Bakı. Trend:
Bu gün Azərbaycan Şimal-Cənub və Şərq-Qərb dəhlizlərinin qovşağında yerləşdiyinə görə regional əlaqələrdə böyük rol oynayır. Bununla əlaqədar qeyd etmək istərdim ki, rəqəmsallaşma layihəsinin həyata keçirilməsi və ya TRACECA çərçivəsində nəzərdə tutulan planların həyata keçirilməsi TRACECA marşrutları üzrə, o cümlədən Azərbaycan ərazisindən keçməklə həyata keçirilən yükdaşımaların həcminə müsbət təsir göstərəcək.
Bunu Avropa-Qafqaz-Asiya beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin (TRACECA) baş katibi Asset Asavbayev “Bakı Enerji Həftəsi”nin 30-cu yubiley tədbiri çərçivəsində Trend-ə özəl müsahibəsində deyib.
O qeyd edib ki, TRACECA çərçivəsində bir sıra sazişlərin imzalanması təklif olunur.
"Xüsusilə, avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması üçün icazələrin sayının optimallaşdırılmasına yönəlmiş Vahid Tranzit İcazəsi haqqında Sazişlər təklif olunur. Bu birinci məqamdır. İkincisi rəqəmsallaşma ilə bağlıdır. Ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın səyləri sayəsində biz ilk dəfə olaraq elektron CIM/SMGS yük qaiməsinin mübadiləsini nümayiş etdirə və həyata keçirə bildik. Bu bizə nə verəcək? Gələcəkdə, uzunmüddətli perspektivdə, bu sənədin həyata keçirilməsindən sonra bu, TRACECA marşrutları üzrə yüklərin daşınma müddətini azaldacaq. Xüsusilə, bildiyiniz kimi, TRACECA marşrutuna dəmir yolu nəqliyyatı üçün həm geniş, həm də darqabarit dəmir yolu xətləri daxildir. Müvafiq olaraq, konteynerlərin daşınması, dəmir yolu ilə yüklərin daşınması, istər konteynerlərdə, istərsə də vaqonlarda daşınarkən, müvafiq olaraq, yük qaiməsi göndərməlisiniz. Odur ki, vahid yük qaiməsinin, həm də rəqəmsal formatda istifadəsi yükdaşımaların həcmini artıracaq və sənədlərin sayını azaldacaq", - deyə o bildirib.
A.Asavbayev qeyd edib ki, yaxın üç ildə Transxəzər marşrutu üzrə daşımaların həcminin 10 milyon tona çatdırılması planlaşdırılır.
Baş katib bəzi statistik göstəricilərə də toxunub.
"Qeyd etmək vacibdir ki, TRACECA marşrutları üzrə yalnız Transxəzər hissəsində 2024-cü ildə 2023-cü illə müqayisədə 62 faiz artım qeydə alınıb. Ümumiyyətlə, qeyd etmək istərdim ki, əgər 2021-ci ildə Transxəzər marşrutu üzərindən Qazaxıstan-Azərbaycan-Gürcüstan marşrutu üzrə yükdaşımaların həcmi ötən ilin sonuna qədər 60 min ton təşkil edirdisə, 4,2 milyon ton təşkil edib ki, bu da səkkiz dəfədən çox artımdan xəbər verir. Yəni, bu templə biz bu artımın yaxın gələcəkdə də davam edəcəyini planlaşdırırıq. Yaxın üç ildə bu marşrut üzrə daşımaların həcminin 10 milyon tona çatdırılması nəzərdə tutulur. Amma bunun üçün qeyd etdiyim kimi, problemlərin həlli vacibdir", - deyə A.Asavbayev vurğulayıb.
Digər məsələ yeni keçid məntəqələrinin tikintisi, keçid məntəqələrinin potensialının inkişafıdır. O əlavə edib ki, bu məsələ TRACECA üçün də prioritet məsələdir.
O qeyd edib ki, TRACECA çərçivəsində rəqəmsallaşma və institusional baza üzərində iş aparılır.
