Azərbaycan, Bakı, 01 iyul/ Trend , müxbir E.Tariverdiyeva/ Bir vaxtlar "Birigün"məşhur Amerika filmində baş verənlər adama fantastika kimi görünürdüsə, indi Sakit Okeanın Qolfstrim axını şimal qitələrinin sahillərinə cənubdan isti suları gətirir və səmtini dəyişir. Nəzərə çarpmayan bu dəyişikliklər ona gətirib çıxaracaq ki, Avropa və ABŞ tam şəkildə soyuq axınların təsiri altına düşəcək və bu da əfsanəvi "Birigün" -ün gəlişi deməkdir. İqlim dəyişkənlikləri və yarana biləcək iqtisadi problemlərə təhlükə olan qlobal istiləşmə artıq başlayıb.
Dünyanı və insanlığı planet miqyasında iqtisadi fəlakət gözləyir. Bu , düşündüyümüzdən daha tez olacaq; hesablamalar artıq onilliklər səviyyəsində gedir. Britaniya okeanoloqlarının məyusedici proqnozlarına görə, qısa müddətdə Qolfstrim tamamilə yox ola bilər və Avropada havanın temperaturu təxminən 10 dərəcə düşə bilər. "İsti okean axını son 12 ildə üç dəfə zəifəyib. Buna Sibir çayları və Arktika buzları səbəb olub", - məşhur Britaniya qəzeti The Guardian yazır.
Qlobal istiləşmənin nəticələri qarşısıalınmaz ola bilər: Bu nəticələr məhsuldarlığın olmaması və balıq ehtiyatlarının tükənməsindən başlayaraq, tufana, daşqınlara və ya enerji daşıyıcıları neft və qaz uğrunda mübarizəyədək ola bilər. İqlim dəyişikliyi ilə bağlı yaranacaq təhlükələrin siyahısı sonsuzdur. Təhlükələr birbaşa münaqişələrə səbəb ola bilər və ya mövcud gərgin vəziyyətləri müharibəyə gətirib çıxara bilər.
Dünya okeanı səviyyəsinin artması, buzların əriməsi və ya fırtınaların güclənməsi yeni hərbi əməliyyatlara, əhalinin çox hissəsinin yoxsulluq və səfalət içində yaşadığı Afrikanın, Asiyanın və Cənubi Amerikanın çox hissəsində sosial partlayışlara gətirib çıxaracaq.
İqlim dəyişikliyi ilə bağlı miqrasiya artıq bu gün adı çəkilən ölkələrdə qanlı toqquşmalara gətirib çıxarır; may ayının əvvəlində Sudan və Çad sərhədində baş verən toqquşmanı xatırlayaq. Əgər qazın qiyməti iki dəfə aşağı düşməsə, artıq bir neçə onillikdən sonra bu, yüz milyonlarla insanın genişmiqyaslı mühacirətinə rəvac verəcək
Hazırda enerji daşıyıcılarının və ərzaq malları qiymətlərinin sürətlə artması dünyada inflyasiyanın artmasına və bəzi ölkələrdə qeyri-stabitliyə zəmin yaradır. Istehsal olunan bioyanacağın həcmi artırılmaqla bərabər, qiymətlərin də artması davam edir ki, bu da dünya maliyyə sisteminin dağılmasına təhlükə yaradır, - bazar iştirakçıları qeyd edirlər. "İqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə ərzaq mallarının qiymətlərinin artması ilə nəticələnəcək. Bununla mübarizə aparmaq mümkün deyil. İnsanlar yüksək qiymətlərə adət etməli olacaqlar", - iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Cozef Stiqlis hesab edir.
Qlobal istiləşmə, istər Avropada, istərsə də Asiyada , yrtişdirilən məhsulu məhv edəcək, quraqlıqlar baş verəcək və bu, qiymətlərin artmasına səbəb olacaq. Eləcə də, istiləşmə nəticəsində becərilməyə yararsız torpaqlar əmələ gələcək. 1970-ci ildən başlayaraq, becərilməyə yararsız torpaqların sayı iki dəfə artıb. Şirkətlər təmizləyici qurğulara və ya başqa zonalara suyun çatdırılmasına böyük xərc çəkirlər ki, bu da son nəticədə öz təsirini istehlakçılarda göstərir.
