...

İrana qarşı ərəb-yəhudi ittifaqı - Trend News-un icmalçısı

Siyasət Materials 20 May 2009 11:47 (UTC +04:00)

Rufiz Hafizoglu, Trend -un Yaxın Şərq redaksiyasının rəhbəri

İsrailin Baş Naziri Benyamin Netanyahu İordaniya və Misirə səfəri zamanı ölkə rəsmiləri ilə görüşündən sonra İsrail televiziyasında İranın Nüvə proqramının region üçün təhlükəli olduğunu və İsrailin bu problemə qarşı ərəb dünyası ilə əməkdaşlıq etməyə hazır olduğunu bildirdi.

Baş nazirin bu təklifi Misir rəsmilər tərəfindən cavabsız qalsa da, İsraildən gələn bu təklif sözün əsl mənasında ərəblər üçün göydən düşmə bir fürsətdir. Amma İranı qıcıqlandırmamaq üçün müəyyən addımlar atmaq lazım idi. Məhz bunun üçün də Ərəb Ölkələri Liqasının baş katibi Amr Musa rəsmi açıqlama verərək, İranın deyil, İsrailin ərəb dünyası üçün nüvə baxımından təhlükəli olduğunu bildirdi.

"Nə üçün İranın nüvə proqramı məsələsi müzakirə obyektinə çevrildiyi halda İsrailin nüvə proqramına heç kim etiraz etmir? " - deyə Amr Musa bildirdib.

Baş Katib çıxışının sonunda ABŞ prezidenti Obamaya ismarıc ünvanlayaraq, İrandan daha çox İsrailin həyata keçirdiyi nüvə proqramının müzakirə edilməsinin vacibliyini və bir çox ərəb ölkəsinin İranın nüvə proqramı ilə bağlı heç bir narahatlıq keçirmədiyini bildirib.

Lakin regionda baş verən bir çox hadisələr onu söyləməyə əsas verir ki, əslində bir çox ərəb ölkələri, xüsusən də Misir, İordaniya və Səudiyyə Ərəbistanı İranın nüvə proqramından və bölgədəki siyasətindən narahatdırlar. Nitenyahunun İrana qarşı ərəb-yəhudi birliyini məhz bu ölkələrə səfər etməsindən sonra söyləməsi əslində təsadüfi deyil. İsrail bu ölkələrin İranın regionda yürütdüyü siyasətdən və xüsusən də şiə amilindən narahatlığını çox gözəl bilir. 

Bir o qədər də uzaq olmayan tarixə nəzər salsaq, İordaniya rəsmilərinin İraqın İranın təsirinə düşməsindən sonra Yaxın Şərqdə İran, İraq, Suriya, Livan və Fələstin olmaqla "Şiə ayparası"nın yarandığını söylədiklərini görərik. Şiə ayparası təhlükəsi İraqda ABŞ və koalisiya qoşunlarına qarşı mübarizə aparan "Mehdi Ordusu" ilə daha da gündəmə gəldi. ABŞ "Mehdi Ordusu" nu razı salmaq üçün İranla danışıqlar aparmağa məcbur oldu və bu danışıqlar öz müsbət nəticəsini verdi.

2008-ci ildə Yəməndə yerli şiələrlə hökumət qüvvələrinin arasında baş verən silahlı toqquşma ənənəvi sünni ərəb ölkələrini "Şiə ayparası" üzərində daha ciddi düşünməyə vadar etdi.

İraqda keçirilən parlament seçkilərində şiələrin üstünlük təşkil etməsi özünü sünniliyin "müdafiəçisi" kimi tanıtmağa çalışan Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında bufer zona olan İraqı demək olar ki, İrandan asılı vəziyyətə saldı. Hətta Səudiyyə Ərəbistanı rəsmiləri İraq sünnilərini müdafiə etmək üçün qoşunlarını İraqda yerləşdirmək təklifi ilə də çıxış etdilər.

2006-cı ildə İsrail və Livan (Hizbullah) arasında 34 günlük müharibə zamanı hər zaman dini öz siyasi maraqlarına alət edən Səudiyyə Ərəbistanının tanınmış alimlərindən olan Abdullah ibn əl-Cibrin nəinki Hizbullaha kömək, hətta onların qələbəsi üçün dua etməyin belə haram olduğunu bildirdi. Cibrinin bu "fitvası" sünnilər arasında birmənalı qarşılanmadı.

2008-ci ilin sonunda İsrailin Qəzzədə keçirdiyi hərbi əməliyyatlar zamanı bu ölkələrin qismən də olsa bitərəf qalması İsrailə sözün əsl mənasında daha da cəsarət verdi. Bir çox siyasi müşahidəçilər "Ərinmiş qurğuşun" əməliyyatında İran və Hizbullahın "HƏMAS"-a hərbi dəstək verəcəyini düşünürdülər. Lakin İran və Hizbullahdan "HƏMAS"-a mənəvi dəstəkdən başqa bir şey verilmədi. Bu ərəb ölkələrinin şiəliyə qarşı barışmaz mövqe tutması İsrailin üçün əldən verilməz bir fürsətdir. Çünki digər regionlardan fərqli olaraq Yaxın Şərqdə hər zaman İslam faktoru çox önəmli olub.

Görəsən İsrailin baş nazirinin ərəb və yəhudiləri İrana qarşı birləşdirmək planı baş tutacaqmı?

Öz unikallığı ilə seçilən bu təklifin reallaşmasına ciddi əngəllər var. Bunlardan biri də regionda İranın müsəlmanlar arasında bir çox sahələrdə ərəb dünyasından daha nüfuzlu olmasıdır. Bununla yanaşı, ərəb ölkələrində, xüsusən də Ərəbistan yarımadasında (Səudiyyə Ərəbistanında, Küveytdə, Qətərdə, Bahreyndə, Yəməndə, Ərəb Əmirliklərində) güclü şiə amilinin olmasıdır. Səudiyyə rəsmilərinin ölkədə şiə müsəlmanlarının həddən artıq az olmasını söyləməsinə baxmayaraq, ölkədə yetərincə şiə müsəlmanın olması və onların neft ilə zəngin bölgələrdə yaşaması faktdır. Digər bir əngəl isə Səudiyyə Ərəbistanı daxilində bir çox din xadimlərinin Səudiyyə üsul idarəsindən narazı olmasıdır.

Misirə gəlincə heç şübhəsiz ki, burda da İslam amili İsrailin baş nazirinin təklifinin reallaşmasına ciddi əngəldir. Misirdə İranla və şiə müsəlmanlarla hər zaman sıx əlaqədə olan və İslamda məzhəblərarası dialoqun müəllifi olan Müsəlman Qardaşlar təşkilatı mövcuddur.

Bütün bu faktların olması bir daha onu göstərir ki, ərəb dövlətləri İrana qarşı hər nə qədər qısqanclıqla yanaşsalar da, İsrail rəsmisinin təklifini reallaşdırmaq bir o qədər də asan olmayacaq.

Bu təklifin Yaxın Şərqdə İsrailin ən yaxın müttəfiqi olan Türkiyəyə təklif olunmamasına gəlincə isə, bunu "Davos fatehi" Ərdoğanın tarixi çıxışından sonra Türkiyə İsrail münasibətlərinin passiv mərhələyə keçməsi ilə izah etmək olar.

Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]

Xəbər lenti

Xəbər lenti