Azərbaycan, Bakı, 16 oktyabr/ Trend müxbir Ü.Sadıqova/ İraqın dini qruplaşmaları, o cümlədən radikal şiə qruplaşmaları çox ehtimal ki Bağdad və Vaşinqtonun təhlükəsizliyi haqqında sazişin imzalanmasına mane ola blməyəcəklər. Ekspertlər şiələrin İraqda hakimiyyətə gəlmək üçün bu sənəddən istifadə edəcəklərini istisna etmirlər.
"Radikal şiələr amerikalılara qarşı mübarizələrini və sazişi tanınmamalarını İraqda hakimiyyətə gəlmək üçün istifadə etmək istəyirlər", - Miçiqan Universitetinin (The University of Michigan) beynəlxalq siyasət professoru Antoni Sallivan (Anthony Sullivan) Trend -a bildirib.
Altı ay ərzində İraq və Vaşinqton iki ölkə arasında təhlükəsizlik sazişinin imzalanmasını müzakirə edirlər. Bu sənədə əsasən, Amerika qoşunları 2011-ci ilədək İraqda qala bilərlər. Gələcəkdə bu müddətin artırılacağı istisna edilmir. Sazişin bağlanacağı dəqiq tarix məlum olmasa da, ABŞ Dövlət Katibi Kondoliza Raysın sözlərinə görə, saziş 2008-ci ilin sonu - 2009-cu ilin əvvəlinədək - yəni Corc Buşun prezident vəzifəsindən getməsinədək imzalanmayacaq, - CNN xəbər verir.
İraqın şiə liderlərindən biri, "Mehdi Ordusu" hərəkatının rəhbəri Müqtədə əs-Sədr digər şiə qruplaşmalarının da sazişi tanımadıqlarını bəyan edib. Sədr, şiələrin yaşadığı Ən-Nəcəfdə amerikalıların İraqdakı qüvvələrinə qarşı üsyan qaldıraraq, 2004-cü ilin aprelində məşhur olub.
Lakin Sədrin bu sazişin ünvanına tənqidi fikirlər səsləndirməsi, hökumət əleyhinə olan dini qruplaşmaların və o cümlədən də sünni qruplaşmalarının nəyisə dəyişə biləcəkləri demək deyil,- amerikalı ekspert Sallivan hesab edir.
Onun rəyinə görə, sazişin tanınmaması şiələrin İraqda hakimiyyətə gəlmək üçün göstərdikləri cəhddir.
Nuri əl - Maliki hökuməti 2005-ci ildə hakimiyyətə gəldiyi vaxtda, şiələr (İraq əhalisinin 70%- i) vahid şiə rəhbərliyinin yaradılacağına ümid edirdilər.
Onlar belə perspektivləri yalnız Səddam Hüseynin dövründə arzu edə bilərdilər, - Sallivan hesab edir. Lakin bu gün İraq hökuməti vahid və mütləq şiə olmayan hökumətin yaradılması ovqatındadır, -o bildirib.
Sallivan hesab edir ki, Sədr hökumət əleyinə bəyanatla ölkədəki xarici təhlükəsizlik qüvvələrinin diqqətini özünəçəkməyə və bununla da, İraqda hakimiyyəti tutmaq üçün öz qüvvələrini fəallaşdırmağa çalışır.
Sədrin və onun dini həmfikirlərinin, Amerika qüvvələrinin ölkədəki vəziyyətini müəyyən edəcək bu sazişi tanımaması İraq hökuməti şiələri və hökumət əleyhinə qüvvələr arasında yeni vətəndaş müharibəsinə gətirməyəcək.
Lakin iraqlı ekspert Saleh Kaabinin rəyinə görə, qruplaşmaların bu siyasəti hökumət və Amerika qüvvələrinə beşillik mühairbədən sonra daxili təhlükəsizliyi təmin etməyə imkan verməyəcək.
Amerikalı analitik Sallivan hesab edir ki, şiə qruplaşmaları və o cümlədən "Mehdi Ordusu" bu sazişə ABŞ - da yeni prezident seçildikdən sonra reaksiya göstərəcəklər.
"Respublikaçı Makkeyn prezident seçilərsə, vətəndaş müharibəsi baş verəcək", - Sallivan bildirib.
Onun sözlərinə görə, 16 ay ərzində qoşunların İraqdan çıxarılmasını vəd edən demokratlara qarşı yeni müharibəyə başlamağın mənası yoxdur. Respublikaçılar isə, İraqdakı qoşunların saxlanılması, zərurət yarandığı halda, onların sayının artırılması lehinə çıxış edir.
Radikal şiələr yalnız İranın ölkənin daxili siyasətinə açıq müdaxilə ilə İraqda hakimiyyətə gələ bilərlər. Lakin İranın dini təşkilatları İraqın şiə ordusuna maddi dəstək göstərsələr də, Tehran ölkənin daxili siyasətinə açıq müdaxilə etməyəcək, - Durham Universitetinin (University of Durham)Yaxın Şərq siyasəti üzrə avropalı eksperti Kristofer Devidson (Christopher Davidson) hesab edir.
"Şiələrin İraq hökumətinə rəhbərlik etmək imkanları var;onlar İraq əhalisinin əksəriyyətini təşkil edirlər", - Devidson Londondan Trend - a bildirib.
Şiələr heç bir sazişi diqqətdən kənarda saxlamayacaq və öz maraqlarını yeridəcəklər. Onun sözlərinə görə, bu, 2011-ci ildə amerikalılar ölkədən çıxdıqdan sonra, İraqda şiə hökumətinin formalaşmasına gətirə bilər.
ABŞ - ın Müdafiə Nazirliyinin məlumatlarına əsasən, İraqda beş il davam edən müharibə ərzində Pentaqon 3988 əsgər və zabit itirib, - PRAYM-TASS xəbər verir.
Lancet tibb jurnalı alimlər qrupunun yeni araşdırmalarını dərc edib. Bu araşdırmalara əsasən, İraq əhalisi arasında itkilər təxminən 655 min nəfər təşkil edib. Təxminən 4 milyon iraqlı öz evlərini tərk etməyə məcbur olub.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]