Azərbaycan, Bakı, 25 sentyabr /Trend, müxbir T.Cəfərov/
İranlı ekspert Rusiya Prezidenti Dimitri Medvedevin İrana "S-300" raket əleyhinə müdafiə sisteminin verilməsinin qadağan edilməsi haqqında imzaladığı fərmanın Rusiyanın ziyanına olduğunu düşünsə də, rusiyalı ekspert ölkəsinin bunu digər sahələrdə kompensasiya edə biləcəyini düşünür.
"Medvedev bilməlidir ki, yürütdüyü siyasət və verdiyi qərarlar onun və Rusiyanın ziyanınadır", - deyə İran Parlamentin Milli təhlükəsizlik və xarici siyasət komissiyasının sədr müavini İsmail Kövsəri cümə günü Tehrandan Trend-ə bildirib.
Rusiyanın Yaxın Şərq Məsələləri üzrə Araşdırma İnstitutunun direktoru Yevgeni Satanovski isə hesab edir ki, bu fərman ərəb ölkələrinin silah bazarında böyük perspektivlər yaradacaq və Rusiya İranla ləğv etdiyi müqaviləni bu formada kompensasiya edəcək.
Rusiya Prezidenti Dimitri Medvedev sentyabrın 22-də İrana "S-300" raketəleyhinə müdafiə sistemi, hərbi təyyarələr, hərbi gəmilər və zirehli texnikaların verilməsinin qadağan edilməsi, İranın nüvə proqramının fəaliyyətlərində əlaqəsi olan bəzi şəxslərin Rusiyaya gəlməsinin qadağan olunması və sığorta şirkətlərinin İran ilə əməkdaşlığına limit qoyulması haqqında üç fərman imzalayıb. Rusiya bundan əvvəl, 2010-cu ilin may ayında BMT Təhlükəsizlik Şurasının İranın nüvə proqramına qarşı 1929-cu saylı qətnaməsinə müsbət səs verib və ölkə rəhbəri fərmanları bu qətnamənin icrası məqsədi ilə imzalayıb. Medvedevin imzaladığı fərmandan sonra, BMT Baş Assembleyasının iclasında iştirak etmək üçün Nyu-Yorkda səfərdə olan Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Medvedevin fərmanı Rusiya-İran hərbi əməkdaşlığının pozulması anlamına gəlmir. Rusiya iddia edir ki, BMT TŞ-nin 1929 saylı qətnaməsi çərçivəsində İran ilə əməkdaşlığını limitləşdirib və qətnamədən kənar addım atmaqda maraqlı deyil. Rusiya dəfələrlə Avropa və ABŞ-ı İrana qarşı birbaşa sanksiyalar tətbiq etdiklərinə görə tənqid edib.
Kövsəri Medvedevin imzaladığı fərmanların sionistlərin və hegemon ölkələrin istəyi ilə baş tutduğunu düşünür. "Medvedevin imzaladığı fərmanlar sionistlərin və hegemon ölkələrin istəyi ilə baş tutub. Artıq dünya ictimaiyyəti proseslərin mahiyyətini anlayır, məntiqsiz və təzyiq vasitəsilə edilən çıxışları qəbul etmir. Fikrimcə, Medvedev verdiyi qərar haqqında yenidən düşünməli və iki ölkə arasında imzalanmış müqavilələrə əməl etməlidir", - deyə Kövsəri deyib.
Lakin Satanovski bu fərmanların BMT TŞ-nin və ayrı-ayrı ölkələrin İrana qarşı qoyulmuş sanksiyalar istiqamətində olduğunu deyir. " Rusiya Prezidentinin fərmanı BMT TŞ-nin və ayrı-ayrı ölkələrin İrana qarşı qoyulmuş sanksiyaları istiqamətindədir. Bu fərman RF ilə Qərbi, habelə ərəb ölkələrini yaxınlaşdırır, RF və İranın "anti-qərb" bloku mövzusuna dair spekulyativ yollarını bağlayır", - deyə Satanovski elektron-poçtla Moskvadan Trend-ə bildirib.
