Azərbaycan, Bakı, 24 yanvar / Trend , müxbir B.Həsənov/ Avropanın enerji təhlükəsizliyində böyük əhəmiyyəti olan NABUKKO layihəsinin həyata keçməsi üçün Avropa İttifaqı Türkiyənin maraqlarını nəzərə almaq məcburiyyətində qalacaq.
"Avropa İttifaqı NABUKKO layihəsini həyata keçirmək istəyirsə, Türkiyənin enerji təhlükəsizliyi və Aİ - Türkiyə münasibətlərindəki siyasi problemləri həll etməlidir", - deyə Türkiyə üzrə avropalı ekspert Svante Kornel (Svante Cornell) şənbə günü Stokholmdan telefonla Trend -a bildirib.
Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan bir neçə gün əvvəl Brüsseldə səfərdə olarkən bildirib ki, Avropa İttifaqı Türkiyə ilə danışıqlarda enerji fəslini müzakirəyə çıxarmasa, Ankara NABUKKO layihəsi ilə bağlı mövqeyini yenidən nəzərdən keçirəcək. Bu barədə Türkiyə mətbuatı məlumat verib.
Türkiyə ilə Aİ arasındakı əlaqələr 1964-cü ildə imzalanmış Ankara müqaviləsi ilə başlayıb. Aİ 2002-ci ildə müəyyənləşdirdiyi Kopenhagen meyarlarının Türkiyənin üzvlüyü üçün əsas olduğunu bildirmişdi. Bu tarixdən başlayaraq, Türkiyə tərəfi bu meyarlara uyğun ciddi hüquqi, siyasi və iqtisadi islahatlar həyata keçirib. 2005-ci ildən Türkiyənin Aİ-yə üzvlüyü ilə bağlı tərəflər rəsmi danışıqlara başlayıb. Danışıqlar prosesində bu günə qədər Aİ 35 fəsildən (chapter) 10 fəslin Türkiyə ilə müzakirəsinə razılıq verib. Türkiyə ilə Aİ arasında enerji əməkdaşlığını təmin edəcək enerji fəslinin də müzakirəsinə başlanacağı gündəmdə olsa da, Aİ-nin üzvü olan Kipr Yunan Respublikasının maneə yaratması nəticəsində müzakirələrə başlamaq mümkün olmur. Enerji fəslinin əsas əhəmiyyətlərindən biri də NABUKKO layihəsinin həyata keçirilməsində texniki və hüquqi məsələlərin həllini asanlaşdırmasıdır. NABUKKO Xəzər hövzəsi və Yaxın Şərq ölkələrinin təbii qaz ehtiyatlarının Türkiyə ərazisindən Avropaya nəql olunmasını nəzərdə tutan boru kəməri layihəsidir. Layihə Avropanın Rusiya qazından asılılığını ləğv etmək və Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi daşıyır.
Türkiyəli ekspert Hasan Selim Özertem hesab edir ki, Türkiyə NABUKKO layihəsinin həyata keçirilməsində əsas ölkələrdən biri olduğuna görə, bu mövqeyindən Aİ ilə danışıqlar prosesində istifadə edərək, Kipr Yunan Respublikasının törətdiyi maneələri dəf etməyə çalışır. "Belə bir açıqlamanın Türkiyənin Baş naziri səviyyəsində verilməsi Aİ-də Türkiyənin qarşısına çıxarılan maneələrin nə qədər ciddi olduğunu göstərir", - deyə USAK Strateji Araşdırmlar Mərkəzinin tədqiqatçısı Özertem şənbə günü telefonla Ankaradan Trend -a bildirib.
Kornel hesab edir ki, Türkiyənin bu mövqeyi NABUKKO layihəsinin həyata keçirilməsində ciddi problemlər yarada bilər. Ekspert bildirib ki, Avropa Türkiyənin ciddiliyini qəbul etməli və bu məsələdə Ankaranın maraqlarına lazımi qədər əhəmiyyət verməlidir. Onun fikrincə, Avropa Türkiyənin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə ciddi yanaşmalıdır.
"Rusiya qazından asılı olan Ankara NABUKKO-da tranzit ölkə olduqdan sonra Moskva bu ölkəyə verdiyi qazı azaltsa, Türkiyə çətin bir problemlə qarşı-qarşıya qalacaq. Ona görə də elə bir həll yolu tapmaq lazımdır ki, həm Türkiyə tranzit ölkə ola bilsin, həm də bu ölkənin enerji təhlükəsizliyi təmin edilsin", - deyə Kornel bildirib.
Türkiyəli keçmiş diplomat və EDAM Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Sinan Ülgen hesab edir ki, Ərdoğanın Brüsseldə NABUKKO ilə bağlı söylədiyi fikirlər Türkiyənin rəsmi mövqeyini nümayiş etdirmir. Onun fikrincə, bir gün sonra Ərdoğanın NABUKKO-ya qarşı olmadıqlarını bildirməsi buna sübutdur. Bununla yanaşı, ekspert Aİ-nin enerji fəslini Türkiyənin müzakirəyə çıxartması ilə NABUKKO layihəsinin reallaşması arasında əlaqə olduğunu düşünür. "Enerji fəslinin müzakirəsinin başlanması tərəflər arasında NABUKKO layihəsi ilə bağlı mövcud olan və müştərək iradənin nümayiş etdirilməsinə mane olan problemlərin aradan qaldırılmasına kömək edəcək", - deyə Ülgener şənbə günü elektron poçtla İstanbuldan Trend -a bildirib.
Yanvarın 26-27-də Macarıstanda NABUKKO layihəsi ilə bağlı təşkil olunacaq enerji toplantısında Ankara əvvəlcədən nəzərdə tutulduğu kimi, Baş nazir səviyyəsində yox, enerji naziri səviyyəsində təmsil olunacaq.