Bakı. Trend:
Qazaxıstan və Azərbaycanın sıx əməkdaşlığı Avrasiya üçün yeni nəqliyyat-logistika çərçivəsinin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
Bunu Trend-ə qazaxıstanlı politoloq Aman Mambetali bildirib.
“Qazaxıstan və Azərbaycan arasında çoxəsrlik qardaşlıq, mənəvi və mədəni birlik bağları mövcuddur. Hər iki ölkə müstəqilliyin bərpasından etibarən türk dünyasının dayaq mərkəzləri və Türk Dövlətləri Təşkilatının fəal üzvləri kimi çıxış edir, türk əməkdaşlığını xarici siyasət kursunun vacib elementi və regional sabitliyin gücləndirilməsi aləti kimi qiymətləndirirlər”, – deyə o bildirib.
A. Mambetali qeyd edib ki, otuz ildən artıq mövcud olan diplomatik əlaqələr dövründə Qazaxıstan və Azərbaycan qarşılıqlı hörmət, etimad və dəstəyə əsaslanan dialoqu davamlı şəkildə inkişaf etdirib ki, bu da tərəfdaşlığı strateji səviyyəyə qaldırmağa imkan verib.
“Qazaxıstan-Azərbaycan münasibətlərinin xüsusiyyəti onların çoxşaxəliliyindədir – siyasi və iqtisadi sahələrdən humanitar və mədəni ölçülərə qədər. İqtisadi əməkdaşlıq təhsil, elm və media sahələrində əlaqələrin möhkəmləndirilməsi ilə tamamlanır, ictimai və mədəni təşəbbüslər səviyyəsində diplomatiya isə gələcək yaxınlaşma üçün möhkəm sosial əsas yaradır”,- deyə o əlavə edib.
O bildirib ki, iki ölkə münasibətlərində Qazaxıstandakı Azərbaycan diasporu vacib rol oynayır; 2021-2025-ci illərin hesablamalarına görə, burada təxminən 155 min nəfər yaşayır.
Ekspert əlavə edib ki, diaspor Qazaxıstan Xalqlar Assambleyasının fəaliyyətində fəal iştirak edir, mədəniyyətlərarası dialoqa və humanitar əlaqələrin inkişafına töhfə verir. Bu baza iki ölkə cəmiyyətləri arasında möhkəm qarşılıqlı anlaşmanı formalaşdırır və təhsil, media və incəsənət sahələrində təcrübə mübadiləsini təşviq edir.
O həmçinin, Qazaxıstanın hər zaman Azərbaycanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini diqqətə çatdırıb.
A. Mambetali qeyd edib ki, Qazaxıstan və Azərbaycan arasında ticarət münasibətlərinin cari dinamikası bütün sahələrdə müsbət tendensiyanı göstərir. Onun fikrincə, gələcəkdə yalnız ticarət dövriyyəsinin artması gözlənilir, çünki iki ölkə arasındakı əməkdaşlıq potensialı hələ də əhəmiyyətlidir. O vurğulayıb ki, Qazaxıstan faktiki olaraq Mərkəzi Asiyaya “qapı” rolunu oynayır, Azərbaycan isə Cənubi Qafqaza açılır ki, bu da onların regiondakı strateji rolunu gücləndirir.
“Ölkələr arasında iqtisadi əməkdaşlıq dinamik artım göstərir. 2025-ci ilin ilk yarısının yekunlarına görə, Qazaxıstan və Azərbaycan arasında ticarət dövriyyəsi 331,7 milyon dollar təşkil edib ki, bu, 2024-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 40% çoxdur. Bunun 281,6 milyon dolları Qazaxıstanın ixracı, təxminən 50 milyon dolları isə idxalını təşkil edib. Eyni zamanda, Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə, Qazaxıstandan idxal olunan malların həcmi 2025-ci ilin yanvar-iyul aylarında təxminən 5 dəfə artaraq 448 milyon dollara çatıb. Azərbaycan Qazaxıstanın regiondakı on ən böyük ticarət tərəfdaşından biri kimi sabit mövqeyini qoruyub saxlayır”,- deyə o bildirib.
A. Mambetali qeyd edib ki, Qazaxıstanın əsas ixrac məhsulları metallar, taxıl, neft məhsulları və kimya sənayesi məhsullarıdır, Azərbaycan isə elektronika, avadanlıq və ərzaq məhsulları tədarük edir. Uzunmüddətli perspektivdə tərəflərin məqsədi ticarət dövriyyəsini 1 milyard dollara çatdırmaqdır ki, bu da hər iki ölkə tərəfindən tam real hədəf kimi qiymətləndirilir.
“Qlobal geosiyasi qeyri-sabitlik şəraitində Avrasiya üçün yeni nəqliyyat-logistika çərçivəsi formalaşır. Bu prosesdə Qazaxıstan və Azərbaycanın sıx və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı əsas rol oynayır. Ölkələr Asiya ilə Avropanı birləşdirən Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (Orta Dəhliz) inkişafında xüsusi yer tuturlar. Bu marşrut qlobal logistikanın ən perspektivli istiqamətlərindən birinə çevrilir: Qazaxıstandan mallar Aktau və Kurık limanları vasitəsilə Xəzər dənizi ilə Azərbaycana daşınır, sonra isə Gürcüstan və Türkiyə üzərindən Avropaya çatdırılır”, – deyə o bildirib.
