The Heritage Foundation-nın (ABŞ) baş elmi işçisi, politoloq Ariel Koen, xüsusi olaraq Trend üçün
Azərbaycan Rusiyanın müasir uzaqmənzilli S-300 zenit raket komplekslərini İranda necə yerləşdirməyi planlaşdırdığını ehtiyatla müşahdiə edir. Adının açıqlanmasını istəməyən yüksək vəzifəli rusiyalı mənbə Trend -a bildirib ki, 2009-cu ilin martında Rusiya reaktiv mərmilərin yığılmasını başa çatdıracaq və onlar 2009-cu ilin iyununa - rusiyalı təlimatçılar iranlıların təlimini başa çatdırdıqdan sonra tam fəaliyyət göstərəcəklər.
Amerika və İsrail mənbələrinə əsasən, İran 2009-2010-cu ilə nüvə bombası istehsal edə biləcək və prezident Mahmud Əhmədinejadın təhdidedici ritorikasını nəzərə alaraq, bu bombaları İsrailə qarşı istifadə edə bilər.
Azərbaycanın yaxınlığında zenit sipərinin yaradılması İsrail və ya ABŞ-ın İranın nüvə proqramının məhvinə, təxirə salınmasına və ya dayandırılmasına yönəlmiş səmərəli hava kampaniyası apara biləcəyi pəncərəni, faktiki olaraq, məhdudlaşdırır. Belə kampaniya Bakıdakı yüksək vəzifəli siyasətçilərin yuxusuz gecələri və narahat günlərinin səbəbidir.
İslam Respublikası uzaqmənzilli zenit sistemlərini özünün nüvə infrastrukturunu, o cümlədən güman edilən nüvə silahı obyektlərini ABŞ və ya İsrailin potensial qabaqlqyıcı zərbəsindən müdafiə etmək üçün Rusiya istehsalı olan qısa diapazonlu TOR M-1 sisteminə əlavə olaraq istifadə edəcək.
S-300 - fəaliyyət radiusu 90 mildən çox olan və təqribən 90 000 fut səmərəli yüksəkliyə malik bu sistem eyni zamanda 100 hədəfi izləyə bilər. Sistem dünyada ən yaxşılardan hesab edilir və son dərəcə çoxcəhətlidir. O, təyyarə, qanadlı raketləri və döyüş başlıqlı ballistik raketləri vura bilər. S-300 Rusiyanın istehsal etdiyi Tor - M1 raket sistemini də tamamlayır.
Moskvalı mənbəyə əsasən, bəzi Rusiya məmurları bu sərfəli müqavilələri almaq üçün iranlı müştərilərinə Ermənistan və Kipr bankları vasitəsilə rüşvət veriblər.
İsrail Sovet-Rusiya texnologiyaları, o cümlədən zenit qurğularına qarşı elektron mübarizədə (EW) çox səmərəlidir. 1982-ci ildə İsrailin F-16 təyyarələri Bekaa vadisində və Suriyanın özündə Suriyanın zenit raketlərini məhv etdilər və bununla da İsrailə Suriya və Livan üzərində havada tam üstünlük verdilər. Nəticədə, iki gün ərzində Suriya 80 təyyarə - özünün hərbi hava qüvvələrinin üçdə birini itirdi. İsrail isə, yanğın zamanı bir köhnəlmiş А-4 "Skyhawk" təyyarəsini itirdi.
1981-ci ildə İsrailin F-15 və F-16 təyyarələri Səddam Hüseynin "Osirak" reaktorunu məhv etmək məqsədilə, nəzərə çarpmadan İordaniya və Səudiyyə Ərəbistanı üzərindən uçdular.
İsrail HHQ 2007-ci ilin sentyabrında ölkənin şimal-şərqində saxta nüvə obyektini dağıtdıqdan sonra, çox güman ki, yerinə yetirilən missiyadan nəzərə çarpmadan qayıtmaqla, suriyalıları təəccübləndirdilər.
Lakin İrana qarşı nə vaxtsa həyata keçirilə biləcək misssiya, qonşu Suriyaya qarşı əməliyyatdan çox fərqlənəcək.
Birincisi, İsrail martadək gözləsə, o vaxtadək Ağ Evin, yəqin ki, diplomatiyanı hərbi əməliyyatlarдан цстцн тутан yeni rəhbəri olacaq. Buş administrasiyası İsrailə İraq ərazisindən uçuş və benzindoldurmalar üçün istifadə etmək imkanı verdiyi halda, ola bilsin ki, Obama administrasiyası "aqresssiv diplomatiyanı" seçərək, bunu etməsin.
İkincisi, Israilin, bu ölkənin hərbi ekspertlərinin dediyinə görə, "soyuq müharibə"dövrünün ağır yüksək səsli Amerika bombardmançısı B-1 və ya bombardmançı-gözəgörünməz B-2 kimi imkanlara malik, uzaqməsafəli bombardmançıları yoxdur. Rusiyalı mənbənin qiymətləndirməsinə görə, İsrail eyni vaxtda 20 hədəfi tuşlaya bildiyi halda, İranın nüvə proqramı bunu 100 hədəfə tuşlaya bilmək iqtidarındadır. Əksər İran hədəfləri möhkəmləndirildiyindən, onlar bunker əleyhinə (Bunker buster) bombalar tələb edəcək.
