Azərbaycan, Bakı, 17 noyabr/ Trend , müxbirlər Y.Ostapenko, E.Tariverdiyeva/ Çexiya prezidenti - avroskeptik Vatslav Klaus Lissabon müqaviləsinə etibar etməsə də, gələn ilin yanvarından Çexiyanın Avropa İttifaqına prezidentliyi Aİ ölkələrinin bu müqaviləni qəbul etməsinə təsir edə bilməyəcək.
Avropa İttifaqına üzv 27 dövlət tərəfindən 2007-ci ilin sonunda Lissabonda imzalanmış və Lissabon müqaviləsi kimi tanınan sənədin məqsədi Aİ-ni daha demokratik, transparent və effektli etməkdir. Lakin bəzi ölkələr milli parlamentlərin hüquqlarının azaldılması və Avropa İttifaqı institutlarına həddən artıq səlahiyyətlərin verilməsini bu müqavilənin problemi hesab edirlər.
24 ölkənin parlamenti bu müqaviləni təsdiqləyib. Lakin İrlandiyada - belə məsələlərin ümumxalq referendumu yolu ilə həll edildiyi yeganə Aİ üzvündə əhalinin 53,4 faizi, bu çətin beynəlxalq sənədi başa düşmədiklərindən, onun əleyhinə səs verib. Bununla da onlar Avropa İttifaqında islahatların aparılması prosesini yubadıblar. Belə ki, Aİ-nin qaydalarına əsasən, quruma üzv ölkələrdən biri müqavilənin əleyhinə səs verərsə, o, qüvvəyə minə bilməz.
Çexiya prezidenti Klaus bir
müddət əvvəl İrlandiyaya səfəri zamanı
Lissabon müqaviləsinin təsdiqlənməsinin
əleyhinə kampaniya aparanları dəstəkləyən
fikir səsləndirib.
Klaus, Lissabon müqaviləsinin Avropa İttifaqında
azadlıq və demokratiyanın
möhkəmlənməsinə yardım
etməyəcəyini bəyan edərək, İrlandiyanın
Baş naziri Maykl Martinin mənfi reaksiyasına səbəb
olub və Baş nazirin belə bəyanatların yersiz
olması barədə sözlərinə cavab olaraq, onu
ikiüzlü adlandırıb.
Müqavilənin taleyi hazırda Çexiya Konstitusiya Məhkəməsi, İsveç Parlamenti və ikinci referendumda iştirak edəcək İrlandiya xalqının əlindədir. Avropa siyasəti üzrə ekspertlər hesab edirlər ki, Çexiya prezidentinin mövqeyi Lissabon müqaviləsinin təsdiqlənməsi üçün həlledici əhəmiyyət kəsb etməsə də, prosesə çətinliklər gətirə bilər.
İrlandiyanın Baş nazirinin
ünvanına səsləndirdiyi kobud sözlər və
müqavilənin əleyhinə çıxış edən
irland müxalifətinə dəstək də daxil olmaqla,
Çexiya prezidentinin müqaviməti Lissabon
müqaviləsinin qəbuluna təsir
göstərməyəcək, "belə ki, Çexiya
Respublikasında xarici siyasəti prezident deyil, parlament
həyata keçirəcək", - Avropa İslahatları
Mərkəzinin (London) irland tədqiqatçısı Hyuqo
Breydi (Hugo Brady) telefonla Trend -a bildirib.
Hazırda Lissabon müqaviləsi Çexiya Konstitusiya
Məhkəməsi tərəfindən Çexiya
Konstitusiyasına uyğunluq baxımından
nəzərdən keçirilir. Məhkəmə Lissabon
müqaviləsinin Konstitusiyaya uyğun olması
qərarına gəlsə, müqavilənin taleyini
Çexiya parlamentində səsvermə həll etməlidir.
Burada onun təsdiqi üçün parlamentin 3/5-nün
dəstəyi lazımdır.
Vətəndaş İnstitutunun (Civic İnstitute) direktoru Roman Yoxun (Roman Yoch) sözlərinə görə, məhkəmə müsbət qərar çıxararsa, müqavilə "asan təsdiqlənəcək".
Lakin məhkəmə müqavilənin Konstitusiyaya uyğun olmaması rəyinə gəlsə, çox ehtimal ki, o,parlament tərəfindən rədd ediləcək, - o hesab edir.
"Başqa sözlə, prezident
Klausun rəyi böyük əhəmiyyət kəsb etmir", -
Çexiyanın İdnes.cz informasiya portalının siyasi
bloqunun müəllifi Yox elektron poçtla Trend -a
bildirib. "Çexiya hökumətində icra hakimiyyəti
yalnız nə etməli olacağını
gözləməli olur", - o əlavə edib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, müqavilənin imzalanması
çexlər tərəfindən pozulmasa da, bu yolda çoxlu
çətinlik olacaq. Breydi bu prosesi "yaxınlaşan
böyük böhran" adlandırır, Avropa İttifaqı
məsələləri üzrə yunan ekspert Yanis Emmanuilidis
isə, Baş nazir Mirek Topolanek hökumətinin
müqavilənin irəliləməsi üçün
"fəal" hərəkət etməli olacağını
söyləyir.
"O [Klaus], müqaviləni konstitusyon nəticələrə müvafiq olaraq imzalamalıdır. Klaus müqaviləni imzalamazsa, o zaman çox çətin vəziyyətə düşəcək", - "Yeni İrlandiya hökuməti Lissabon sazişini necə saxlaya bilər" mövzusunda məqalənin müəllifi Breydi hesab edir.
Avropa İttifaqının
institusional islahatları üzrə mütəxəssis Antonio
Missiroli (Antonio Missiroli) Çexiyanın Avropa
İttifaqında qarşıdakı altı aylıq rəhbərliyinin
parlamentin müqaviləni təsdiqləməsinə
kömək etməli olduğunu hesab edir, lakin bunun prezident
Klausun müqavimətini qıra biləcəyinə
şübhə ilə yanaşır.
"Asanlıqla təsəvvür etmək olar ki, Çexiya
Respublikası üçün müqaviləni
təsdiqləməkdən imtina edərək, altı ay
ərzində Avropa İttifaqına başçılıq
etmək necə çətin olardı, - Avropa Siyasi
Mərkəzin (Belçika) proqram direktoru Missiroli telefonla Trend -a bildirib. - Bu səbəb müəyyən
məqamda prezidentin olmasa da, parlamentin bəzi üzvlərinin
müqavilənin təsdiqlənməsinə etirazını
aradan qaldırmağa kömək edə bilər".
Çexiyanın Lissabon müqviləsini təsdiqləməsi yubana və İrlandiyanın qərarından asılı ola bilər, - Aİ-də islahatlar haqqında çoxsaylı qazıların müəllifi Missiroli hesab edir.
Əvvəllər güman edilirdi ki, müqavilənin təsdiqlənməsi plan üzrə gedərsə, o,2009-cu il yanvarın 1-də qüvvəyə minməlidir. Lakin bu real deyil. Belə ki, İrlandiyada ikinci referendum ən azı 1 ildən sonra keçiriləcək.
"İrlandiya "bəli" deyərsə, düşünürəm ki, Çexiya Respublikası da sonda müqaviləni təsdiqləyəcək", - Missiroli hesab edir.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]