Azərbaycan, Bakı, 23 oktyabr/ Trend /
Leyla Abdullayeva, Trend - ın Analitik Mərkəzinin eksperti
Bu gün - kredit böhranı dünya banklarının likvidliyinə zərbə endirdiyi vaxtda və dünya valyutalarının dinaminkasının cari fonunda azərbaycanlılar narahat olublar - pulları banklarda hansı valyutada yatırmalı və ümumiyyətlə, onları banka yatırmaq lazımdırmı?
Ölkədə sürətlənən inflyasiya pullarını bank depozitlərində saxlamağa hazırlaşan vətəndaşları məyus edib. Ən pis göstəricilər dollar əmanətlərində qeydə alınıb. "Amerikalının" yüksək inflyasiya fonunda manata nisbətdə azalması əmanətin yatırılma müddətində asılı olmayaraq, dollar depozitlərindəki əmanətlərin qiymətdən düşməsinə gətirib. Avronun manata nisbətdə məzənnəsinin hələ də artdığı aqvuqstda, əmanətləri Avropa valyutasında yatırmaq sərfəli idi. Lakin yenə də, kiçik zaman kəsiyini götürsək, o zaman ilin yekunları üzrə avro da mənfi gəlirlilik göstərir.
Valyuta məzənnələrindəki kəskin dəyişmələrlə bağlı iyul deflyasiyasına da baxmayaraq, bizim əmanətlərimizin böyük hissəsi zərərli olub. Məsələn, ilin əvvəlində nəqd valyutaya pul yatıranlar, payızda avronun manata nisbətdə məzənnəsinin ilk dəfə 1,095 manatdan aşağı düşməsi ilə əlaqədar, itki veriblər. Oktyabr ərzində Azərbaycanda avronun milli valyutaya nisbətdə məzənnəsi 7,2 faiz azalıb. Hələ iyulun 1-də məzənnə bir avroya görə 1,279 manat təşkil edirdi. Ümumilikdə isə, ilin əvvəlindən avronun manata nisbətdə məzənnəsi 12,1 faiz azalıb.
Bu gün doqquz aydan 12 ayadək müddətli manat əmanətləri ən cəlbedicidir. İllik manat depozitlərinin real gəlirliliyi daha dayanaqlıdır. Bu halda depozit üzrə dərəcə, az - çox proqnozlaşdırılan inflyasiya səviyyəsində, maksimal mümkün səviyyəyə yaxınlaşır. Manat və dollar depozitləri artırma və ya vəsaitlərin götürülməsi olmadan, ildə, orta hesabla, 12 faiz, avro 8 faiz gəlir gətirir.
Bu gün pulları nəcib metallara yatırmaq etibarlıdır. Belə ki, qızıl inflyasiyaya ən az dərəcədə meyllidir və likvidli aktivdir. Lakin, bu qiymətli metala sərmayə yatırarkən nəzərə almaq lazımdır ki, bu aktivə kifayət qədər uzun müddətdə - optimal olaraq beş ilə əmanət yatırmaq lazımdır, - ekspertlər bildirirlər. Hazırda banklar nəcib metallar üzrə beş faizədək illik gəlir təklif edirlər.
Deyilənləri yekunlaşdıraraq, aşağıdakı nəticəyə gəlmək olar: əmanətləri pul formasında saxlamaq istəyi varsa, o zaman manatdan istifadə etmək daha sərfəlidir; xüsusilə də kiçik məbləğləri biz bu valyutada xərcləyirik. İri pul məbləğlərini avroda saxlamaq daha yaxşıdır. Hətta manata nisbətən məzənnəsi düşsə də, o, hazırda bazardakı ən sabit valyutadır. Riskli əməliyyatlardan kəskin təəssürat almaq istəyi varsa, o zaman əmanətləri dollarda saxlamaq lazımdır; bankirlərin USD - nin məzənnəsinə dair cari ilin sonuna olan rəyləri bir-birinə tamamilə əksdir - həm öz var - dövlətini artırmaq, həm də yığımların xeyli hissəsini itirmək şansı var.
pulları heç bir yerə yatırmadan saxlamaq da düzgün strategiya deyil. 2008 - ci ilin yekunları üzrə inflyasiya böyük göstəricilərə çata bilər və müvafiq olaraq, "yastıq altındakı" pullar bu məbləğdə qiymətdən düşəcək. Bu vəziyyətlə üzləşməmək üçün pulları etibarlı bankda depozitə yatırmaq olar. Lakin əvvəlcə bankın xarici borclarla yüklənib - yüklənmədiyinə əmin olmaq lazımdır. Bu vəziyyətdə banklar, Rusiyanın əksər banklarının etdikləri kimi, əmanətçiyə görə mübarizədə depozitlər üzrə faiz dərəcələrini qaldıra və daha cəlbedici şərait yarada bilərlər.
Avropadakı maliyyə böhranı ilə əlaqədar çaxnaşma qaldırmağın, ümumiyyətlə, mənası yoxdur - milli banklar bundan etibarlı sığorta olunublar. Bundan əlavə, onların əksəriyyəti əmanətlərin sığortalanması sisteminə daxil edilib ki, bu da istənilən vaxtda, heç bir problemsiz əmanətləri geri almağa imkan verəcək. Nəhayət, xüsusi olaraq heç kəsə inanmayanalara öz yığımlarını bir neçə daha sabit bank arasında paylaşdırmağı məsləhət görmək olar.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]