...

Məhkəmə qərarlarının icra edilməməsi vətəndaşların haqlı narazılığına səbəb olur - Parlamentin İnsan hüquqları komissiyasının sədri

Cəmiyyət Materials 28 Aprel 2008 17:42 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 28 aprel/ Trend , müxbir İ.Əlizadə/ Azərbaycan Parlamentinin İnsan hüquqları daimi komissiyasının sədri Rəbiyyət Aslanovanın Trend -a eksklüziv müsahibəsi

- Beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyətini tənqid edirlər. Bu fikirlərlə razısınızmı və insan hüquqlarının vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- İnsan hüquqlarının müdafiə və təmin olunması dedikdə, ilk növbədə hər bir dövlətin qanunvericiliyinə müraciət olunmalı və bunun hüquqi bazası araşdırılmalıdır. Əgər dövlətin ali prinsipi insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasıdırsa, deməli, həmin ölkə bütün fəaliyyətini insan və vətəndaş naminə həyata keçirir. 1995-ci ildə qəbul olunan Azərbaycan Konstitusiyasının hər bir müddəasında, xüsusən də 12-ci maddədə dövlətin ali məqsədi kimi, insanların hüquq və azadlıqlarının təmin olunması göstərilib. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, hökumət insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması sahəsində mövcud olan problemlərin aradan qaldırılmasını prioritet hesab edir. Ötən illər ərzində Azərbaycanda bu sahədə çox böyük işlər görülüb. Qəbul olunan qanun və qərarlar Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqlarının tam təmin olunmasına şərait yaradıb. Konstitusiyanın qəbul olunmasından sonra Parlamentdə qəbul edilən bütün qanun və qərarların əsas məqsədi insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsini təmin etməkdir. Bu gün də Parlamentdə qəbul olunan bütün qanunların girişində yazılır ki, qanun insan hüquq və azadlıqlarının qorunması ilə bağlı Konstitusiya və milli qanunvericilikdə olan müddəalara əsaslanır.

Dünyanın heç bir ölkəsində insan hüquqlarının təmin olunmasının ideal modeli yoxdur. İnsan hüquqlarının təmin olunması üçün ilk növbədə insan şüurunda olan stereotiplərin dəyişməsi vacibdir. İnsan öz hüquq və azadlıqlarını dərk etmklə yanaşı, ətrafdakıların da hüquqlarını bilməlidir və ona əməl etməlidir. Azərbaycan qanunvericiliyi insan hüquqlarının qorunmasının təminatını verir və bunun hüquqi bazası mövcuddur. Eyni zamanda, qanunun pozulmasının qarşısı tam olaraq alınır və qanunda yazılır ki, onu pozanları cəza gözləyir. Bütün bunlara baxmayaraq, cəmiyyədə kimlər tərəfindənsə insan hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırıldığını görürük. Çox vaxt bunun səbəblərini dövlət-vətəndaş münasibətlərində axtarmağa çalışırlar. Amma hesab edirəm ki, belə məhdudlaşdırma dövlət məmuru ilə vətəndaş arasında olan münasibətlərdən deyil, vətəndaşların bir-biri ilə münasibətlərində ortaya çıxan məqamlardan irəli gəlir. İnsanların bir-birinə olan münasibəti dəyişməlidir və bir-birimizin hüquq və azadlıqlarını qəbul və etiraf etməliyik. Çox təəssüflər olsun ki, bəzən öz maraq və mənafeyi naminə digər adamların hüquq və azadlıqlarını məhdudlaşdırmaq istəyən şəxslərə də rast gəlirik. Bu gün ən çox vətəndaşların bir-biri ilə münasibətində olan hüquq pozmalara rast gəlirik. Parlamentin İnsan hüquqları daimi komissiyasına daxil olan şikayətlərin xarakterindən də görünür ki, daha çox vətəndaşların bir-biri ilə problemləri var. Hüquqi maariflənmənin aşağı olmasından, vətəndaşların qanunları yaxşı bilməməsindən irəli gələn çətinliklər mövcuddur. İnsanlar öz hüquqlarını müdafiə etmək üçün qanunları yaxşı bilməlidirlər. Əgər belə qanunlar varsa, o, insanların hüquqlarını qoruyursa və vətəndaşlar öz hüquqlarını yaxşı bilib, həmin qanunlara əsaslanarlarsa, onların hüquqlarını heç bir məmur poza bilməz. Bu baxımdan, Azərbaycan vətəndaşlarının insan hüquqlarını qoruyan qanunlara münasibətində dəyişiklik olmalıdır. QHT-lər əsasən paytaxtda fəaliyyət göstərirlər. Amma bölgələrdə hüquqi maarifləndirmə işinin aparılmasına daha böyük ehtiyac var.

