Rusiya, Moskva, 15 fevral / Trend , müxbirlər R.Ağayev, A.Qasımova, E.Hüseynov / Kosovo müstəqilliyinin elan edilməsinin bütün oyunçular üçün baş problemi, bu müstəqilliyin izah edilməsi məsələsidir, - tanınmış Rusiya eksperti Sergey Markedonov hesab edir.
Kosovo parlamenti cümə günü 24 saat ərzində ölkənin müstəqilliyi haqında bütün qanun paketinin qəbul edilməsinə imkan yaradan qətnaməni qəbul edib.
Rusiya Kosovo müstəqilliyinin elan edilməsini "dəhşətli", ABŞ isə azadlığın təzahürü saya bilər, buna görə də əsas, məsələnin izah edilməsidir, - cümə günü Rusiyanın Siyasi və Hərbi problemlərinin analizi İnstitutunun millətlər arası şöbəsinin müdiri Markedonov Trend ə deyib. Politoloqun fikrincə, Rusiya bu vəziyyətdə özünü bir neçə senari üzrə apara bilər. "Birinci variant - BMT Təhlükəsizlik Şurasının heçnə tanımaması səbəbəindən, tanınma olmayacağıdır. Kosovo az elan edilməyib ki. Dnestryanı öz müstəqilliyini 1990-cı ildə, Dağlıq Qarabğ - 1991-ci ildə, Abxaziya - 1993-cü ildə Gürcüstanla müharibəsindən sonra, Kosovodan xeyli əvvəl elan edib. İndi də Kosovo bunu edib. Bu aydın məsələ idi, baxmayaraq ki, əsas məsələ - BMT tərəfindən həmin müstəqilliyin tanınması və qanuniləşdirilməsidir", - Markedanov deyib. Rusiyanın ikinci senarisi qismində "özünün müqəddaratını təyin etməsi" əsasının mümkünsüzlüyünü qeyd edib.
Politoloq hesab edir ki, Moskva birici mövqeni tutacaq və beynəlxalq hüquqlara əsaslanacaq.
"Rusiya deyəcək ki, müstəqilliyin elan edilməsi faktı var, o mövcud olan realığı bərkidir. Lakin hələ BMT TŞ-nin tanınması yoxdursa, söhbət heçnədən gedə bilməz", - o deyib.
Markedonov istisna etmir ki, Kosovo müstəqilliyi ayrı ölkələr tərəfindən tanına bilər, lakin bu hətta işin mahiyyətini dəyişmir. "Bəzi ölkələr indiyədək Çini tanımırlar, lakin o bunsuz yaşaya bilir. 24 ölkə Tayvanı tanıyır, lakin Çin tanımır. Rusiya Amerikaya və ya hansısa ölkəyə Kosovo müstəqilliyinin tanımalarına qadağa qoya bilməz", - politoloq əlavə edib.
Kosovo məsələsində olduğu kimi beynəlxalq hüquqa etinasızlıq, dünyada idarə olunmanı zəiflədir və bu idarə olunmaya məsuliyyət daşıyan beynəlxalq təşkilatların nüfuzu sarsıdır, - Rusiya yüksək vəzifəli parlament üzvü Mixail Marqelov hesab edir.
Bu yaxınlarda BMT Təhlükəsizlik Şurasında (TŞ) Avropa İttifaqının nümayəndələri və ABŞ, beş səs azlığında Kosovo separatçılarını dəstəkləyiblər. TŞ digər üzvləri, o cümlədən Rusiya və Çin, ölkənin Serbiyadan ayrılmasına qarşı çıxıblar.
"Artıq bu mərhələdə Kosovonun birtərəfli müstəqilliyinin presedent əhəmiyyəti haqqında xəbərdarlıqlar təsdiqlənməyə başlanıblar. Rusiya XİN-i Abxaziya və Cənubi Osetiyaya qarşı siyasətini dəyişməyi vəd edib. Həmin respublikaların başçıları bəyan ediblər ki, Priştinanın müstəqillik elan etdiyində, beynəlxalq hüquq çərçivəsində "bir sıra tədbirlər hazırlayıblar", - cümə günü RF Federasiya Şurasının Beynəlxalq İşlər üzrə Komitəsinin sədri Marqelov elektron poçt vasitəsilə bildirib.
