Azərbaycan, Bakı, 09 sentyabr / Trend , müxbir D.Xatınoğlu/ Trend -un Orta Şərq ölkələri üzrə icmalçısı və Fars redaksiyasının rəhbəri
Çətin ki, düşmən hakimiyyətin zəifləməsindən narahat olan bir hakimiyyət tapılsın, lakin Fələstində Fəthin zəifləməsindən yalnız Ərəb Dövlətlər Birliyi Liqası deyil, İsrail də narahatdır.
Hazırda Ərəb Birliyi ölkələrinin XİN rəhbərlərinin Misirdə keçirilən iclasının əsas mövzüsünü Fələstində Fəth-Həmas arasında olan problemlər təşkil edir.
Qəzzədə fəaliyyət göstərən "İslami Cihad" hərəkatının Həmasdan narazılığı, həmçinin burada son vaxtlar həkimlər və müəllimlər tərəfindən keçirilən aksiyaların artması Səlam Fəyyazın Qəzzədəki qondarma "hökumətini" ciddi probemlərlə üzləşdirib. Digər tərəfdən, Fəth-İsrail arasında olan sülh müzakirələri ilə bağlı 2008-ci ilədək heç bir nəticə əldə olunmayacağını hər iki tərəf etiraf edib. Bu isə, Fəthin ölkə daxilindəki nüfuzuna ciddi zərbə vuracaq.
Avqustun 13-də Mahmud Abbas İsrailin Baş naziri Ehud Olmertin sülhə dair təkliflərini rədd edib. İsraildə nəşr oluna "Haartez" qəzetinin yaydığı məlumata əsasən, İsrailin saldığı şəhərciklərə toxunmamaq şərtilə, Olmert İordaniya çayının qərbində yerləşən və Qəzzə sektorunun İsrailin işğalı altında olan hissəsinin 93 faizini Fələstinə qaytarmğa hazır olduğunu bildirib, lakin Fəth bu təklifdə Fələstinin paytaxtı hesab etdiyi Qüdsun statusuna aydınlıq gətirilmədiyi üçün Olmertin təklifini "qeyri-ciddi" adlandırıb. Digər tərəfdən isə, Olmertin istefası məsələsi gündəmdə durur. Hakim Kadima Partiyasından seçiləcək namzədlərin hər ikisi -Tsipi Livni və Şaol Mofaz Olmertin ərəblərə güzəştə getməsinin əleyhinədirlər. Beləliklə, İsrail-Fələstin arasında sülhün bərpa olunacağına inanmaq çətindir. Bu isə, bir daha Fəthin mövqelərinin zəifləməsi, Həmasın tənqidlərinin isə artması ilə nəticələnəcək.
Fələstin daxili böhranlar və qarşıdurmalarla üzləşə bilər
Həmasla əlaqəli partizanlar 2006-cı ildə Israil əsgəri Gilad Şaliti girov götürdukdən sonra İsrail hərbçiləri Qəzzədə keçirdikləri əməliyyat nəticəsində bir çox Həmas üzvlərini həbs etdilər, o cümlədən Fələstinin spikeri Əziz əl-Dubeyk (Dweik) hələ də İsrail həbsxanasındadır. 2007-ci il iyun ayında isə, Fəth və Həmas arsında yüzlərlə itki ilə nəticələnən qarşıdurma hökumətin parçalanması ilə nəticələndi, Həmas Qəzzədə öz qondarma hökumətini qurdu. Abbas isə bu hökuməti qeyri-rəsmi elan etməklə, Həmasın İordaniya çayının qərbində yerləşən ərazidə siyasi fəaliyyətini dayandırdı. Lakin 2009-cu ilin yanvarında Fələstində növbəti prezident seçkiləri keçirilməlidir, lakin Abbas bu seçkilərin 2010-cu ildə parlament seçkiləri ilə eyni zamanda keçiriləcəyini elan edib. Həmas isə bildirib ki, 2009-cu il yanvarın 9-dan sonra, yəni Abbasın prezidentliyi dövrü bitdikdən sonra onun hakimiyyətini rəsmən tanımayacaq. Beləliklə, Abbas növbəti prezident seçkilərində Həmasın iştirakı ilə bağlı qərarda tərəddüd edir.
Misirdə keçirilən iclasda həmçinin Fəth və Həmasın nəzarətində olan ərazilərin sərhədlərində ərəb ölkələrindən olan sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsi məsələsi də müzakirə olunub. Çox ehtimal ki, bu təklif Abbas tərəfindən irəli sürülüb, Həmas isə bu təşəbbüsün əleyhinədir.
Bundan əvvəl, Israil də ərəb sülhməramlılarının Fələstin ərazisində yerləşdirilməsinin qəti əleyhinə olsa da, bununla razılaşmağa məcbur olub. İsrail həmçinin Abbasın hakimiyyətini gücləndirmək məqsədilə son aylar ərzində təxminən 1500 fələstinli əsiri azad edib.
İsrail Daxili Təhlükəsizlik Təşkilatınn məruzəsi
İsrail Daxili Təhlükəsizlik Təşkilatının (Şin Bet) avqust ayında hazırladığı məruzədə Fələstin hakimiyyətinin 2008-ci ildə böhranla üzləşəcəyi proqnozlaşdırılıb. Şin Betin rəhbəri Yuval Distin bildirib ki, Fələstində növbəti prezident seçkilərindən sonra (2009-cu ilin yanvar ayı) 15 illik Fələstin hakimiyyətinin süqutu və parçalanması labüddür. Digər tərəfdən, Fələstində növbəti prezident seçkilərinin keçirilmə ehtimalı ölkə daxilində iki hakimiyyətlik olduğundan çox azdır. Abbasın prezidentlik müddəti başa çatdıqdan sonra isə onun səlahiyyətlərini spiker müvəqqəti olaraq öz üzərinə almalıdır, lakin spiker iki il yarımdır ki, İsraildə məhbusdur və ölkədə bu post boşdur.
Beləliklə, İsrail Abbasın zəifləməsini istəmir, çünki Həmas hakimiyyətə gələrsə, İsrail bu radikal təşkilatla danışıqlar masası arxasında oturmağa məcbur olacaq.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]