Azərbaycan insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi sahəsində çox böyük uğurlar əldə edib. Bunu təkcə biz yox, Azərbaycana gələn beynəlxalq təşkilatların ekspertləri də etiraf edirlər. Lakin Azərbaycan müxalifəti və "hüquq müdafiəçiləri" bu reallığı görmək və inkişaf dinamikasını etiraf etmək istəmirlər. Onlar Azərbaycanın nüfuzuna xələl gətirən işlərlə məşğul olurlar, beynəlxalq təşkilatlara yalan məlumatlar, şikayət ərizələri, müraciətlər göndərirlər.

Bu gün Azərbaycanda ən çox qaçqın və məcburi köçkün həyatı yaşayan insanların hüquqları pozulur. Dövlət həmin insanların yaşayışını yaxşılaşdırmaq üçün bütün vəsitələrdən istifadə edir və artıq bir dənə də olsun çadır şəhərçiyi qalmayıb. Prezident İlham Əliyev qaçqın və məcburi köçkünlərin problemlərinə çox həssaslıqla yanaşır, onların ağrı, acılarını unutdurmağa çalışır. Lakin bu, unudulası bir ağrı deyil. Çünki həmin insanlar vətən həsrəti ilə yaşayırlar və öz evlərinə qayıtmaq arzusundadırlar. Həmin insanların öz vətənlərində yaşayaraq fundamental huquqlarını həyata keçirməsi sahəsində olan problemləri beynəlxalq təşkilatlar görmür. Dağlıq Qarabağ problemi həll oldunqdan sonra bu problemlər də aradan qalxacaq.

- Hüquq müdafiəçiləri və beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycanda polis, ordu və həbsxanalarda insanlara işgəncə verildiyini bildirirlər. İnsan hüquqları komissiyası belə faktlara malikdirmi və bunun qarşısını almaq üçün hansı işlər görülür?

- Azərbaycan işgəncələr əleyhinə beynəlxalq Konvensiyaya qoşulub və öz üzərinə götürdüyü bütün öhdəlikləri yerinə yetirir. Əgər Azərbaycanda hər hansı bir işgəncə faktı olarsa və öz təsdiqini taparsa, o dərhal aradan qaldırılır və günahkarlar cəzalandırılır. Azərbaycanda, xüsusən də həbsxanalarda işgəncə faktlarının olması ilə bağlı hüquq müdafiəçilərinin, İşgəncələr Əleyhinə Komitənin sədri Elçin Behbudovun göstərdiyi faktlar həqiqətdən uzaqdır. Onlar həbsxanada çəza çəkən insanın dünyasını dəyişməsini işgəncə faktı kimi təqdim edirlər. İnsan həbsxanaya düşən zaman heç kim onlara əbədi yaşamaq təminatı vermir. İnsan ömrü azadlıqda da, həbsxanada da bitə bilər. Əgər məhbus ürək çatışmazlığı, ya da başqa xəstəlikdən dünyasını dəyişirsə, bu işgəncə fakının olması demək deyil. Hüquq müdafiəçiləri bəzən çox ucuzluğa gedirlər və hər hansı bir insanın dünyasını dəyişməsinin işgəncə, qeyri-insani davranış nəticəsində baş verdiyini cəmiyyətə və beynəlxalq təşkilatlara çatdırırlar. Bu, reallıqdan uzaq və qeyri-obyektiv mövqedir.

