...

MAQATE İranın şübhəli nüvə proqramına dair mübahisəni aradan qaldırmaq iqtidarında deyil - ekspertlər

Siyasət Materials 23 Aprel 2008 17:22 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 23 aprel / Trend , müxbir D.Xatınoğlu, A.Qasımova/ 2002-ci ildən Tehran-MAQATE arasında keçirilən müzakirələrin qənaətbəxş nəticə verməməsi, bu beynəlxalq təşkilatın İranın nüvə proqramı ilə bağlı qalmaqalın həllində yetərincə rol oynaya bilmədiyini göstərir. "MAQATE İranın nüvə proqramına dair mübahisəni aradan qaldıracaq qədər güclü deyil"-deyə çexiyalı ekspert Roman Yox (Roman Yoch) Trend -a bildirib.

MAQATE-nin direktor müavini Olli Heynonen (Olli Heinonen) rəsmi Tehranda aprelin 21-22-də keçirdiyi müzakirələrin konkret nəticəsini açıqlamayıb. İranın iqtidaryönlü "Fars news" agentliyi İran Nüvə Təşkilatına istinadən müzakirələrin "iddia" xarakterli mövzular haqqında olduğunu və rəsmi Tehranın bu iddiaları rədd etdiyini bildirib. Keçən həftə isə İran Nüvə Təşkilatının sədri Qulamrza Ağazadə (Qulamrza Aqazadeh) ilə MAQATE başçısının Vyanada keçirilməli görüşü İran tərəfindən ləğv olunub.

"MAQATE tamamilə gücsüzdür. O, İranın nüvə proqramı ilə bağlı ümumiyyətlə heç bir qəti addım ata bilmir" - deyə Praqa Vətəndaş İnstitutunun direktoru (director of the Civic Institute) Yox çərşənbə günü telefonla bildirib. Onun fikrincə, MAQATE-nin lazimi tədbirlər həyata keçirmək üçün nə arzusu, nə də gücü var. "İran ehtimal olunan hərbi nüvə proqramını davam etdirmək istəsə, MAQATE onu dayandıra bilməyəcək. Burada yeganə maraqlı məsələ, İranı ümumiyyətlə kimin dayandıra biləcəyədir. Rusiya əmindir ki, nə ABŞ, nə də İsrail İranı dayandıra bilməyəcək. Mən əmin deyiləm"-deyə çexiyalı ekspert bildirib.

Parisdəki iranlı politoloq Hüseyn Lacəvərdi (Hossein Lacevardi) əmindir ki, İran nüvə silahı istehsal etməkdə maraqlıdır. "İki ay bundan əvvəl bəzi ölkələr İranın nüvə proqramına dair əldə etdikləri gizli məlumatı MAQATE-yə təhvil veriblər. Rəsmi Tehranın nüvə silahı başlığı istehsal etmə planı ilə bağlı sənədlər mövcuddur"-deyə Lacəvərdi Trend -a çərşənbə günü bildirib. Onun fikrincə, İranın MAQATE ilə müzakirələr aparmaqda məqsədi yalnız vaxt udmaqdır. "MAQATE-Tehran arasında müzakirələr hələlik nəticəsizdir"-deyə İran Tədqiqatçılar Assosiasiyasının (Association of Iranian Researchers) sədri Lacəvərdi bu gün bildirib.

"İran qətiyyətlə öz hərbi nüvə proqramını davam etdirir və beynəlxalq ictimaiyyətə qarşı etinadsızlıq göstərir"- deyə rusiyalı ekspert Yevqeni Volk (Yevgeny Volk) hesab edir. Onun fikincə, uzun müddətdir ki, MAQATE Tehranı öz hərbi nüvə məqsədlərindən imtina etməyə, planlarını daha şəffaf şəkildə həyata keçirməyə və yoxlamaların aparılmasına etiraz etməmək üçün razı salmağa çalışır. "Təəssüf ki, bu baş vermir. İran MAQATE ilə əməkdaşlıq etmək istəyində olmadığını nümayiş etdirir. Bundan sonrakı danışıqlar da yalnız İranın öz nüvə proqramını davam etdirməsi ilə nətcələnəcək. Bu, düzgün siyasət deyil" - deyə "The Heritage Foundation"-nın Rusiya bölməsinin rəhbəri Volk bu gün telefonla Trend -a bildirib.

Volk hesab edir ki, BMT və digər beynəlxalq təşkilatlar öz səylərində davamlı olmalı və yeni qlobal nüvə təhlükəsinin ortaya çıxmasının qarşısını almaq məqsədi ilə İrana qarşı səmərəli sanksiyalar tətbiq etməlidirlər.

"İranın MAQATE-dən əlavə, Qərb ölkələri ilə də müzakirələr aparması vacibdir. Problemin həlli yalnız MAQATE ilə müzakirə deyil"-deyə ABŞ-in Milli Təhlükəsizlik Universitetinin (National Defense University) professoru Pol Sallivan (Paul J. Sullivan) Trend -a bildirib. Onun fikrincə, MAQATE ilə İran arasında münasibətlər çox da sıx və səmimi deyil: "Xüsusilə də, Xalq Mücahidləri Hərəkatı İranın MAQATE-dən gizlətdiyi nüvə obyektləri barədə xəbər yaymasından sonra Tehran-MAQATE arasında münasibətlər gərginləşib".

Sallivan hesab edir ki, nüvə yanacağının bütün mərhələlərini inkişaf etdirmək İran üçün nə iqtisadi, nə də strateji məna kəsb etmir.

İranın arqumenti budur ki, onun nüvə proqramı enerji təhlükəsizliyini təmin edəcək, daha ucuz enerji istehsalına imkan yaradacaq və xaricə daha çox neft və qaz ixrac olunacaq. Lakin ekspertin fikrincə, İranın çox məhdud uran ehtiyatları var və bu səbəbdən həmin layihənin İrana iqtisadi səmərəsi olmayacaq.

Indiyədək BMT Təhlükəsizlik Şurası İranın uranın zənginləşdirilməsi planına qarşı üç sanksiya tətbiq edib. Qərb İranı nüvə silahı istehsal etməkdə günahlandırır. Rəsmi Tehran isə nüvə proqramının sülhməramlı olduğunu bildirərək, ölkəyə qarşı yürüdülən ittihamları rədd edir

Xəbər lenti

Xəbər lenti