Kosovonu "Avropanın mərkəzində Şərqi Timor" adlandıran Marqelov hesab edir ki, bu məsələyə dair ABŞ və bir sıra Avropa İttifaqı ölkələrinin köməkliyinin aqibətini qabaqcadan bilmək çətindir.
Şərqi Timor, Portuqaliyanın keçmiş müstəmləkəsidir. 1975-ci ildə Portuqaliya imperiyasının dağılmasından sonra, BMT qərarlarına baxmayaraq, İndoneziya tərəfindən işğal edilib. Sonarkı illər ərzində Şərqi Timor İndoneziyadan müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparır. 1999-cu ildə BMT nəzarəti altında keçən referendumda, Şərqi Timor əhalisi İndoneziyadan müstəqillik almağın lehinə səs veriblər. Ölkənin beynəlxalq tanınması 2002-ci ildə olub.
Separatizmin bütün qitələrə yayılan hadisə olduğunu bildirən Marqelov, misal gətirir: "İranda - İran Azərbaycanlılarının yaşadığı Təbriz rayonu, həmçinin İran ərablərinin yaşadığı Xuzistan əyaləti. Fələstin iki hissəyə bölünüb, Prinsipcə, İraq da dağılmaya hazırdır. Türkiyə isə çətin ki, sərhədində müstəqil kürd dövlətinin yaranması ilə barışar".
Gürcüstan politoloqu Ramaz Sakvarelidze hesab edir ki, Kosovo müstəqilliyinin hesab edilməsi, Gürcüstan üçün də cüzi təhlükədir. Onun sözlərinə görə, Moskva son vaxtlar bəyan edir ki, Kosovo beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanındıqda, Rusiya üçün Gürcüstanda və ya digər ölkələrdə separatik rejimlərə qarşı presedent olmayacaq.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının 15 üzvündən cəmi beşinin Kosovo müstəqilliyini tanıması faktını yada salan politoloq deyib: "Bu, regionun bütün dünya ictimaiyyəti, həmçinin Rusiya tərəfindən tanınması deyil, onun qismən tanınmasının baş verəcəyi deməkdir".
Buna baxmayaraq, ekspertin sözlərinə görə, separatçılar hər dəyişikliyi izləyirlər və onları öz məqsədlərində istifadə etməyə çalışırlar, xüsusən yaxın keçmişdə Rusiya bir neçə dəfə bəyan edib ki, Kosovo müstəqiliyinin tanınması halında, Abxaziya və Cənubi Osetiya statuslarına yenidə baxacaq. Sakvarelidze deyir ki, Kosovonun tanınmasını Gürcüstan üçün təhdid kimi baxmaq lazım deyil, lakin bunun təhlükəli olduğunu istisna etmir, xüsusən də Rusiya tərəfindən.
1999-cu ildə Kosovo ölkəsi formal olaraq Serbiyanın tərkibindədir və BMT tərəfindən idarə olunur. Kosovo albanları bu məmləkətin müstəqilliyini tələb edirlər. Qərb, məmləkətin müstəqilliyini tanımağa hazır olduğunu bildirib. Lakin Belqrad yalnız muxtariyyat verməyə hazırdır. Rusiya Belqradın BMT-nin nizamnaməsini pozaraq sərhədlərin yenidən bölünməsini istisna edən mövqeyini dəstəkləyib. Bu da Təhlükəsizlik Şurası formatında "danışıqların dalanı" kimi qəbul edilib.
Bu yaxınlarda Nyu-Yorkda Təhlükəsizlik Şurasının 15 ölkəsindən beş ölkə (ABŞ və Avropa İttifaqı) xüsusi qapalı dinləmələrdə Marti Axtisaarinin tanınma planını dəstəkləyiblər. Plan Serbiya ölkəsinə etnik prinsipi əsasında müstəqillik statusu verir.