Bakı. Trend:
Son illərdə havanın çirklənməsi problemi xüsusən avtomobillərin konsentrasiyasının kritik həddə çatdığı böyük şəhərlərdə getdikcə aktuallaşır. Qlobal tendensiyaları izləyən və nəqliyyat emissiyalarının ətraf mühitə mənfi təsirini azaltmağa çalışan Azərbaycan "Avro-5" standartlarına uyğun yanacağın istehsalına keçid etməklə irəliyə doğru mühüm addım atır.
Qeyd etmək lazımdır ki, ən müasir və ekoloji cəhətdən təmiz standartlardan biri kimi tanınan bu standart zəhərli emissiyaların səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır ki, bu da öz növbəsində havanın keyfiyyətinə və əhalinin sağlamlığına müsbət təsir göstərir.
Bundan başqa, yanacağın keyfiyyətinin "Avro-5" standartlarına uyğun olaraq yaxşılaşdırılması avtomobillərə texniki qulluq xərclərini azaltmağa kömək edir ki, avtomobil sahibləri üçün əlavə iqtisadi stimuldur.
Tədqiqatlar göstərir ki, havanın çirklənməsinin mühüm bir hissəsi müasir standartlara cavab verməyən yanacaqla işləyən avtomobillərin tullantılarının payına düşür. Bu problemə cavab olaraq bir çox ölkələr elektromobillərə keçidi sürətləndirməyə və dizel yanacağının qiymətini tənzimləməklə istifadəsini azaltmağa çalışır.
İqtisadçı-ekspert Emin Qəriblinin Trend-ə dediyi kimi, Azərbaycanda "Avro-5" standartının tətbiqi müsbət addımdır. O bildirib ki, bu qərar ətraf mühitin keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa imkan yaradır.
"Bütünlükdə demək olar ki, "Avro-5" standartının tətbiqi ətraf mühitin çirklənməsinin azalmasına yönəlib. Ekoloji vəziyyətin yaxşılaşması üçün tədricən "Avro-6" və "Avro-7" standartlarının da tətbiqi vacibdir", - deyə o qeyd edib.
E.Qəribli qeyd edib ki, dəyişikliklər təkcə ekoloji deyil, həm də siyasi və iqtisadi əhəmiyyət kəsb edir.
"Azərbaycanda Avropa və ya Şərqi Asiyadakı kimi çirkləndirici zavodlar yoxdur ki, bu da onun ətraf mühitə ümumi təsirini azaldır. Lakin yeni standartların tətbiqi ölkənin dünya iqtisadiyyatına və Avropa iqtisadi məkanına inteqrasiyasına yardım edir.
Avro standartlarının tətbiqi həm də istismar xərclərini azaldır, sənaye istehsalının məhsuldarlığını və səmərəliliyini artırır", - deyə o aydınlıq gətirib.
Ekspertin fikrincə, daha yüksək standartlara keçid və "Avro-5" standartı ilə dayanmayacaq və bu gələcək inteqrasiya və tullantıların azaldılmasına imkan yaradacaq.
"Benzinin qiymətlərini nəzərə alsaq, bir çox ölkələrdə 92 və 95 markaları arasında fərq əhəmiyyətsiz olduğu halda, Azərbaycanda nisbətən yüksəkdir. Ona görə də bu fərqi azaltmağa və dünya standartlarına yaxınlaşdırmağa hazırlaşmaq vacibdir.
Benzin və digər məhsulların istehsalının təhlili göstərir ki, onların dəyəri bu gün iyirmi il əvvəl mövcud olan xərclərdən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Bu onu göstərir ki, dünyada qiymətlərin artdığı bir şəraitdə yüksək standartların tətbiqi həm ekoloji, həm də siyasi nöqteyi-nəzərdən mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə inkişaf etməkdə olan ölkələrə, o cümlədən Azərbaycana təzyiq göstərir", - deyə o əlavə edib.
İqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru Fərəc Axundovun sözlərinə görə, bu qərarın səbəbi "yaşıl" enerjiyə, ekoloji cəhətdən daha təmiz benzinə keçiddir.