İsrail bombardmanlarda iştirak etmək qərarına gəlsə, hədəflərin məhv edilməsinə əmin olmaq üçün bir neçə hava reydinin keçirilməsi barədə qərar qəbul edə bilər. İrandan intiqamın alınması məsələsi praktiki həll olunub. Bu, təkcə nüvə proqramına deyil, həm də onların təchizatı vəsaitlərinə, o cümlədən Şahab 3, İsraili vura bilən ortamənzilli ballistik raketə də istiqamətlənə bilər. Yaxın Şərqdə çoxları ictimaiyyət arasında İsraili pisləyəcək və eyni zamanda, "Osirak"ındağıdılması kimi yarımçıq işi tamamladığına görə, ona sakitcə təşəkkür edəcəklər.
Ola bilsin ki, İsrailin intiqam almaq üçün digər üsulu - Xark adasındakı "girov" olan İranın neft terminalı olsun. ABŞ-dakı keçmiş hərbi mənbə təcrübəsindən çıxış edərək qeyd edir ki, Xark adasının gəmiləri İran neftinin 80 faizini daşıyır. İsrail bombardmanları nəticəsində onun itirilməsi, Tehranı uzun müddətə gəlirsiz qoyacaq. İran raketləri Təl-Əvivə istiqamətləndirsə, onda İsrail, ola bilsin ki, təkcə Tehranı bombflamasın, həm də Xark adasını yerlə- yeksan etsin.
Operativ çağırışlar çoxdur. İsrailin EW təyyarələri zenit batareyaların yatırılması üçün lazımdır. Onlar İranın zenit raketlərinin və ya qırıcılarının hədəfinə tuş gələ bilər. Lakin analitiklərin verdiyi əsas sual, hazırkı İsrail rəhbərliyinin bu məsələnin öhdəsindən gəlmək üçün bilik və sağlam düşüncəyə malik olub-olmamasıdır. Belə ki, 2006-cı ildə "Hizbullah"a qarşı aparılmış mini müharəbənin nəticələri İsrail üçün fəlakətli olub və İsrail özünümüdafiə qüvvələri özlərinin hazırlıq, təchizat, komandanlıq, rabitə və kəşfiyyat idarəetməsində çoxlu çatışmazlıqlar aşkar etdilər.
Bu yaxınlarda İsrail və
"Hizbullah"arasında baş tutan əsirlərin
mübadiləsi, əvvəllər Yəhudi dövləti
üçün misilsiz olan strateji baxış və
anlayışın hazırda olmamasını göstərdi:
Sağ terroristlərin meyitlərə dəyişdirilməsi,
İsrailin zəif olmasına və sına bilməsinə
işarədir. Bu, hazırkı İsrail rəhbərliyinin
strateji cəhətdən kor, kar və lal olamsının
əlamətidir. İsrail hazırkı rəhbərliklə
yox, regionda formalaşan güclü İran dövləti
ilə müharibəyə girməlidir.
"Kimin etnik və dini nifrətlə
əsaslandırılmış milli rəhbərliklə
işbirliyi olsa, yadda saxlamalıdır ki, belə
rəhbərlik mübtəla edilmiş və
güvənmək qabiliyyətini itirmiş hesab edilir. Onlar
sığınacaq axtarmaqdansa, müharibə aparamq riskini
seçə bilərlər. Bunu təkcə nasist
Almaniyasının yox, həm də 1840-1850-ci illərdə
müharibəyə qədərki Cənubi Amerika
sahibkarlarının irqi ayrı- seçkilik
nifrətlərinin, onları məsələnin məğzini
görməməyə məcbur etməsi timsalında da
görmək olar", - ABŞ Hərbi Kollecinin professoru Stiven
Blank deyir.
Bütün sadalananlardan aydın olur ki, İran rəhbərliyi belə hesab edir ki, əsas komponenti S-300 olan Rusiya və Çin, onların müdafiəsini təmin edəcək və ona qarşı tətbiq olunan sanksiyalar səmərə verməyəcək.
Bu siyasi təhlilin göstərdiyi kimi, şəraitə uyğun olaraq, ABŞ -ın köməyi olmadan, İsrailin qabaulayıcı bombardmanları müvəffəqiyyətlə başa çatdırması, çox riskili ola bilər.
ABŞ bu böhranda iştirak etməsə, İsrail İranın şəhər və əsas neft obyektlərini girov götürməklə, onu qorxuda bilər. "Soyuq müharibə dövründə məşhur olan "qarşılıqlı zəmanətli məhvetmə"deyimi, bizə İranın Ali rəhbəri Əli Xamneyi və prezident Əhmədinejadın sayəsində gəlib çatıb. "Qarşılıqlı zəmanətli məhv etmə"dən istifadə, Yaxın Şərqə və İranın şimalındakı qonşularına indikindən daha çox təhlükə törədir və bu, region əhalisinin həyatını çətin və dəhşətli edəcək.