- Azərbaycan ordusuna ictimai nəzarətin həyata keçirilməsinə və hərbi ombudsmanın yaradılmasına ehtiyac varmı?

- Orduya ictimai nəzarətin olmasına ehtiyac yoxdur. Çünki hər bir Azərbaycan ailəsinin övladı hərbi xidmətdə olur və bunun özü ictimai nəzarət deməkdir. Narahatlıq və nigaranlıq üçün əsas olmadığına görə, orduya ictimai nəzarətin həyata keçirilməsinə və buna görə ayrıca qrupun yaradılmasına ehtiyac yoxdur. Dövlət büdcəsindən hərbi sahəyə ayrılan xərclərin artırılması, əsgər və zabitlərə olan xüsusi qayğı onu göstərir ki, ordu həmişə prezidentin və dövlətin diqqət mərkəzindədir. Son illərdə orduda vəziyyət əsaslı şəkildə dəyişib. Azərbaycan ordusunun qüdrəti artıb və bununla fəxr etməliyik.

Hərbi ombudsmanın olmasına gəlincə, hesab edirəm ki, buna da ehtiyac yoxdur. Çünki bu məsələni Azərbaycanın ombudsmanı həyata keçirir. Ombudsmanın istədiyi yerə getmək, baxış keçirmək, ünsiyyətdə olmaq, nəzarət etmək və çatışmazlıqları üzə çıxarmaq səlahiyyəti var. Azərbaycanın ombudsmanının təyin olunması ilə bağlı məsələ müzakirə olunanda müxtəlif sahələr üzrə ombudsmanın olması məsələsi var idi. Lakin bununla bağlı qanun çox mükəmməl hazırlanmışdı və Azərbaycan ombudsmanı digər ölkələrdəki olbudsmanlarla müqayisədə daha böyük səlahiyyətə malikdir. Ona görə də müxtəlif sahələr üzrə ayrıca ombudsman təyin olunmadı və bu gün də buna ehtiyac yoxdur.

- Son illər məhkəmə-hüquq sahəsində islahatlar həyata keçirilir. İslahatlar nəticə verirmi və əvvəllər mövcud olan problemlərin həll olunduğunu demək olarmı?

- Bəzən vətəndaşlardan hansısa hakimlə bağlı çox sayda təkrarlanan şikayətlər alırıq. Həmin şikayətlərə dərhal reaksiya veririk və Məhkəmə Huquq Şurası ilə həmin hakimlərin məsələsini müzakirə edirik. Düzdür, hazırkı hakim korpusu kifayət qədər mükəmməldir və hakimlər seçilən zaman böyük sınaqlardan keçiblər. Məhkəmə Hüquq Şurasında təmsil olunan insanlar məsələlərə çox obyektiv yanaşırlar. Şuranın fəaliyyətə başlamasından sonra bəzi hakimlər cəzalandırılıb, bəziləri işdən azad olunublar. Hakim adına yaraşmayan fəaliyyətlə məşğul olan, hakim adına xələl gətirən şəxslərin bu vəzifədən uzaqlaşdırılması məsələsi gündəmə gətirilir.

Hakimlər korpusu ona görə seçilir ki, haqq-ədaləti bərpa etsinlər. Şikayətçi olan tərəflər özlərini haqlı hesab edirlər. Bu baxımdan hakimlərin üzərinə böyük və məsuliyyətli iş düşür və onlar bunu yerinə yetirməyə çalışırlar. İddiası təmin olmayan insanlar, haqsız olsalar belə yenə də özlərini haqlı hesab edirlər və məhkəmələrdən şikayətçi olurlar. Bu gun bir qədər məhkəmə qərarlarının icrası məsələsində problemlər var. Bəzən məhkəmələr tərəfindən qəbul olunan qərarların icrası ləngidilir. Bu da vətəndaşların haqlı narazılığına səbəb olur. Hesab edirəm ki, bu da aradan qaldırılsa, daha yaxşı olar.

Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]

Xəbər lenti

Xəbər lenti