Bakı. Trend:
Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) konsorsiumu elektriklə idarə olunan kompressorlar əsasında gələcək genişləndirmə üçün konsepsiyalar hazırlayır.
Bunu TAP-ın İcraçı direktoru Luka Skyepatti Bakı Enerji Həftəsi ilə bağlı Trend-ə özəl müsahibəsində deyib.
“TAP-ın ilkin gücü mərhələli şəkildə ildə ən azı 20 milyard kubmetrə qədər artırıla bilər və gələcək genişləndirmə mövcud stansiyalara yeni kompressor aqreqatlarının əlavə edilməsi və yeni, tam elektrikləşdirilmiş kompressor stansiyalarının quraşdırılması ilə təmin ediləcək. TAP-ın genişləndirilməsi imkanları açıq, şəffaf və ayrı-seçkilik olmadan müntəzəm bazar sınaqları vasitəsilə təklif olunur”, - deyə o bildirib.
Skyepatti qeyd edib ki, genişlənmənin ilkin mərhələsi çərçivəsində TAP-ın gücünə ildə 1,2 milyard kubmetr əlavə ediləcək və bu, uzunmüddətli enerji təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra biləcək potensial tam genişləndirmə üçün zəmin yaradacaq.
“2023-cü il bazar sınağımız hazırda davam edir və tam genişlənmə ssenarisini həyata keçirmək üçün lazımdır. TAP SRG və DESFA ilə birlikdə 2025-ci ilin iyulunda 2023-cü il bazar sınağının məcburi mərhələsini təşkil etməyi planlaşdırır. İtaliya və Qərbi Avropanın likvid bazarlarına əlavə tutum və nəqliyyat xidmətləri təqdim etmək imkanını nəzərə alaraq, gözləntilərimiz nikbindir”, - deyə İcraçı direktor bildirib.
Skyepatti qeyd edib ki, gələcək genişlənmə potensialı və belə genişlənmənin səviyyəsi bazar sınağının nəticələri ilə müəyyən ediləcək.
“Bu gün TAP bazarın gözlənilən ehtiyaclarını ödəməyə hazırlaşmaq üçün öz işini inkişaf etdirib və inkişaf etdirməyə davam edir. Məsələn, biz müxtəlif genişləndirmə ssenariləri üçün kompressor stansiyalarının konseptual dizaynı üzərində işləyirik. Biz həmçinin elektriklə idarə olunan kompressorlara əsaslanacaq gələcək genişləndirmə variantları üçün konsepsiyalar üzərində işləyirik”, - deyə o bildirib.
O qeyd edib ki, 2021-ci il bazar sınaqları 2024-cü ildə tamamlanıb və 31 dekabr 2025-ci ilə qədər ildə əlavə 1,2 milyard kubmetr qaz əldə etmək öhdəliyi ilə nəticələnib.
"TAP öhdəliklərinə uyğun olaraq əlavə gücün bazara çıxarılması üçün tələb olunan müvafiq işləri davam etdirir. TAP Yunanıstan-Türkiyə sərhədindəki Kipoi (Aleksandrupolis ərazisi) mövcud kompressor stansiyasına bir kompressor qurğusunu (təxminən 15 MVt) əlavə edəcək”, - deyə o bildirib.
TAP-ın genişləndirilməsinin maliyyələşdirilməsi
Skyepatti deyib ki, bazar sınaqları vasitəsilə qəbul edilən TAP-ın tutumunun bron edilməsinə dair sorğular investisiya qərarı verilməzdən əvvəl iqtisadi səmərəlilik testindən keçməlidir.
O qeyd edib ki, əlavə tutum üçün ümumi sorğular nə qədər çox olarsa, genişləndirmə layihəsi bir o qədər səmərəli ola bilər və bununla da iqtisadi səmərəlilik testindən keçmək ehtimalı artır.
“Müsbət iqtisadi səmərəlilik testindən sonra TAP genişləndirmə işləri üçün müxtəlif maliyyələşdirmə variantlarını, o cümlədən beynəlxalq maliyyə institutları və/yaxud özəl banklar vasitəsilə üçüncü tərəfin maliyyələşdirmə təkliflərini qiymətləndirəcək”, - deyə Skyepatti əlavə edib.
Hidrogenin dekarbonizasiyası və nəqli
O qeyd edib ki, TAP konsorsiumu hazırda hidrogenin nəqli üçün boru kəməri materiallarını sınaqdan keçirir.
"Hazırda ildə 10 milyard kubmetr olan boru kəmərinin ötürmə qabiliyyətini tədricən iki dəfə artırmaq mümkündür. TAP-ın genişləndirilməsi imkanları müntəzəm bazar sınaqları vasitəsilə bazara təklif olunur. Potensial tam genişlənməmiz təkcə təchizat təhlükəsizliyi ilə bağlı problemləri həll etməyəcək, həm də gələcəkdə yeni həcmdə hidrogen və digər bərpa olunan qazların nəqlinə töhfə verməklə Aİ-nin dekarbonizasiya hədəflərinə çatmağa kömək edə bilər, məqsədimiz ilkin olaraq təbii qazla qarışıq şəklində hidrogenin nəqli üçün aktiv hazırlamaqdır”, - deyə o bildirib.
Skyepatti qeyd edib ki, 2021-ci ildə aparılan ilkin tədqiqat TAP-ın gələcəkdə hidrogen qarışığını nəql etmək qabiliyyətini təsdiqləyib.
İcraçı direktor qeyd edib ki, konsorsium yeni elektrik kompressorlarının quraşdırılması imkanlarını nəzərdən keçirir.
"Həm qısa, həm də uzunmüddətli perspektivdə biz enerji səmərəliliyini gücləndirməklə yanaşı, istixana qazlarının emissiyalarının azaldılmasına ən böyük təsir göstərən təşəbbüsləri prioritetləşdirməyə yönəlmişik”, - deyə o bildirib.
Skyepatti qeyd edib ki, illik proqnozlarla müqayisədə TAP istixana qazlarının emissiyalarının təxminən 30 faiz və metan emissiyalarının təxminən 70 faiz azalmasına nail olmuşdur.
"Bu günə qədər aparılan araşdırmalara görə, TAP-ın CO₂ emissiyalarının 90 faizindən çoxu qaz kompressorlarımızın işləməsi nəticəsində yaranır. Bu kontekstdə biz həm mövcud, həm də yeni stansiyalarımızda yeni elektrik kompressorlarının quraşdırılması imkanlarını nəzərdən keçiririk. Bura şəbəkə etibarlılığı və yeni kompressorların enerji ehtiyaclarını ödəmək üçün təmiz elektrik enerjisinin mövcudluğu daxildir”, - deyə TAP-ın İcraçı direktoru əlavə edib.
X: @Lyaman_Zeyn