Bakı. Trend:
Azərbaycan bərpa olunan enerji istehsalı üçün ən yaxşı yerlərdən biridir.
Bu barədə Trend-ə özəl müsahibəsində "Boston Consulting Group" (BCG) şirkətinin idarəedici direktoru və baş tərəfdaşı, Enerji Təcrübəsinin rəhbəri Pattabi Seşadri deyib.
"Azərbaycan artıq Avropanın enerji balansının çox mühüm hissəsinə çevrilib və bu statusu uzun müddət saxlayacaq. Azərbaycan kimi ölkələr iki şeyə diqqət yetirməlidir. Birincisi, artıq ixrac olunan resurslardan yararlanmağa davam etmək lazımdır. Ölkə xərclər və karbon intensivliyi baxımından yüksək rəqabətə davamlı olmalıdır. Həm də özünüzü etibarlı tərəfdaş kimi göstərmək lazımdır. Hesab edirəm ki, Azərbaycanın bu üstünlüyünü davam etdirməsi üçün hər üç komponent var", - deyə o bildirib.
Pattabi Seşadri hesab edir ki, istehsalın, nəqlinin, enerji resurslarının bölüşdürülməsinin səmərəliliyinin artırılması, yeni kapitalın daha məhsuldar istifadəsi, eləcə də təlim keçmiş və məhsuldar işçi qüvvəsi bazasının genişləndirilməsi müəyyən müddət ərzində Azərbaycanın neft və qazından daha çox gəlir əldə etməyə kömək edəcək:
"İkinci sual sərmayələrə və ya bərpa olunan enerjinin istehsalına və ixracına sərmayə qoymaq üçün tərəfdaşların cəlb edilməsinə aiddir. Xüsusilə Azərbaycanın malik olduğu resursları nəzərə alaraq yaşıl hidrogen istehsalı məsələsi geniş müzakirə olunur. Azərbaycan bərpa olunan enerji istehsalı üçün ən yaxşı yerlərdən biridir. Bu, həm rəqabət qabiliyyəti, həm də gəlir artımı üçün imkanlar yaradır. Azərbaycan ilk növbədə neft, qaz və ya elektrik enerjisi olsun, cari istehsalının karbon intensivliyini azaltmaq üçün bu bərpa olunan resurslardan istifadə edə bilər. Bu yolla xaricə daha çox neft və qaz ixrac edə biləcəksiniz, çünki onlar ölkə daxilində istehlak edilməyəcək.
Və sonra gələcəkdə, istər sualtı kabellər vasitəsilə ixrac olunan elektrik enerjisi, istərsə də ixrac edilən qazla qarışdırılmış yaşıl hidrogen və ya yaşıl ammonyak kimi emal edilmiş kimyəvi maddələr olsun, ixrac üçün böyük ehtiyat potensial yarada bilərsiniz".
O qeyd edib ki, Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə qaz qarışığındakı hidrogenin beş faizinə qədərini Avropaya nəql edə bilər.
"Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi vaxtında həyata keçirilib. Təsəvvür edin ki, 2020-ci ildə istifadəyə verilməsəydi, Avropada təchizat vəziyyəti necə olardı. Hazırda ölkə tədarük üstünlüyünü artırmaq üçün dəhlizin imkanlarını iki dəfə artırmaqdan danışır", - deyə o bildirib.
Qlobal enerji trendləri
Pattabi Seşadri qeyd edib ki, BCG-nin dünyanı əlverişli, təhlükəsiz və aşağı karbonlu enerji ilə təmin etmək üçün enerji trilemması kimi adlandırdığı qlobal enerji tendensiyaları, xüsusən də son 15 ay ərzində əslində daha çox prioritet olub:
"Bu tendensiyalar o deməkdir ki, etibarlı təchizatçı olan ölkələrdən gələn müxtəlif enerji mənbələrinə ehtiyac olacaq. Belə ölkələr öz müştərilərini tərəfdaşlıq ruhunda enerji ilə təmin edirlər. Onların mütləq dekarburizasiya və enerji keçidində iştirak etmək planı var. Bu, böyük müzakirə və mübahisə mövzusudur. Son 12 ayda dünyanın hansı hissəsi olmazdım, bütün ölkələrdə enerji trilemması müzakirə olunur".