"Aİ-92 markalı benzin və dizel yanacağı yüksək kəmiyyətdə tullantılara malikdir. Aİ-95 markalı benzində bu emissiyalar nisbətən az, Aİ-98 markalı benzində isə daha azdır. Bu həmçinin onu göstərir ki, Azərbaycana gətirilən yeni hibrid avtomobillərdə əsasən Aİ-95 markalı benzin istifadə olunur. Təbii ki, ona tələbat artacaq. Ekoloji cəhətdən daha təmiz avtomobillərə keçidi stimullaşdırmaq və tullantıların səviyyəsini azaltmaq üçün dövlət Aİ-95 markalı benzinin qiymətinin aşağı salınması, dizel yanacağının və Aİ-92 markalı benzinin qiymətinin qaldırılması barədə qərar qəbul edir. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda hibrid və elektrobuslar olacaq ki, bu da öz növbəsində yaxın gələcəkdə nəqliyyat sektorunda qiymət artımı üçün təzyiqin olmamasına gətirib çıxaracaq", - o deyib.
O həmçinin qeyd edib ki, Aİ-95 markalı benzindən istifadə ətraf mühitin çirklənməsinin azalmasına səbəb olacaq.
"Bundan başqa, qeyd etmək lazımdır ki, yeni hibrid mühərriklər üçün məhz 95 oktanlı benzin doldurmaq vacibdir. Bütünlükdə "yaşıl" enerji sahəsindəki siyasətimizi nəzərə alsaq, bu bütün ölkə üzrə çirklənmə səviyyəsinin azalmasına səbəb olacaq, çünki 95 oktanlı benzin 92 oktanlı benzin və dizellə müqayisədə ekoloji cəhətdən daha təmizdir", - deyə o aydınlıq gətirib.
F.Axundov vurğulayıb ki, yanacağın keyfiyyətinin "Avro-5" standartına yüksəldilməsi ilk növbədə istehlakçıların özləri üçün faydalıdır, çünki texniki xidmət xərclərini azaltmağa kömək edir və istifadə olunan hissələrin davamlılığını artırır.
"Bütünlükdə "Avro 5" standartı çoxsaylı sınaqlardan keçib və istifadəsinin nəqliyyat vasitələrinin uzunmüddətli səmərəliliyinə töhfə verdiyi və etibarlılığını artırdığı təsdiqlənib", - deyə ekspert əlavə edib.
İqtisadçı, "Ekonomiks" Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar İctimai Birliyinin sədri Fikrət Yusifovun Trend-ə dediyi kimi, bu gün dünyanın enerji balansı sürətlə dəyişir, alternativ enerji istehsalı böyük sürətlə artır.
"Avropanın bəzi ölkələri indi özünün enerji tələbatının 50%-ə qədərini məhz alternativ mənbələrdən alınan enerji ilə təmin edə bilirlər. Biz indi dünyanın enerji təchizatında sürətlə baş verən inqilabi bir dönüşün başlanğıcındayıq. Son 10 ildə dünyada elektromobillərin istehsalı 140 dəfədən çox artıb. Bu gün dünyada 26 milyondan çox elektromobil istifadə olunur. Dünyanın bir çox ölkələrində və xüsusilə də Avropa ölkələrində avtomobil istehsalçıları 2035-ci ildən etibarən yanacaqla işləyən avtomobillərin istehsalını dayandırmaq barədə öhdəlik götürüblər", - o deyib.
Onun sözlərinə görə, bütün bu sadalananların fonunda Azərbaycanın dünyanın tutduğu yolla getməsi vacibliyi heç şübhə doğurmamalıdır.
"Bu gün ölkəmizdə və onun paytaxtı Bakıda benzinlə və xüsusilə də dizel yanacağı ilə işləyən avtomobillərin havaya buraxdığı tullantılar ekologiyanı çirkləndirən və insanların sağlamlığına ciddi zərbə vuran amillərdən biridir. Bakının yollarında hər gün əsasən dizel yanacağından istifadə edərək arxasıca qara tüstü buraxaraq hərəkət edən yüzlərlə avtomobilin ekologiyanı necə korladığını və hər birimizin sağlamlığına necə zərbə vurduğunun şahidi oluruq. Bu vəziyyətin əsaslı şəkildə aradan qaldırılması üçün ilkin mərhələdə Azərbaycan hökuməti yanacağın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və onun "Avro-5" standartlarına çatdırılması istiqamətində addımlar atmaq qərarı verdi", - deyə o qeyd edib.
F.Yusifov bildirib ki, Heydər Əliyev adına neft emalı zavodunda aparılan yenidənqurma və modernizasiya işlərinin nəticəsində yerli bazarın benzinə olan təlabatı "Avro-5" standartlarına uyğun təmin ediləcək.
