Azərbaycan, Bakı, 28 avqust / Trend , müxbir N.Boqdanova /
Trend -ın ABŞ-ın Atlantika Şurası yanında Avrasiya Energetika Mərkəzinin direktoru vəzifəsinin icraçısı Aleksandros Peterson ilə müsahibəsi
- Sizin fikrinizcə, Xəzər regionunda enerji tədarüklərində əsas oyunçu kimdir - Rusiya, Türkiyə, Azərbaycan və ya Türkmənistan? Xüsusilə Azərbaycanın bu rəqabətdə mövqeyi necədir?
- Avropa və Qərb üçün Xəzər regionunda ən mühüm enerji istehsalçısı olan ölkə Azərbaycandır. Bu təkcə ona görə deyil ki, Azərbaycan xeyli dərəcədə ehtiyata malikdir, sadəcə ona görədir ki, o, Xəzərin şərq sahilində böyük ehtiyatlara, Türkmənistan, Qazaxıstan və Özbəkistan da daxil olmaqla Mərkəzi Asiyaya doğru vasitədir. Azərbaycan eyni zamanda, Qərb ölkələrinə Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri ilə neft və Cənub Qafqaz boru kəməri ilə qaz tədarük etdiyi üçün də vacibdir. Bundan başqa, hazırda "Nabukko" qaz kəmərinin doldurulması üçün daha çox perspektivli istehsalçı ölkədir.
Rusiya vahid böyük təbii qaz mənbəyi qismində, həmçinin xarici və müdafiə siyasətinin bir hissəsi olan enerji geosiyasəti sayəsində tədarüklərin təmin edilməsi qismində Avropa istehlakçıları üçün çox mühümdür.
Türkmənistan böyük potensiala malikdir, onun regionda və dünyada rolu təbii qaz nöqteyi-nəzərindən artacaq, lakin onun ehtiyatlarının şərqə və ya qərbə yönələcəyi məsələsi hələ də qalmaqdadır. Türkiyə dünyada böyük enerji mərkəzi olaraq qalmaqdadır, lakin unutmamalıyıq ki, o digər Avropa ölkələrindən daha çox Rusiya qazından asılıdır.
- Bu yaxınlarda Türkiyə və Rusiya "Mavi axın" üzrə müqavilə imzaladılar və bu layihənin "Nabukko"nu gündəlikdən çıxarması barədə fikir mövcuddur. Azərbaycan bu yaxınlarda Rusiya ilə qaz tədarükü haqqında müqavilə imzalayıb. Sizin fikrinizcə, bütün bu addımlar "Nabukko"nu "kənarda qoymayacaqmı"?
- Bu yaxınlarda Bakı və Moskva arasında Rusiyaya ildə 0,5 milyard kubmetr qaz ixrac edilməsi barədə imzalanan müqavilə sadəcə simvolik addım idi. İxrac edilən qazın həcmi çox azdır və Azərbaycanın enerji ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmir. Faktiki olaraq, sazişin əsas nəticəsi "Nabukko" üzrə müqavilənin imzalanmasını tezləşdirmək idi. Mənim fikrimcə, Bakı bu müqaviləni Qərb ölkələrinə Azərbaycanın "Nabukko" ilə yanaşı digər qaz ixracı variantlarının da olmasını xatırlatmaq məqsədilə "xəbərdarlıq atəşi" açmaq üçün imzalayıb. Türkiyə və Rusiya arasında bu yaxınlarda imzalanan müqavilə isə Rusiyadan Qara dəniz ilə Avropaya yönələn planlaşdırılmış "Cənub axını" boru kəmərinə aiddir.
Məhdudlaşdırılmış həmin texniki müqavilə "Qazprom"a "Cənub axını"nın Ukraynanın ərazi sularından yan keçə biləcəyini müəyyənləşdirmək üçün Türkiyə sularında tədqiqatlara başlamağa icazə verib. Bu, boru kəməri layihəsi üçün kiçik addımdır və ilk əvvəldən elə də real deyildi: "Cənub axını" çox bahalıdır və onun planlaşdırılan gücü sualtı layihənin həyat qabiliyyətli olması üçün çox böyükdür. "Cənub axını" "Nabukko"ya qarşı mübarizə aparan kağız pələngdir, həyat qabiliyyətli layihə qismində nəzərdən keçirilə bilməz.
- Türkmənistan Prezidenti yaxın müddətdə Türkiyəyə səfər etməyi planlaşdırır. ABŞ Türkmənistanın Avropaya qaz tədarükü üzrə layihələrə cəlb olunması məsələsində Türkiyə və Azərbaycanın onu dəstəkləməli olduğuna həmişə diqqət yetirib. Sizin fikrinizcə, Azərbaycan və Türkiyə bu vəziyyətdə nə edə bilər?
- Təssüf ki, hazırda Bakı və Aşqabad arasında Xəzər hövzəsinin ehtiyatlarına dair mübahisə qızğın mərhələdədir. Azərbaycanın rəsmi şəxslərinə hazırda Berdımuhəmmədovun Türkiyəyə səfərinə təsir göstərmək çox çətindir. Ümid edirəm ki, Türkiyə hökuməti Türkmənistan üçün xüsusilə qərb istiqamətində, eyni zamanda "Nabukko" üzrə ixracın diversifikasiyasının vacibliyini qeyd edəcək. Belə ki, Çin və Rusiyaya qaz ixracı imkanlarından fərqli olaraq qərbə yönəldilmiş marşrutlar investisiya ilə yanaşı, diplomatik əlaqələrə də səbəb olacaq, eyni zamanda regional inteqrasiyaya və müstəqilliyin möhkəmləndirilməsinə stimul verəcək.
- ABŞ Avropanın enerji diversifikasiyasında maraqlı olduğunu bəyan edib, lakin eyni zamanda, Rusiyanın da iştirak edə biləcəyi regional layihələrə malik olmaq istəkləri barədə də bəyan ediblər. Sizcə, bu bəyanatlardan hansı daha doğrudur?
ABŞ-ın Avrasiya enerji geosiyasəti ilə bağlı əsas məqsədi bazaryönlü, xüsusilə Qara dəniz və Xəzər regionu ölkələri üçün dünya bazarlarına giriş açan, eyni zamanda diplomatik əlaqələr quran, Aİ və Avrasiya ölkələri arasında əlaqələri möhkəmləndirən layihələrin inkişafını görməkdir. Bu siyasət Rusiyanı kənarlaşdırmır. Bu vaxta qədər Rusiya tərəfindən aparılan siyasət bu ölkəni Avrasiya ölkələri tərəfindən siyasi müstəqilliyin və böyük energetikanın əldə olunması prosesindən kənarlaşdırıb.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]