A. Mambetali həmçinin qeyd edib ki, tərəflər liman infrastrukturlarının inkişafı, konteyner terminallarının və logistika mərkəzlərinin genişləndirilməsi, inzibati və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi üzərində fəal işləyirlər. Eyni zamanda, rəqəmsal həllər – xüsusilə elektron sənəd dövriyyəsi tətbiq olunur ki, bu da yükün qeydiyyat müddətini azaldır və marşrutun səmərəliliyini artırır.
“İki ölkə arasındakı fəal əməkdaşlıq Qazaxıstanın tranzit potensialını gücləndirmək və onu regionun aparıcı nəqliyyat qovşaqlarından birinə çevirmək üçün yeni imkanlar açır. Qazaxıstan Nəqliyyat Nazirliyinin proqnozlarına görə, ölkə ərazisindən tranzit yüklərin həcmi 2029-cu ilədək təxminən 5 dəfə artaraq 1 milyon tona çatacaq. Artımı avtomobil daşımalarının inkişafı, keçid məntəqələrinin modernləşdirilməsi, infrastrukturun yaxşılaşdırılması və qonşu ölkələrlə əməkdaşlığın genişləndirilməsi təmin edəcək”, – deyə ekspert bildirib.
Onun sözlərinə görə, əməkdaşlıq yalnız yük daşımalarını əhatə etmir, həm də yeni yolların və nəqliyyat qovşaqlarının inşasına, logistika infrastrukturlarının inkişafına və gömrük-keçid rejiminin təkmilləşdirilməsinə yönəlib. “Dünya sabit deyil, o, daim dəyişir və bu dəyişikliklərin sürəti yalnız artır. Elə məhz bu dövrdə, liderlərimizin siyasi iradəsi və təşəbbüskarlığı sayəsində yeni geosiyasi imkanlar açılır, xüsusən də Qazaxıstan-Azərbaycan münasibətlərinin çoxvektorluğa keçməsi və ənənəvi sahələrlə yanaşı innovasiya və rəqəmsal texnologiyalar sahəsində əməkdaşlığın inkişafı ilə bağlı. Hər iki ölkə rəqəmsallaşmanı yalnız iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi aləti kimi deyil, həm də qlobal səviyyədə rəqabət qabiliyyətinin artırılması açarı kimi qiymətləndirir. Bu istiqamətdə Qazaxıstan və Azərbaycan oxşar strateji prioritetləri nümayiş etdirirlər: süni intellektin inkişafı, rəqəmsal ekosistemlərin yaradılması, kibertəhlükəsizlik və elektron dövlət xidmətlərinin tətbiqi”, – deyə A. Mambetali bildirib.
O qeyd edib ki, Astana şəhərindəki "Digital Bridge" forumu və Bakıdakı "Bakutel" sərgisi kimi beynəlxalq texnologiya platformalarında mütəmadi olaraq birgə panellər keçirilir, burada iki ölkənin nazirlikləri, IT şirkətləri və startap nümayəndələri texnoloji həllərin inteqrasiyası və təcrübə mübadiləsi imkanlarını müzakirə edirlər.
“Bu tədbirlər artıq Türk Dövlətləri Təşkilatı ölkələrindən olan investorlar və innovasiya komandaları üçün cazibə mərkəzinə çevrilib, bu da türk dilli dünya üçün vahid rəqəmsal məkanın formalaşmasına töhfə verir”, – deyə A. Mambetali bildirib.
O əlavə edib ki, əsas addımlardan biri Qazaxıstan və Azərbaycan Rəqəmsal İnkişaf Nazirlikləri arasında əməkdaşlıq memorandumu imzalanması olub, bu memorandum bulud texnologiyaları, analitik platformalar, rəqəmsal dövlət xidmətləri sahəsində birgə fəaliyyət, həmçinin IT startaplarını dəstəkləyən inkubator və akselerator şəbəkəsinin yaradılmasını nəzərdə tutur. Əməkdaşlıq mütəxəssislərin mübadiləsini, birgə hakatonların keçirilməsini və məlumat mərkəzləri infrastrukturunun inkişafını əhatə edir.
“Qazaxıstan və Azərbaycan arasındakı müasir münasibətlər Prezidentlər Kasım-Jomart Tokayev və İlham Əliyev arasında şəxsi etimad və qarşılıqlı hörmətə əsaslanır. Bu, ikitərəfli əməkdaşlığa xüsusi dayanıqlılıq və dinamika verir”, - deyə A. Mambetali vurğulayıb.
O həmçinin Prezident Tokayevin sözlərini xatırladaraq, iki ölkə arasında möhkəm tərəfdaşlıq təməlinin “əsrlik qardaşlıq bağları və beynəlxalq arenada qarşılıqlı dəstək” üzərində qurulduğunu vurğulayıb. Ekspert qeyd edib ki, liderlər arasındakı isti münasibətlər aktual məsələlər üzrə qarşılıqlı anlaşmanı daha da dərinləşdirir.
“Həlledici mərhələ 2022-ci ildə Strateji Əlaqələrin Möhkəmləndirilməsi və İttifaq Əməkdaşlığının Dərinləşdirilməsi üzrə Birgə Bəyannamənin imzalanması olub, bu da əməkdaşlıqda yeni mərhələ açıb”, – deyə A. Mambetali bildirib.
Ekspertin sözlərinə görə, onun əsasında sistemli əlaqələndirməni təmin edən Ali Dövlətlərarası Şura, həmçinin İşgüzar və Ekspert Şuraları yaradılıb. Son bir il yarım ərzində təxminən 40 iki tərəfli sənəd imzalanıb ki, bu da siyasi sinxronizasiyanın yüksək səviyyəsini təsdiqləyir.