"Keyfiyyətli benzindən istifadə edən avtomobillər havaya daha az zəhərli qaz buraxacaq, avtomobillərin istismarı zamanı yaranan nasazlıqlar aradan qalxacaq və bütövlükdə yanacaq sərfi aşağı düşəcəkdir. Ən əsası isə bu, bölgədə yaşıl enerji istehsalının lokomotivinə çevrilməkdə olan, cari ilin noyabr ayında bəşəriyyəti ciddi narahat edən iqlim problemlərinin həlli yollarının axtarışını nəzərdə tutan dünyanın ən böyük tədbirinə - COP29-a ev sahibliyi edəcək ölkəmizin bu istiqamətdə müəyyən etdiyi kursa tam uyğun addımdır", - deyə iqtisadçı vurğulayıb.
Dizel yanacağı isə ekologiyanı daha çox korladığından, onun qiyməti ilə benzinin qiyməti arasındakı fərqin azaldılması məntiqi bir addımdır.
İqtisadçının fikrincə, bu yanacaq növünün qiymətinin benzinin qiymətinə yaxınlaşdırılmasını şərtləndirən bir əsas səbəb də odur ki, son zamanlar ekologiyanı daha çox çirkləndirən dizel yanacağı ilə işləyən avtomobillərin ölkəmizə idxalında artımlar müşahidə olunmaqdadır.
"Bu isə hökumətin ekoloji təmizliyin təmin edilməsi istiqamətində müəyyən etdiyi kursa uyğun olmayan bir ənənədir və onun aradan qaldırılması şərtdir. Nəzərə alaq ki, dünyanın inkişaf etmiş bəzi ölkələrində dizel yanacağının qiyməti benzinin qiymətindən yüksəkdir. Bu seçimin məqsədi də həmin yanacaq növündən istifadənin həcmini minimuma endirməkdir. Bir başqa məsələ isə benzinin dünyanın ayrı-ayrı ölkələrindəki qiymətləri ilə bağlıdır. Araşdırmalar göstərir ki, kasıb ölkələrdə və neft hasil edən ölkələrdə bir qayda olaraq yanacağın qiymətləri daha ucuz, inkişaf etmiş ölkələrdə isə bu qiymətlər daha yüksəkdir. Bəs Azərbaycan yanacağın qiymətində edilən son dəyişikliklərdən sonra bu sırada hansı yerdə dayanacaqdır. Məlumat üçün bildirək ki, Aİ 92 markalı benzinin istehsalı və satışı dünyanın bir çox ölkələrində artıq çoxdan dayandırılıb. Yəni indi dünyada avtomobilər üçün daha çox Aİ 95 markalı benzindən istifadə olunur. Azərbaycanda bu markalı benzin istehsal edilmədiyindən, biz onu idxal edirdik. İdxal isə baha başa gəldiyindən həmin benzinin 1 litrinin pərakəndə satış qiyməti 2 manat təşkil edirdi. Neft emal zavodunun yenidən qurulması ilə bu markadan olan benzinin yerli xammal hesabına istehsalı onun qiymətini 40 qəpik ucuzlaşdırmağa imkan verdi. Yaxın gələcəkdə Azərbaycanda daha çox avtomobillərin Aİ 95 benzinindən istifadə edəcəyini nəzərə alsaq, onun qiymətinin 20% ucuzlaşdırılmasını hökumətin benzinin qiymətlərinin insanlarımızın büdcəsinə uyğunlaşdırılması istiqamətində bir addımı kimi dəyərləndirə bilərik. Müqayisə üçün deyək ki, Aİ 95 markalı benzinin yeni qiyməti dünyanın əksər ölkələrində və hətta MDB məkanındakı ölkələrin çoxunda həmin markadan olan benzinin qiymətindən çox aşağıdır", - o deyib.
Azərbaycanda yanacaq istehsalında "Avro-5" standartlarının tətbiqi ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması və vətəndaşların həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımdır. Bu keçid nəinki zəhərli emissiyaları azaldır və avtomobil sahibləri üçün iqtisadi stimullar təmin edir, həm də ölkənin müasir beynəlxalq standartlara uyğun olaraq qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyasına kömək edir.
Beləliklə, Azərbaycanda "Avro-5" yanacağına keçid dayanıqlı və ekoloji cəhətdən təmiz gələcəyə doğru mühüm addım olmaqla həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına və ətraf mühitin mühafizəsinə imkan yaradır.
(Tərcümə: Rəna Əbdürəhmanova)