Azərbaycan, Bakı, 7 aprel /Trend, müxbir E.Tarıverdiyeva/
Ekspertlərin ABŞ Prezidenti Barak Obama ilə Ermənistan Prezidenti Serjs Sarkisyanın qarşıdakı görüşünün nəticələrinə dair və görüşün 1915-ci il qondarma "soyqırım" məsələsinə, həmçinin Yerevan və Ankara arasında danışıqlar prosesinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərməsinə dair fikirləri üst-üstə düşmür.
"Mən əminəm ki, görüşlərdən asılı olmayaraq, Amerika administrasiyası Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması prosesində irəliləyişə nail olmaqda Türkiyəyə təzyiq göstərəcək",- Türkiyəli politoloq Cəlal Cem Oğuz belə hesab edir. "Buna baxmayaraq, Türkiyə Ermənistan-Türkiyə prosesinə dair münasibətini dəyişməyəcək".
"Düşünürəm ki, Ermənistan və Türkiyə arasında müqavilə mümkün olmasaydı, Türkiyənin Baş naziri və Ermənistan Prezidenti Vaşinqtona səfər etməzdilər", - Cənubi Qafqaz və Türkiyə üzrə ekspert Mark Kats bildirib.
ABŞ Prezidenti Barak Obama aprelin 24-dək Ermənistan-Türkiyə protokollarının ratifikasiyasına nail olacaq. Bu barədə CNN Turk məlumat verir.
CNN Turk-un məlumatına əsasən, nüvə təhlükəsizliyi üzrə qlobal sammit çərçivəsində görüşlər zamanı protokolların ratifikasiya cədvəli yaradılacaq. Cədvəlin gizli saxlanılacağı istisna edilmir.
Aprelin 12-13-də Vaşinqtonda Ermənistan Prezidenti Serj Sarkisyan və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə nüvə təhlükəsizliyi sammiti keçiriləcək.
Azərbaycan və türkiyəli müşahidəçilərin fikrincə, Vaşinqtondakı sammitdə görüşlər çətin ki Ermənistan-Türkiyə protokolları ilə bağlı vəziyyəti dəyişsin.
Oktyabrın 10-da Sürixdə Ermənistan və Türkiyənin xarici işlər nazirləri Edvard Nalbandyan və Əhməd Davudoğlu Ankara və Yerevan arasında diplomatik münasibətlərin bərpasına dair protokollar imzalayıblar.
Türkiyə və Ermənistan arasında diplomatik münasibətlər mövcud deyil, iki ölkə arasında sərhədlər 1993-cü ildən bağlıdır. Buna səbəb ermənilərin "soyqırım" iddiası və bunu dünya səviyyəsində tanıtmaq cəhdləri, həmçinin Ermənistan SQ tərəfindən Azərbaycan ərazilərinin işğalı olub.
Azərbaycanlı politoloq Rasim Musabəyov hesab edir ki, görüşün böyük sammitdə baş tutacağını nəzərə alaraq, çətin ki Prezident Obama Türkiyə və Ermənistanın qarşılıqlı münasibətləri məsələlərini müzakirə edərək Sarkisyan ilə danışıqlara çox vaxt ayırsın.
Onun sözlərinə görə, əgər Ermənistan və Türkiyə münasibətlərində sensasiya doğuran irəliləyişə ümid olmasa, çətin ki danışıqların xüsusi raundu və üçtərəfli formatda görüşlər görmək mümkün olsun.
"Obama üçün İran gündəliyi Əfqanıstan və Yaxın Şərq məsələsində Türkiyənin dəstəyini qazanmaq çox vacibdir", - ekspert hesab edir.
"Mən qarşıdakı sammit zamanı Türkiyə-Ermənistan münasibətlərində hansısa dönüşü gözləmirəm", - Musabəyov Trend-ə deyib.
Türkiyənin Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Oğuzun fikrincə, hazırda Türkiyə Ermənistan ilə münasibətlərin gələcək normallaşması prosesinə razılaşa bilməz, belə ki, bunu indi nə hökumət istəmir, nə də müxalifət.
"Ratifikasiya üçün parlamentə daxil olana kimi bütün beynəlxalq sazişləri nəzərdən keçirən Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi Ermənistan-Türkiyə protokollarına "erməni soyqırımı"na dair dəyişiklik etdikdən və Qars müqaviləsi üzrə itirilmiş "erməni torpaqları" haqqında bəndi əlavə etdikdən sonra, bu və ya digər partiya mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Türkiyə siyasi elitasının heç bir nümayəndəsi Ermənistan-Türkiyə dialoqunun davam etdirilməsini istəmir", - Trend-ə Ankaradan Oğuz telefonla bildirib.
