Azərbaycan, Bakı, 20 avqust / Trend , V.Javoronkova /
Özbəkistanın ABŞ ilə yaxınlaşması məntiqidir, belə ki, Özbəkistan Əfqanıstanda NATO əməliyyatları üçün, ABŞ isə Mərkəzi Asiyada stabilliyin bərqərar edilməsində əsas rol oynayır.
"Özbəkistan, əlbəttə ki, Əfqanıstandakı vəziyyətin nizamnlanması və ya onun stabil saxlanılması prosesində əsas oyunçu ABŞ ilə münasibətlərin dəstəklənməsində maraqlıdır", - özbəkistanlı ekspert Sergey Yejkov bildirib.
ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Mərkəzi Komandanlığının rəhbəri Devid Petreus bu həftə Özbəkistana səfər edib. Generalın ölkə prezidenti İslam Kərimov ilə görüşündə əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi və hər iki ölkənin bunda maraqlı olması məsələləri müzakirə edilib.
Özbəkistan və ABŞ Əfqanıstanda sülhün və stabilliyin bərqərar olmasında, həmçinin bu ölkənin sosial-iqtisadi bərpası işində qarşılıqlı fəaliyyət göstərirlər. Özbəkistan ərazisindən Əfqanıstana qeyri-hərbi və humanitar yüklərin tədarükü həyata keçirilir.
Bu, Petreusun Daşkəndə bu il ikinci səfəridir. Bundan öncə o, Özbəkistanda fevral ayında olub.
"Əfqanıstanda stabilliyin bərpası kontekstində generalın səfəri, Özbəkistan prezidenti və yüksəkrütbəl məmurları ilə görüşləri tamamilə məntiqidir", Trend -a Daşkənddən Yejkov bildirib.
Ekspertlərin fikrincə, ölkələr ikitərəfli əməkdaşlıqda maraqlıdırlar.
Rusiyanın MDB ölkləri, xüsusilə Mərkəzi Asiya üzrə mütəxəssisi İqor Torbakov hesab edir ki, hər iki ölkənin ümumi marağı açıq-aydındır.
"ABŞ-ın əlavə marşrutlara ehtiyacı var, eyni zamanda ona Əfqanıstan yüklərin və ehtiyatların göndərilməsi üçün bazalar lazımdır, Özbəkistan isə Rusiyaya mümkün geosiyasi müqabil qismində Amerkanın dəstəyini qazanmağa çalışır", - Trend -a elektron poçtla Finlandiyanın Beynəlxalq Münasibətlər İnstitunun aparıcı elmi əməkdaşı Torebakov bildirib.
Amerikalılara Özbəkistan ərazisindən Əfqanıstana qeyri-hərbi yükləri daşımağa imkan verən müqavilə aprel ayında Qırğızıstanın NATO-nun ölkə ərazisindəki Manas bazasının bağlanması haqda qərarından sonra imzalanıb.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Özbəkistan 2001-ci il hadisələrindən sonra NATO-un Əfqanıstanda başlayan anti-terror əməliyyatlarının aparılması üçün əsas ölkələrdən biridir.
Mərkəzi Asiya üzrə avropalı ekspert Bryus Paneranın fikrincə, Özbəkistan Mərkəzi Asiyada əsas ölkədir. O, Mərkəzi Asiyanın digər ölkələri və Əfqanıstan ilə həmsərhəddir, eyni zamanda çox saylı əhalisi və beş Mərkəzi Asiya dövləti arasında ən güclü orduya malik olan dövlətdir.
"ABŞ üçün bəlkə ən mühim olan Kərimovun beş Mərkəzi Asiya lideri arasında islam ekstremizmi təhlükəsinin aradan qaldırılması yollarının axtarışında ən fəal lider olmasıdır", - Trend -a elektron poçtla Paner bildirib.
Ekspert hesab edir ki, Kərimov "Taliban" hərəkatı Əfqanıstanda hökmranlıq etdiyi zaman onlara qarşı olub. Özbəkistanda islam ekstremist qrupu "Əl-Qaidə" ilə əlaqəsi olan "Özbəkistanın İslam hərəkatı" mövcuddur.
Bundan savayı, Almaniyanın anti-terror əməliyyatlarında istifadə etdiyi Termez hərbi aeroportu da Özbəkistanda yerləşir.
Termez limanından - yol qovşağı üzərindən Əfqanıstan ərazisində anti-terror koalisiyasının normal həyat fəaliyyəti üçün vacib olan qeyri-hərbi yüklərin əsas axını keçir, Yejkov bildirib. Bundan başqa, ekspertin fikrincə, Əfqanıstan xalqına bütün dünyadan, həmçinin Rusiyadan və bir sıra MDB ölkələrindən göndərilən humanitar yardım da bu yol qovşağı vasitəsilə həyata keçirilir.
Bundan başqa, ABŞ Əfqanıstan ilə həmsərhəd olan Özbəkistanın, ABŞ və onun müttəfiqlərinin Əfqanıstanda mübarizə apardığı qruplara qarşı həlledici qarşıdurmada qonşu dövlətlər arasında liderlik etməsi fikrindədir.
"Ölkə daxilində cəmiyyətin məzəmməti və ya Özbəkistanın daxili işinə müdaxilə təhlükəsi elə də böyük deyil və ola bilsin ki, ümumiyyətlə mövcud deyil", - ekspert bildirib.
Paneranın fikrincə, Fərqanə vadisinin qərb hissəsinin landşaftı demək olar hamardır və Qırğızıstan və Tacikistanın dağlıq yollarındansa, bu yolla Əfqanıstana yüklər daha asan göndərilə bilər.
Özbəkistan üçün ABŞ Rusiyaya regional müqabil rolunu oynayır.
"Petreusun səfəri Rusiyanın Qırğızıstanda nəzərdə tutulan bazası məsələsi ilə bağlı Rusiya və Özbəkistan arasında bu yaxınlarda yaşanan ixtilaf kontekstindən nəzərdən keçirilməlidir", - Torbakov bildirib.
Avqustun əvvəlində Rusiya və Qırğızıstan gələcək inkişaf və Rusiyanın hərbi qüvvələrinin Qırğızıstan ərazisində olması və ölkə ərazisində Rusiyanın əlavə hərbi kontingentinin yerləşdirilməsini nizamlayan ikitərəfli müqavilə-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi üzrə memorandum imzalayıblar.
Özbəkistanın qonşu Qırğızıstan ilə münasibətləri olduqca gərgindir. Onlar arasında su problemi mövcuddur, Özbəkistan əlavə elektrik enerjisinə ehtiyacı olan Qırğızıstan ərazisində su elekrik stansiyasının inşasına qarşı çıxır.
Torbakovun fikrincə, Daşkənd bu ideyaya qarşı olduğunu tamamilə göstərdi, belə ki, Özbəkistan-Qırğızıstan sərhədində Rusiyanın əlavə hərbi kontingentinin iştirakına yuxarı hakimiyyət qüvvələri tərəfindən regionda geosiyasi balansı poza biləcək mənfi amil kimi baxılır.
"Daşkənd aşkar şəkildə özünün regional rəqibi Qırğızıstanın güclənməsini istəmir", - Torbakov bildirib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]