Azərbaycan, Bakı, 22 yanvar/http://www.trend.az/, müxbir A.Bədəlova/ Rusiya və Ukrayna qaz münaqişəsində eyni dərəcədə uduzaraq öz reputasiyalarına ciddi zərər vurublar, - ekspertlər hesab edir.
"Həm Rusiya, həm də Ukrayna rus qazı üçün ən böyük və ən mühüm satış bazarı olan Aİ qarşısında etibarı itiriblər", - İtaliyanın Bruno Leoni İnstitutunun energetika departamentinin direktoru Karlo Staqnaro (Carlo Stagnaro) cümə axşamı elektron poçtla Trend -a bildirib.
Rusiya qazının Ukrayna vasitəsilə Avropaya nəqlin tam dayanmasına gətirmiş Moskva və Kiyevin qaz münaqişəsi 2009-cu il üçün qazın tədarükünə dair müqavilənin imzalanmamasına görə başladı. Yanvarın 7-də yanacağın ixracını dayandıran "Qazprom" bəyan etdi ki, Ukrayna açıq-aşkar tranzitlə göndərilən qazı oğurlayır. Rusiya qazının Ukrayna və Aİ-yə ixracı yanvarın 20-də bərpa olundu. Tərəflər 2009-cu ildə Ukrayna üçün qazın 20 faiz endirimli qiyməti barədə razılığa gəldilər. Cari ilin birinci rübündə yanacağın qiyməti 1 min kubmetrə görə 360 dollar təşkil edəcək (Avropa üzrə orta qiymət 450 dollara çatır).
Staqnaronun sözlərinə görə, Rusiya və Ukrayna "şəxsi münaqişəni" beynəlxalq problemə çevirdilər və Avropada narahatlıq üçün bir neçə səbəb yaratdılar. İtaliyalı ekspertin bildirdiyinə görə, hazırda Köhnə Dünyada ali prioritet resessiya probleminin həllidir. Aİ vəziyyəti bərpa edən kimi enerji təhlükəsizliyi məsələsi və Rusiya qazı, Ukrayna kimi tranzitçi ölkələrdən asılılığın azaldılması birinci yeri tutacaq, - Staqnaro hesab edir.
Ukraynanın "Penta" Tətbiqi Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Vladimir Fesenko da hesab edir ki, qaz münaqişəsi ikitərəfli münaqişə çərçivəsindən kənara çıxdığı üçün Ukrayna da, Rusiya da onu eyni zamanda uduzublar.
Fesenkonun rəyinə görə, münaqişə Avropaya güclü zərbə vurub və Rusiyanın qaz ixracatçısı kimi reputasiyasına zərər yetirib.
"Rusiya-Gürcüstan müharibəsindən sonra RF-yə onsuz da ehtiyatla yanaşırdılar. İndi isə bu qorxu güclənib. Moskvanın ünvanına tənqid artıb və indi Avropada Rusiyadan qaz asılılığını necə azaltmaq barədə getdikcə daha çox düşünürlər", - Fesenko Trend -a bildirib.
Ekspert hesab edir ki, Ukrayna bu münaqişədə günahkar hesab edildiyi üçün uduzub. Fesenkonun sözlərinə görə, məsuliyyəti Kiyevin də, Moskvanın da üzərinə qoymuş Avropa Komissiyasının sədri Joze Manuel Barrozunun fikirləri çox səciyyəvi olub.
"Ukrayna üçün bu daha ağrılıdır. Belə ki, Rusiyadan fərqli olaraq o, Avropaya can atır, perspektivdə Avropa İttifaqının üzvü olmaq istəyir", - Fesenko deyib. Və bu münaqişədən sonra Köhnə Dünyada Ukraynanın Avropa İnteqrasiyası ideyasını tənqid edənlər və ideyaya şübhə ilə yanaşanların sayı artıb, - ekspert hesab edir.
Lakin bütün ekspertlər eyni rəydədirlər ki, hər iki tərəf uduzub.
"Ukrayna barometri" sosioloji xidmətin rəhbəri Viktor Nebojenko hesab edir ki, bu münaqişədə bütün istiqamətlərdə Ukrayna qələbə qazanıb.
Onun sözlərinə görə, Kiyev qaz vasitəçilərindən imtina edə və Ukrayna üçün kifayət qədər münasib qiymətə nail ola bildi. Ekspert Ukrayna və Rusiya arasında bağlanılan münaqişələrin açıqlığını çox mühüm addım hesab edir. Lakin Nebojenkonun rəyinə görə, Moskva da simasını itirməyib.
Xarici siyasət planında Avropa qazanıb, - ekspert hesab edir. "O, müşahidəçilər və cürbəcür komissiyaların yaranması vasitəsilə Ukrayna ilə Rusiyanın qaz magistralları və qaz anbarlarına çıxış qazanıb", - Nebojenko Trend -a bildirib. Onun rəyinə görə, Rusiyanın ehtiyatlardan başlıca silah kimi istifadə etməsini bir daha təsdiqləyən ABŞ da qazanıb.
Ekspertlərin rəyinə görə, gələcəkdə belə münaqişənin yaranması istisna deyil. "Ola bilsin belə münaqişələr yaxın bir neçə il ərzində - qiymətlə bağlı fikir ayrılıqları həll olunmayanadək baş verəcək", - Staqnaro deyib.
Onun sözlərinə görə, Moskva və Kiyev belə münaqişələrə nə qədər çox cəlb olunsalar, Avropa o qədər maye təbii qaz, alternativ boru kəmərləri ("Nabukko" kimi), bərpa olunan enerji mənbələrinə sərmayələrin artırılmasından ibarət ola biləcək çıxış axtarmağa çalışacaq.
Fesenkonun rəyinə görə, imzalanmış uzunmüddətli saziş və əksər mübahisəli məsələlərin razılaşdırılmasına baxmayaraq, yeni münaqişələr üçün bəhanə kimi çıxış edə biləcək risklər qalır.
Ekspertin bildirdiyinə görə, belə risklər arasında qazın qiyməti və ya həcmlərinin razılaşdırılması zamanı ziddiyyətlərin ortaya çıxması, eləcə də Kiyevin "Naftoqaz Ukraini" və Ukrayna dövlətinin hazırki maliyyə vəziyyəti ilə əlaqədar qaza görə ödənişi vaxtlı-vaxtında həyata keçirməməsi ola bilər.
"İlin ikinci yarısında Ukraynada seçki kampaniyasının başlaması, prezident seçkilərinin keçiriləcəyini nəzərə almaqla, qaz məsələsindən seçkiqabağı kampaniyada istifadəyə dair risk var", - Fesenko deyib.
Nebojenkonun rəyinə görə, hazırki münaqişə XXI əsrdə ilk belə resurs münaqişəsidir və bunun ardınca taxıl və suya görə münaqişələr baş verəcək.
Ukrayna və Rusiya arasında münaqişə yalnız ilk qaranquşdur, - Nebojenko güman edir.
Materialın hazırlanmasında Z.Novsvitski (Kiyev) iştirak edib.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]