BCG-nin idarəedici direktoru və baş tərəfdaşı Pattabi Seşadri qeyd edib ki, dünya təbii qaz qiymətlərinin 10-20 dəfə artdığı 12 aylıq bir dövr keçib:
"Aydındır ki, hazırda qiymətlərin aşağı düşməsinin üç əsas səbəbi var. Səbəblərdən biri Almaniya kimi bəzi sənayeləşmiş ölkələrdə istehlakın azalması, sənaye müəssisələrinin bağlanması və nəticədə qaza tələbatın azalmasıdır. İkinci səbəb isti qışdır. Hava həmişəkindən bir qədər isti idi və qaz anbarları dolu idi ki, bu da Şimali Avropaya kömək olub. Qlobal bazarlarda da tələbat bir qədər zəif idi və Avropaya maye qazın axını müşahidə olunurdu. Bu amillərin birləşməsi qiymətləri aşağı salmağa kömək etdi:
Yaxın 12-24 ay ərzində Avropada enerji qiymətlərini aşağı saxlamaq üçün eyni üç amilin yenidən bir araya gəlib-gəlməməsi lazım olduğunu proqnozlaşdırmaq çətin olacaq. Amma o mənada yaxşı xəbərlər də var ki, qlobal enerji təchizatçıları, o cümlədən Azərbaycan qaz hasilatını artırıb və onu Avropadakı tərəfdaşlarına ixrac edə bilib. Bu addımlar yaxın illərdə bazara müsbət təsir edəcək əsas amillərdir".
O, tədarükçülərin qarşıdakı 10 ildə müəyyən çətinliklərlə üzləşəcəyinə hesab edir:
"Avropada, daxil olan yüksək intensivlikli karbon molekullarının qiymətini qaldıran əsas karbon sərhədinin tənzimlənməsi mexanizmi qüvvəyə minəcək. İxracatçılar və təchizatçılar Avropa bazarlarını hədəfə aldıqları üçün bu nəzərə alınmalıdır. Dünyanın uzun müddət enerjiyə və etibarlı enerji təchizatına ehtiyacı olacaq. Bu enerjinin hansı formada olacağı ilə bağlı hələ də mübahisələr var. Dünyadakı ölkələr və müştəri şirkətlərimizlə danışdığımız məsələlərdən biri də odur ki, enerji keçidi əslində düşündüyümüzdən daha sürətli baş verə bilər, çünki biz dəyişiklik sürətini lazımi səviyyədə qiymətləndirməməyə meylliyik".
Onun fikrincə, Avropa İttifaqında müştərilərin çox aqressiv ambisiyaları var:
"Onlar 27 üzv ölkədə 2030-cu ilə qədər karbon emissiyalarını 1990-cı ildəki ilkin göstəricidən 55 faiz azaltmağı qarşısına məqsəd qoyublar. Bu yolla müştəriləriniz daha az karbon enerjisinə ehtiyac duyacaqlar. Biz həmçinin texnologiya dəyişikliyinin sürətləndiyini görürük. Biz həmişə texnologiyanın inkişaf sürətini qiymətləndirməməyə meylli oluruq. Texnoloji dəyişikliklərin sürəti də artacaq. Azərbaycan kimi ixracatçılar müştərilərinizin nə tələb etdiyini və onların növbəti bir neçə il ərzində necə dəyişə biləcəyini yadda saxlamalıdırlar. Texnologiyanın inkişaf tempini də unutmayın. Bu o deməkdir ki, enerji təchizatı strukturunuz əvvəlcə təbii qaza, sonra isə zamanla hidrogen və bərpa olunan enerji kimi karbon yanacaqlarına doğru dəyişməli olacaq".
O qeyd edib ki, Avropada enerji keçidi ilə bağlı bütün siyasət hazırda üç konkret sahəyə yönəlib:
"Birincisi aşağı karbonlu və bərpa olunan mənbələrin genişləndirilməsinə imkan verəcək bazarlara, siyasətlərə və qaydalara aiddir. İkincisi tədarük zəncirlərə aiddir ki, bu da mövcud həcmdən üç dəfə yüksək həcmləri nəql edə bilər. Üçüncüsü, bütün bunları həyata keçirmək üçün lazım olan sadəcə insan bacarığı və istedadıdır".