Kövsəri "S-300" müdafiə sisteminin İrana təhvil verilməməsi haqqında Rusiya Prezidentinin fərmanının qəbuledilməz olduğunu deyib. "S-300" müdafiə sisteminin İrana təhvil verilməsi haqqında iki ölkə arasında müqavilə beynəlxalq qanunlar çərçivəsində imzalanıb. Rusiya Prezidentinin verdiyi vədə əməl etməməsi və bu müdafiə sisteminin İrana təhvil verilməməsi haqqında fərmanı qəbulolunmazdır", - Kövsəri deyib.
Rusiyalı ekspert isə hesab edir ki, Rusiyanın öz milli maraqları hesabına İİR rəhbərliyinin nüvə proqramında və qonşu dövlətlərlə münasibətlərində qeyri-adekvat addımlarını ört-basdır etməsi barədə illuziyaları unutmaq lazımdır.
Rusiya və İran 800 milyon dollar dəyərində "S-300" raketdənmüdafiə sistemi barədə razılaşmanı 2007-ci ildə imzalayıblar. Bu razılaşmadan və İranın nüvə proqramından narahat olan ABŞ və İsrail Moskvadan Tehrana raket sisteminin satılmasından imtina etməsini istəyib. "S-300" raket komplekslərinin satışı Rusiya-İran münasibətlərində ən həssas məsələlərdən biri hesab olunur. İranlı siyasətçilər dəfələrlə Rusiya tərəfini öz öhdəliklərini yerinə yetirməməkdə günahlandırıblar.
Kövsərinin fikrincə, Rusiya imzalanmış müqavilə ilə bağlı öhdəlikləri yerinə yetirmədiyi üçün İrana kompensasiya ödəməlidir. "Rusiya və İran arasında "S-300" müdafiə silahlarının İrana satılması barədə imzalanmış müqavilədə hər şey açıq-aşkar göstərilib və gizli bir şey yoxdur. Rusiya Prezidentinin bu addımı beynəlxalq qanunlara ziddir, Rusiya İrana kompensasiya ödəməlidir", - Kövsəri deyib.
Satanovski Rusiya və İran münasibətlətinin konstruktiv şəkildə inkişaf edəcəyini düşünür.
"Rusiya və İran münasibətlətinə gəlincə, bu əlaqələr fərmanda toxunulan məsələlərdən başqa, bütün sahələrdə konstruktiv şəkildə inkişaf edəcək. Məsələn, elə götürək, MAQATE nəzarəti altında olan Buşəhrdə Atom-Elektrik Stansiyasının inşasının başa çatdırılma məsələsini", - Satanovski deyib.
Avqust ayının sonunda Rusiya Buşəhr nüvə stansiyasının rəsmi açılışını həyata keçirib. İki ölkə arasında 1995-ci ildə bağlanmış müqaviləyə əsasən, Rusiya Buşər stansiyasının 10 illik yanacaq təminini üzərinə götürüb. Hazırda Rusiya 84 ton uran yanacağını (bir illik yanacaq) İrana təhvil verib.
Qərb İranın nüvə silahı istehsal etməyə səy göstərdiyini iddia edir. İndiyədək BMT TŞ İrana qarşı 6 qətnamə çərçivəsində 4 dövr sanksiya tətbiq edib. İran nüvə proqramının fəaliyyətinin sülhməramlı olduğunu deyir.
Kövsəri Rusiyanın İrana qarşı imzaladığı fərmanların araşdırılacağını və məsələ ilə bağlı ölçü götürüləcəyini deyib, lakin Satanovski Buşəhr stansiyasının tikilməsi kimi layihələrdə birgə işləmək üçün dünyada ciddi tərəfdaşlarının az olduğunu anlayan İİR-in, çətin ki, Rusiyaya qarşı hansısa iddialar irəli sürə biləcəyini deyib.
Məqalənin hazırlanmasında T.Konyayeva iştirak edib.