"Yəni, biz təklif edirik ki, marşrutumuz üzrə daşımaları asanlaşdıracaq sazişlər imzalansın. Məsələn, TRACECA İşçi Qrupu çərçivəsində bizim TRACECA marşrutu üzrə yükdaşımaların rəqəmsallaşdırılmasına dair Sazişin hazırlanması layihəmiz var. Çünki indi bildiyiniz kimi, istər özəl sektor olsun, istər dövlət dəmir yolları olsun, hamısı informasiya mübadiləsinin vacibliyindən danışırlar. Amma sənədlərin və ya məlumatların, məlumatların məlumat mübadiləsini həyata keçirmək üçün heç bir əsas yoxdur. İnstitusional baza lazımdır, razılaşma lazımdır. Ona görə də biz saziş layihəsi hazırlamışıq və hazırda İşçi Qrup sazişin bu mətninin təkmilləşdirilməsi üzərində işləyir. Bu sazişin qəbulu dəmir yollarının, dəniz limanlarının və sair müxtəlif nümayəndələrinin danışdıqları bütün bu rəqəmsallaşma təşəbbüslərinin həyata keçirilməsinə imkan verəcək", - deyə o bildirib.
Baş katib mümkün problemlərdən də danışıb.
“Əlbəttə, Xəzər dənizində bərə probleminin həlli, limanlar arasında fəaliyyət göstərməli olan gəmilərin sayının artırılması da vacibdir, çünki əlverişsiz hava şəraiti ilə bağlı bizdə tez-tez növbələr yaranır, ona görə də növbələrlə bağlı problemi həll edə bilməyimiz üçün onların sayının artırılması vacibdir.
Digər məsələ yeni keçid məntəqələrinin tikintisi, keçid qabiliyyətinin inkişafıdır. Bu da TRACECA üçün də prioritet məsələdir", - deyə o bildirib.
A.Asavbayev qeyd edib ki, bütün bu layihələrin həyata keçirilməsi üçün maliyyələşmə məsələsinin həlli vacibdir.
“Bu problemi həll etmək üçün 2025-ci ilin fevralında Tehranda keçirilən TRACECA Hökumətlərarası Komissiyasının iclasında biz TRACECA Fondunun yaradılması ilə bağlı mühüm qərar qəbul etdik. TRACECA Fondu TRACECA marşrutları üzrə mühüm layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün vəsaitlərin toplanmasına imkan verəcək. Yəni, bu, TRASEKA dəhlizində ümumilikdə maliyyə problemlərinin həllinə imkan verəcək elə bir institusional əhəmiyyətli alətdir", - deyə o bildirib.
A.Asavbayevin sözlərinə görə, Aİ-nin təşəbbüsü ilə infrastruktur layihələrinin dəstəklənməsinə təxminən 10 milyon avro ayrılacaq.
Baş katib qeyd edib ki, beynəlxalq maliyyə institutlarının TRACECA marşrutları üzrə, xüsusən də Transxəzər marşrutu üzrə layihələrə marağı çox yüksəkdir.
"Son araşdırmalar, istər Dünya Bankının, istər Asiya İnkişaf Bankının, istərsə də Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının apardığı araşdırmalar göstərir ki, maraq böyükdür və yük axınının istiqamətinin dəyişdirilməsi gözlənilir, eyni zamanda, bizim dəhlizə investisiyaların artırılması məsələsi də gündəmə gətirilir. Ona görə də demək istərdim ki, yalnız Mərkəzi Asiyanı bir-biri ilə birləşdirmək və Mərkəzi Asiyanı Avropa İttifaqı ilə birləşdirmək məqsədi ilə elan edilmiş Avropa İttifaqı təşəbbüsü çərçivəsində Aİ TRACECA ölkələrində və TRACECA marşrutu boyunca infrastruktur layihələrinin dəstəklənməsi üçün 10 milyon avroya yaxın vəsait ayıracaq.
Ölkələr arasında çox mühüm birləşdirici rolu təmin edən Azərbaycanın rolunu xüsusilə qeyd etmək istərdim.
Azərbaycanın gördüyü işlər, yəni Ələt limanının, dəmir yolu hissələrinin müasirləşdirilməsi, tikinti və Naxçıvana çıxış istiqamətində nəhəng işlərin görülməsi, yəni Naxçıvanla əlaqə və daha da Türkiyə ilə əlaqə, bütün bunlar Orta Dəhlizin inkişafına çox müsbət təsir göstərəcək. Gözlədiyimiz artımı nəzərə alaraq, əlbəttə ki, bütün bu layihələrin birgə həyata keçirilməsi vacibdir ki, sabah biz TRACECA dəhlizinə, Orta Dəhliz adlandırdığımız Transxəzər dəhlizinə yönləndiriləcək yük axınını idarə edə bilək ki, bu dəhlizin rolu ildən-ilə daha da artsın", - deyə o bildirib.