Azərbaycan, Bakı, 05 may / Trend , müxbir D.Xatınoğlu, A.Bədəlova/ İranın energetika sahəsində dollardan imtina etməsi ölkə daxilində və beynəlxalq iqtisadiyyatda təsiri qısa müddətli və cüzi ola bilər. "Dolları avro ilə əvəzləmək İran üçün səmərəli olmayacaq"-deyə, İran əsilli ABŞ eksperti Kamran Dadxah(Dadkhan) Trend -a açıqlamasında bildirib.
İranın İSNA Agentliyinin mayın 5-də yaydığı məlumata əsasən, ölkənin Milli Neft Şirkətinin beynəlxalq məsələlər üzrə direktoru Hüccətulla Əzimi bildirib ki, İran iqtisadi mübadilərlərdə tamamilə dollardan imtina edib. Onun dediyinə görə, bundan sonra İran beynəlxalq iqtisadi mübadilələrdə avrodan istifadə edəcək.
"Iranın dollardan imtina etməsinin iki zahiri səbəbi var. Birinci, İranın idxalının çox hissəsi avro valyutası ilə həyata keçirilir. Bu, dolların dəyərinin azalması deməkdir və İran bu məsələdə neftin satışından ziyan çəkdiyini bildirir. Bu həm də onu göstərir ki, İran və onun müttəfiqləri, xüsusilə Venesuela antiamerika siyasəti həyata keçirilməsində artıq əməli addım atırlar"- deyə Northeastern Universitetinin professoru Dadxah bazar ertəsi Vaşinqtondan elektron poçt vasitəsilə açıqlamasında bildirib.
Tehranın dollardan imtina etməsinin digər əsas səbəbi, ekspertin fikrincə, budur ki, İran BMT Təhlükəsizlik Şurasının iqtisadi sanksiyalarına məruz qalıb və ABŞ İranın birbaşa beynəlxalq maliyyə sisteminə qoşulmaq imkanlarını minimuma endirib.
Dadxah hesab edir ki, İran sanksiyalardan yayınmaq üçün böyük maliyyə itkiləri ilə üzləşib. "İran iqtisadi mübadilələrini avro ilə aparmaqla çalışır ki, həm bir sıra pul- köçürmələrdə əlavə xərclərin qarşısını alsın, həm də ölkə daxilində təbliğat aparsın. Rəsmi Tehranın niyyəti xalqın diqqətini daxildə iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi, inflyasiya və işsizlikdən yayındırmaqdır. Amma hakimiyyətin bu addımları uzunmüddətli deyil. ABŞ Avropa bankları və şirkətlərini İranla iqtisadi əlaqələrini kəsməyə məcbur edir və bu vəziyyətdə artıq İranın hansı valyuatdan istifadə etməsi yaranmış vəziyyəti dəyişməyəcək"- deyə Northeastern Universitetinin iqtisadiyyat departmentinin professoru bildirib.
Onun fikrincə, dünyanın böyük ölkələri, xüsusilə Japonya, Səudiyyə Ərəbistanı, Çin, Hindistan və başqaları valyuta mübadiləsini dollarla aparır və maliyyə sistemlərini bu valyuta üzərində qurublar. Bu sistemi dəyişmək həmin ölkələr üçün böyük iqtisadi fəsadlara səbəb olacaq.
"Beynəlxalq maliyyə dövriyyələri dollarla həyata keçirilir. Bu, İran üçün çox da mühüm deyil, çünki o, artıq beynəlxalq sanksiyalarla üzləşib. Lakin digər ölkələrdə vəziyyət başqadır. Avro və ya digər valyuatlarla müqayisədə, məzənnəsinin aşağı düşməsinə baxmayaraq, dollar hazırda əsas pul vahididir. Başqa ölkələrdə dolların digər bir valyuata ilə əvəzlənməsi ehtimalı sıfıra bərabərdir. Çünki heç bir ölkənin ABŞ qədər güclü və böyük maliyyə arxası yoxdur. Gələcəkdə beynəlxalq valyuta yaradılacağı istisna olunmur, lakin o vaxta qədər dollar yeganə beynəlxalq maliyyə vahidi kimi qüvvədə qalacaq"- deyə Dadkhah bildirib.
İranın eksperti Bijan Bidabad isə, hesab edir ki, beynəlxalq ictimaiyyətdə dolların məzənnəsinin qeyri-sabit olması və dəyərinin getdikcə azalması valyuata dəllallarına və biznesmənlərə böyük problemlər yaradıb. Ekspertin fikrincə, ən azı yaxın bir ildə dolların dəyəri getdikcə azalacaq: "İran və bəzi ölkələr çoxdandır ki, iqtisadi müqavilələrdə avronu dollarla əvəz etmək fikirndə olublar və bu, yeni bir məsələ deyil. Əlbəttə, bunun iqtisadi tərəfindən çox siyasi cəhəti əhəmiyyətlidir. İran çalışır ki, dünya ictimaiyyətinin fikrini dollardan başqa digər valyutalardan da istifadə etmək yönündə formalaşdırsın. İranın dollardan imtina etməsinin ciddi nəticələri olmayacaq, lakin, digər ölkələrin də bu planı həyata keçirməsi dünya iqtisadiyyatında böyük dəyişiklik yaradacaq. Hazırda bəzi OPEC üzvləri dolları digər valyuatlara dəyişməyi, yaxud dollarla yanaşı digər valyuatalardan da istifadə etməyi planlaşdırırlar. Bu addımların davamı Amerikanın iqtisadi imicinə ciddi xələl gətirə bilər" - deyə İran eksperti bazar ertəsi Tehrandan Trend -a bildirib.
"İranın öz neftini avro və ya istənilən bir valyutaya satmaq barədə qərarı qısamüddətli perspektivdə dünya üçün heç bir əhmiyyət kəsb etmir"- deyə Hindistan eksperti Svaminatan Ayar (Swaminathan Aiyar) belə hesab edir.
"Dünya maliyyə bazarının belə xüsusiyyəti var ki, həyata keçirilən istənilən hesablamalar alıcının seçimi üzrə istənilən digər valyutaya dəyişdirilə bilər. Neft dollarla alınıb-satıldığı halda belə, alıcılar cüzi dəyər müqabilində hesablamaları digər valyuta ilə həyata keçirə bilərlər" - deyə CATO İnstitutunun Asiya ölkələri üzrə eksperti Ayar bu gün Dehlidən Trend -a bildirib.
Ekspertin rəyinə görə, İranın və OPEC-in digər ölkələrinin neft hesablamalarını dollarla aparmayaraq, Amerika iqtisadiyyatına böyük zərbə vura biləcəkləri barədə gözləntiləri sadəlövhlükdür.
Ayarın fikrincə, dolların gücü neft üzrə hesablamaların dollarla aparılıb-aparılmamasından yox, iqtisadiyyatın inkişafından asılıdır. "Dollar yalnız bütün ölkələrin öz valyuta ehtiyatlarını digər bir valyutaya diversifikasiya etdikləri halda qüvvədən düşəcək"- deyə, ekspert bildirib.