Yanvarın 12-də Ermənistanın Konstitusiya Məhkəməsi Ermənistan-Türkiyə protokollarında əksini tapan öhdəliklərin ölkənin əsas qanununa uyğunluğunu təsdiqləyib, lakin qeyd edib ki, 1915-ci ildə Osmanlı İmperiyasında baş vermiş hadisələri araşdırmaq üçün birgə komissiyanın yaradılmasına ehtiyac yoxdur. Çünki Ermənistan qondarma "soyqırım"ın tanınması tələbindən heç zaman əl çəkməyəcək.
Trükiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyip Ərdoğan xəbərdarlıq edib ki, əgər Ermənistanın Konstitusiya Məhkəməsi iki ölkə arasında protokollarla bağlı qərarına yenidən baxmasa, Ankara və Yerevan arasında münasibətlər pozula bilər.
Oğuzun sözlərinə görə, Ermənistan ümid edir ki, aprel ABŞ-ın qondarma "soyqırım"ı tanıması və ya ABŞ Prezidentinin "soyqırım" sözünü dilə gətirməsi üçün uğurlu ay olacaq.
"Lakin belə təzyiqə baxmayaraq, Ərdoğan hökuməti Ermənistan ilə barışıq məsələsində kompromisə getməyəcək. Çünki bu, onu "siyasi intihara" gətirib cıxarar", - ekspert deyib. - "Odur ki, mən aprelin 12-də Vaşinqton görüşündən hər hansı nəzərəçarpacaq iləliləyiş gözləmirəm".
Amerikanın Türkiyə üzrə eksperti Maykl Günter də onunla razıdır. O hesab edir ki, hazırda ABŞ Prezidenti kimi Barak Obamanın üzərinə seçkiqabağı kampaniya zamanı erməni tərəfinə verdiyi vədlərdən asılı olmayaraq, Tükiyənin mövqeyinin nəzərə alınması ilə bağlı vəzifə qoyulub.
Prezident Obama öz seçkiqabağı kampaniyasında nüfuzlu erməni lobbisinin dəstəyinə arxalanaraq prezidentliyi dövründə "soyqırım"ın tanınmasını vəd etmişdi.
Erməni tərəfi Vaşinqtondakı görüşlərdən sonra mühüm irəliləyiş gözləmir.
Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri, müxalifətdə olan Erməni Milli Konqresinin nümayəndəsi Aleksandr Arzumanyan bildirib ki, "Türkiyənin mövqeyində heç bir dəyişiklik gözləmir. Çünki o, ən yüksək səviyyədə elan edib ki, bu protokolları yalnız o halda ratifikasiya etməyə hazırdır ki, Qarabağ nizamlanması prosesində irəliləyiş olsun". Məlumatı "Armenia today" yayıb.
Lakin amerikalı ekspertin fikrincə, şərtlər irəli sürmədən protokollar və münasibətlərin normallaşması ilə bağlı Ermənistan və Türkiyə arasında razılığa tezliklə qarşıdan gələn sammitdən sonra nail oluna bilər.
"Mən ümid edirəm ki, Barak Obama Türkiyə və Ermənistan arasındakı münasibətlərin normallaşdırılması və danışıqlar prosesində irəliləyiş üçün öz avtoritet və hakimiyyətindən istifadə edəcək", - Günter deyib.
Katsın fikrincə, Azərbaycanın iştirakı olmadan danışıqlar ümumiyyətlə mənasızıdr.
"Mən hesab edirəm ki, bu danışıqlar lap əvvəldən Azərbaycan Prezidentinin iştirakı ilə baş verməli idi. Belə ki, o, şübhəsiz ki, həmin danışıqlarda maraqlı tərəfdir və Azərbaycanın fikri nəzərə alınmalıdır", - Amerikanın Corc Meyson Universitetinin beynəlxalq münasibətlər departamentinin siyasət üzrə professoru Kats elektron poçt vasitəsilə Trend-ə bildirib.
Katsın fikrincə, ABŞ-dakı görüş zamanı 1915-ci il "soyqırım" mövzusundan yan keçmək mümkün olmayacaq.
"Ola bilsin ki, Barak Obama administrasiyası bu məsələnin müzakirəsi üçün yol tapmaqda Ermənistan və Türkiyəyə kömək edəcək", - Kats deyib
Materialın hazırlanmasında R.Hafizoğlu və V.Javoronkova iştirak edib.