Trend News-un Fars redaksiyasının rəhbəri Dalğa Xatınoğlu
İran BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvlərinə yeni təkliflər paketi hazırladığını bildirib. Bu, İranın Qərb üçün hazırladığı ikinci təkliflər paketidir. Həmçinin İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejad növbəti təkliflər zərfinin "beynəlxalq proseslər və şərait nəzərə alınmaqla yeniləndiyi"ni bildirib.
Keçən il BMT Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) daimi üzvləri İranın nüvə proqramının həssas bölməsini -"uranı zənginləşdirmə"sini dayandırmaq üçün rəsmi Tehrana təkliflər paketini təhvil verdi. İranın dincməqsədli nüvə enerjisi təminatına yardım etmək bəndi digər iqtisadi güzəştlərlə birlikdə təkliflər zərfində qeyd olunmuşdu. Lakin İran faktiki olaraq Qərbin təkliflərinə əhəmiyyət vermədi. Əslində İranı iqtisadi güzəştlər maraqlandırmır, fikrimcə, İran strateji güzəştlərə daha meyillidir.
İran iddia edir ki, nüvə proqramı dinc məqsəd daşıyır, lakin vaxti ilə Rusiya, Çin, Hindistan, habelə Şimali Korea belə bir iddia ilə çıxış edirdi. Nəticə olaraq nüvə bombaları ilə laqeyd beynəlxalq ictimaiyyəti fakt qarşısında qoydular. Lakin İranın nüvə silahı istehsal etmək məqsədində olmasına da inanmaq çətindir - bu addım siyasi bir "qumar"dır. Rəsmi Tehranın Qərblə əlaqələrinin pisləşməsini nəzərə alsaq, bu "qumar"da İranın udacağına heç bir ümid yoxdur.
Qərb rəsmi Tehranı nüvə proqramını şəffaflaşdırmaq üçün başqa variantlara da məcbur edə bilər. ABŞ Konqresinin bəzi nümayəndələri aprelin 22-də İrana benzin satışını dayandırmaq üçün layihə hazırlayırlar. İranın ixracatdan əldə etdiyi gəlirlərinin təxminən 60 faizi neftin satışındandır, həmçinin ölkədə istifadə olunan benzinin 40 faizi xaricdən idxal olunur. İranın "Axellis dabanı" həmin iki strateji materialdır. İsrail İranın neft zavodlarını rahatlıqla bombardman edə bilər, Amerika və Avropadakı müttəfiqləri də İrana benzin idxalına mane ola bilərlər. Bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, İrana benzinin idxalının qarşısını almaq "müharibə" elan etməklə eyni şeydir.
İranın IRNA agentliyi aprelin 22-də rəsmi Tehranın Qərbə ünvanladığı dördmaddəli bəyannaməni açıqlayıb. İranın 2008-ci ildə Qərbə təhvil verdiyi təkliflər zərfinə diqqət yetirsək, İran beynəlxalq sahədə terrorizm, narkotik maddələrlə mübarizə, iqtisadiyyat, regionda (İraq, Əfqanıstan, Livan və s. ölkələrdə) sülhün və təhlükəsizliyin yaradılması və digər qlobal problemlərin həllində BMT TŞ daimi üxvləri ilə əməkdaşlığa hazır olduğunu elan etmişdi.
Fikrimcə, İran yalnız bir məsələni Qərbə başa salmaq istəyir: "İranın beynəlxalq sahədə həlledici bir qüvvə olması və nüfuzunun artması rəsmi surətdə tanınsın".
İran hakimiyyətinin "qumar oynama" ehtimalı yoxdur, onlar nüvə silahı deyil, nüvə silahını istehsal etmə texnologiyasına yiyələnmək istəyirlər, bu, İran-Qərb arasındakı müzakirə tərəzisində rəsmi Tehranın çəkisini xeyli dərəcədə artacaq.
Qərb İranın strateji tələbləri ilə barışa bilər, lakin İsrail və Ərəb ölkələri bununla razılaşacaqmı? Təbii ki, yox. Yeganə çıxış yolu İranın Nüvə NPT ( Nüvə Silahının Yayılmasına Qarşı) konvensiyasının Əlavə Protokoluna qoşulması, nüvə proqramını şəffaflandırması, İsraillə təhdid xarakterli mübahisələri dayandırması və ən başlıcası Ərəb ölkələri ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmasıdır. Çətin ki, İran belə geniş "layihə"ni həyata keçirsin və ya keçirmək istəsin, yaxud da daxildə olan bəzi radikal qüvvələr buna icazə versin.