Azərbaycan, Bakı, 08 aprel / Trend , müxbir Ü.Sadıxova /
"Müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması istiqamətində ABŞ-ın dəstəyinə baxmayaraq Yaxın Şərqdə sülhə nail olmaqdan ötrü İranın regionda olan təsirini zəiflətmək və Fələstin daxilində parçalanmanın aradan qaldırılması vacibdir", - ekspertlər hesab edir.
Türkiyədə olarkən Barak Obama deyib ki, Yaxın Şərqdə yalnız iki dövlətin - İsrail və Fələstinin bir yerdə yaşaya biləcəyi zaman sülhə nail olmaq mümkündür. Məlumatı TRT-2 telekanalı yayıb.
ABŞ Administrasiyası İsraildən Fələstin dövlətinin yaradılmasına yardım etməyi, Qərb Sahilində yəhudi yaşayış məntəqələrinin inşasını dayandırmağı və İsraillə Fələstin əraziləri arasında bütün nəzarət buraxılış məntəqələrinin ləğvini tələb edir.
Lakin İsrail XİN rəhbəri Aviqdor Liberman ötən həftə 2007-ci ildə Annapolisdə imzalanmış beynəlxalq öhdəliklərə riayət etməkdən imtina edib.
Konfransın əsas prinsipi Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlı olub.
İsrailin yeni hökumətində xarici işlər naziri olan Aviqdor Liberman digər dövlətləri İsrailin daxili işinə müdaxilə etməkdən çəkinməyə çağırıb. Məlumatı AFP agentliyi yayıb.
Obama Administrasiyası hesab edir ki, sülh danışıqları İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu fələstinlilərlə danışıqdan imtina etdikdə dayandırıla bilər.
Netanyahu eks-baş nazir Ehud Olmertin hökuməti tərəfindən hazırlanmış sülh prosesinin davam etdirilməsinin lehinə çıxış edir.
İsrail hökumətinin mövqeyi və İranın HƏMAS-a etdiyi dəstək sülh danışıqlarına mane ola bilər. HƏMAS İsrail işğalına qarşı mübarizə apardığından İran hərəkata hərbi-maddi yardım edir.
İsrailin Beqin-Sadat strateji araşdırmalar mərkəzinin politoloqu Eytan Qilboanın fikrincə, İranın HƏMAS-ı maliyyələşdirməsi və İsrail dövlətinin mövcudolma hüququnu tanımaması sülh prosesini axsadır.
"İran regionda sülhün bərqərar olunmasında mühüm rol oynayır. Obama ilk öncə İranla bağlı məsələni həll etməlidir", - telefon bağlantısı zamanı Qilboa Trend -a bildirib.
Beş ildir ki, İran ABŞ və Aİ-nin əleyhinə olduqları nüvə proqramı üzərində işlər aparır və uranın zənginləşdirilməsi ilə məşğuldur. Corc Buş İranla istənilən əlaqədən imtina etdiyi halda Obama Administrasiyası Tehranla dialoqa razılıq verib.
"Obama İranın müdaxiləsi ilə bağlı problemi həll etmədən sülhün bərqərar olunmasına təkid edərsə bundan bir nəticə hasil olmayacaq", - Qilboa deyib.
Sülh danışıqlarında irəlləyişə iki Fələstin təşkilatları arasında (FƏTH və HƏMAS) mövcud olan ixtilaf mane olur.
İki Fələstin təşkilatı arasında sürən hərbi toqquşmalar nəticəsində Qəzza zolağı HƏMAS-ın nəzarətində qalır.
Martın əvvəlində Fələstin milli hökumətini yaratmaq məqsədilə FƏTH və HƏMAS dialoqun bərpa olunmasına razılıq veriblər.
"Münaqişənin həlli üçün əsas şərtlər hələ yetişməyib. İsrailin yeni seçilmiş hökumətinin danışıqlarda güzəştə gedəcəyi görünmür", - elektron poçt vasitəsilə Stiven Bidl Trend -a bildirib.
Onun fikrincə, ABŞ-ın münaqişənin həlli istiqamətində səyləri isə vacib olaraq qalır.
Müşahidəçilərin fikrincə, sülh prosesinin davam etdirilməsi üçün ABŞ Administrasiyası İsraillə fələstinlilərə qarşı siyasi və iqtisadi təzyiqlərdən istifadə etməlidir.
"ABŞ israllilərlə fələstinliləri qarşılıqlı güzəşt etməyə sövq etmək üçün Avropaya və münaqişə tərəflərinə siyasi-iqtisadi təzyiqdən istifadə edə bilər", - Bidl hesab edir.
Yaxın Şərq üzrə analitik Xəlil əl-Ənani hesab edir ki, Obama yəhudi lobbisinin ABŞ-da olan təsirinə yenidən baxmalıdır.
"Obama qərar verməlidir - yəhudi lobbisi ilə əlaqələri zəyiflətmək istəyir, ya yox", - telefon bağlantısı zamanı Qahirədən "Əl-Əhram" araşdırmalar mərkəzinin eksperti əl-Ənani Trend -a bildirib.
ABŞ-da Amerika-İsrail komitəsi vasitəsilə fəaliyyət göstərən yəhudi lobbisi ABŞ-İsrail münasibətlərinin möhkəmlənməsinə xidmət edir.
"ABŞ kompromisə nail olmaqdan ötrü İsraillə apardığı silah alveri ilə də manipulyasiya edə bilər", - təhlükəsizlik üzrə ekspert Bidl bildirib.
Lakin danışıqlar üçün şəraitin dəyişməsindən ötrü HƏMAS və FƏTH-in formalaşdıracağı gələcək Fələstin dövləti İsraillə sülhə nail olmaq üçün vahid rəyə gəlməlidirlər.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]