Avropanın 18 xeyriyyə və humanitar təşkilatı tərəfindən hazırlanan sənəddə vəziyyəti korlayan əsas səbəb kimi iqlim dəyişikliyi göstərilib. Məruzə müəlliflərindən biri olan Endryu Smis hesab edir ki, qlobal istiləşmə daha çox yoxsul ölkələrdə özünü biruzə verir. "Biz çoxlu insanların yaşadığı çaylara yaxın ərazilərdə və sahillərdə böyük daşqınların baş verməsinin şahidi oluruq. Bu, kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurur və nəticədə, aclıq çəkənlərin sayı artır", - mütəxəssis deyib. Smisin sözlərinə görə, "yalnız bu yayın iki ayı ərzində yoxsul ölkələr sırasında olan Banqladeşə vurulan ziyan ölkənin ümumdaxili məhsul həcminin beş faizinə çatıb.".
Riskli zonalar sırasında Rusiya və Avropanı da istisna etmək olmaz. Havanın temperaturu artmaqda davam edir və əkinə yararlı olan torpaq sahələri azalır. Avropadakı yay quraqlıqları və sahilyanı zonalarda baş verən daşqınlar artıq böyük kənd təsərrüfatı ərazilərini məhv edir.
Ərazisinin 65%-ni donmuş torpaqlar olan Rusiya üçün də qlobal istiləşmə arzuolunmaz nəticələrə gətirib çıxara bilər;donmuş torpaqlar yumşalmağa başlayacaq və yaşayış və sənaye infrastrukturu dağılacaq. 2010-cu ilədək Şimali Rusiya ərazilərində illik orta temperatur 1,8-dən 4 dərəcəyədək yüksələ bilər.
Donmuş torpaqların yumşalması və qarın intensiv əriməsi baş verir.Təkcə Qərbi Sibir rayonlarında buzun qalınlığı hər il dörd sm azalır. İndi Rusiyanın bütün şimal ərazilərindəki infrastruktur obyektlərində dəyişikliklər baş verir və burada qəzaların beşdə bir hissəsi qlobal istiləşmə nəticəsində yaranan mexaniki təsirlə bağlıdır.
Vəziyyət bütün ölkələrin qlobal istiləşmə ilə mübarizə aparmaması ilə daha da gərginləşir. Məsələn, bu yaxınlarda ABŞ Konqresi istixana qaz tullantılarının həcmini məhdudlaşdıran qanun layihəsinin qəbul olunmasına mene olub. Senatorların əksəriyyəti qanun layihəsinə qarşı çıxmalarını enerji daşıyıcılarına sərf olunan xərclərin artmasına gətirib çıxaracağı ilə əsaslandırıblar. Baxmayaraq ki, ABŞ-ı iqlim dəyişikliyi daha çox narahat etməlidir.
İstiləşmə nəticəsində yarancaq humanitar fəlakətləri, mühacirət artımını, ərzaq mallarının və suyun çatışmayacağını nəzərə alaraq, ABŞ qoşunlarının xaricə daşınması və təminatı xeyli dərəcədə bahalaşa bilər. Bu da onların hərbi hazırlıq vəziyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olacaq.
ABŞ güclü mühacir axınına hazır olmalıdır. Belə ki, dünya ölkələrinin dörddə bir hissəsinin ərazilərinin, buzlarının əriməsi səbəbindən, suyun altında qalacağı region Karib ərazisində yerləşir. Bundan başqa, yaxın illərdə sahilyanı ərazilərdə yerləşən Amerika hərbi bazaları ciddi təhlükəyə məruz qalacaq.
Bəşəriyyət əlbəttə, "Birigün" filminin qəhrəmanlarının dəhşətli aqibətindən qaçmağa çalışır.
Ötən uzun illər ərzində bu istiqamətdə çox az addım atılıb. Bizim hər birimizə qlobal istiləşmənin necə təsir etməsini görmək üçün alim və ya iqtisadçı olmaq lazım deyil. Amma bəzən elə təəssürat yaranır ki, bəşəriyyət artıq bu fəakətə qarşı mübarizədə məğlub olub.