Azərbaycan, Bakı, 25 mart / Trend , müxbir S.Süleymanov/
Astanada L.Qumilyov adına Avrasiya Milli Universitetində (AMU) Tuyukık və Terkin qədim türk abidələrinin surətləri qoyulub.Tədbirin təşkilatçıları bildiriblər ki, "Tədbirdə məqsəd Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin türkdilli xalqların yaxınlaşması üzrə təşəbbüslərinin reallaşması, həmçinin, türk sivilizasiyası prizmasından Qazaxıstan tarixinin öyrənilməsidir".
"Bu iki abidənin qurulması Avrasiya Milli Universitetinin alim-türkoloqlarının uzun illər gərgin əməyinin nəticəsidir. Onlar bu ali məktəbin nəzdində fəaliyyət göstərən Türkologiya və Altayistika Elmi-Tədqiqat İnstitutunda çalışırlar", - Trend -a açılış mərasimindən sonra universitetin mətbuat xidmətinin əməkdaşları bildiriblər.
Onların məlumatına görə, "Mədəni irs" Dövlət Proqramı çərçivəsində universitet alimləri 13 min əvvəl əcdadlarımız tərəfindən qoyulmuş runa yazılarını tədqiq ediblər.
Məşhur türk sərkərdəsi Tuyukık (646 - 738-ci illər) 679-cu ildə xaqan Yelteris Kutluq ilə birlikdə Tan imperiyasına qarşı çıxıb və II Türk Xaqanlığını yaradıb. O, təkcə xaqanlıq döyüşçülərinin cəsur başçısı olmayıb, həm də üç xaqan - Yelteris Kutluq, Kapaqan və Bilgə xaqanlarının müşaviri olub. Tuyukıkın başçılığı ilə Türk Xaqanlığının qoşunları şərqdə - Tan imperiyasından şimalda Şanduna, qərbdə isə Dəmir darvazaya (Dərbənd) kimi 10 min kilometr uzunluğunda hərbi yürüş ediblər. O, tarixi əhəmiyyətli 22 yürüşdə iştirak edib. Tuyukık abidəsi 739-cu ildə Monqolustanda Tul çayında qoyulub.
Terkin abidəsi Birləşmiş Türk (uyğur) Xaqanlığı Bilgə Tur ayının (713-759-ci illər) hakimiyyət tarixini əhatə edir. Abidənin mətnində xaqanın ulu babaları Jullaq, Jamı və Bumın xaqanlar, həmçinin, Türk Xaqanlığının 80 illik idarəçilik tarixi göstərilir. Burada, həmçinin, xaqanlığın ərazisi, əkin sahələri, qışlaq, ordanın yerləşdiyi ərazi, türk ulusunun yeri, hərbi gücü və o zamanların tanınmış xadimləri qeyd olunub. Terkin abidəsi 752-ci ildə Monqolustan ərazisində Terkin gölünün sahilində qoyulub.
Avrasiya Universitetindən Trend -un müxbirinə bildirilib ki, Türkologiya və Altayistika Elmi-Tədqiqat İnstitutunun alimləri türkdilli millətlərin əsas kitabını - "Orxon abidələri atlası"nını birinci cildini buraxılblar və bu kitabı dünyanın 82 ölkəsində yayıblar.
"Hazırda ikinci cild çapa hazırlanır və üçcildlik "Cənubi Sibirin qədim türk irsi atlası" hazırlanır", - ali məktəbin mətbuat xidmətinin əməkdaşları bildiriblər.
Bundan əlavə, "Birləşmiş Türk Xaqanlığı" (2001), "Orxon irsi" (2003), "Qədim türk yazılarının genezisi" (2007) elmi əsərləri buraxılıb.
Lev Qumilyov adına Avrasiya Milli Universitetində 38 türkdilli xalqın ədəbi abidələrindən ibarət ilk muzey açılıb. Burada əsas eksponatlar - Kulteginin və ikinci Türk Xaqanlığının banisi Yelteris Kutluqun abidəsi yerləşir. Hazırda muzey Tanıkok və Terkin abidələri ilə zənginləşib.
Avrasiya Milli Univestitetinin türklərin tarixinin öyrənilməsi üzrə elmi bazası tələbələr, magistrantlar və elmlər doktorları üçün böyük praktiki laboratoriyadır.
Xəbər verildiyi kimi, yaxın vaxtlarda Astanada Türk Mədəniyyəti Universitetinin açılışı planlaşdırılır. Təqdimat mərasimində Türkiyə Prezidentinin iştirakı gözlənilir.