də xüsusi vurğulayıblar. Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban Macarıstanın enerji şirkətlərinə Azərbaycanın və Avropanın ən böyük təbii qaz və neft yataqlarında iştirak etmək imkanı yaratdığına görə Prezident İlham Əliyevə təşəkkürünü bildirib.
"Bunun sayəsində biz macarlar qlobal enerji bazarında yeni səviyyəyə yüksəlmişik. Bu, Macarıstan üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir", - deyə V.Orban bildirib.
"Yaşıl" enerji sahəsində Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayevin təklif etdiyi TDT çərçivəsində Enerji səmərəliliyi üzrə qabaqcıl təcrübə Şurasının yaradılması təşəbbüslərini vurğulamağa dəyər. Bu, türk ölkələrinin infrastruktur və enerji layihələrini, o cümlədən "Yaşıl Enerji Dəhlizi"ni birgə inkişaf etdirmək istəyini nümayiş etdirir.
Beləki, regional inteqrasiya nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan türk dünyasında nəqliyyat və enerji axınları üçün qovşaq nöqtəsinə çevrilir. Orta Dəhliz və Zəngəzur marşrutunun inkişafı, neft və qaz ixracının şaxələndirilməsi, bərpa olunan enerji mənbələrinə investisiyalar, “yaşıl” dəhlizin formalaşdırılması davamlı iqtisadi artım üçün zəmin yaradır, Azərbaycanın beynəlxalq tərəfdaş kimi mövqeyini gücləndirir, TDT-nin qlobal arenada təsirini artırır.
Beləliklə, ölkənin nəqliyyat və enerji strategiyası milli maraqlardan kənara çıxaraq, Azərbaycanı türk dünyasının inteqrasiyasının mərkəzi halqasına, Şərqlə Qərb arasında strateji “körpü”yə çevirir.