...

MAQATE-də İranın nüvə proqramının dayandırılması məsələsi müzakirə olunmur – səfir Sultaniyə (MÜSAHİBƏ)

Siyasət Materials 17 Aprel 2009 18:53 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 17 aprel / Trend , müxbir D.İbrahimova /

İranın MAQATE-dəki səfiri Əli Əsgər Sultaniyə ilə Trend -un Fars redaksiyasının müsahibəsi.

- Beynəlxalq qadağaların tətbiq edilməsinə baxmayaraq, İranın milli nüvə texnologiyaları günündə ölkənin nüvə sahəsində əldə etdiyi bir çox nailiyyətlər, o cümlədən Natanz atom stansiyasında sentrifuqların sayının 7000-dək artırılması, həmçinin iki yeni tipli sentrifuqun sınaqdan keçirilməsi təqdim olundu. Beynəlxalq iqtisadi qadağaların İranın nüvə proqramının inkişafına təsirini necə qiymətləndirirsiniz və sizing fikrinizcə İranın nailiyyətləri dünya ictimaiyyətinə hansı məlumatları çatdırır?

- İranın inkişafı digər inkişaf edən ölkələrə bir məlumat çatdırır: hətta qadağaların tətbiq edilməsinə baxmayaraq, ölkə öz inkişaf yolunu davam etdirə bilər və ayaqda dura bilər. Bu olduqca mühüm ismarıcdır. Qərb başa düşməlidir ki, biz [İran] XXI əsrdə məntiqsiz qadağaları qəbul edə bilmərik. Hər bir ölkənin bütün sahələrdə yeni texnologiyalar əldə etmək hüququ var - istər bu, nüvə texnologiyaları olsun, istərsə də, digər inkişaf sahəsi. Qadağalar əsaslı inkişaf yolunda əngəl ola bilməz.

- Lakin bir sıra qərb ölkələri İranın beynəlxalq öhdəliklərə riayət etməməsindən narahatdır.

- Biz həmişə MAQATE çərçivəsində öz öhdəliklərimzi yerinə yetirmişik və istəyirik ki, digər ölkələr də onları icra etsin. Beynəlxalq səviyyədə öz öhdəliklərimizi bilə-bilə, öz növbəmizdə nüvə texnologiyaları əldə etmək hüququmuzdan imtina edə bilmərik. Biz Nüvə silahının yayılmamasına dair Müqavilənin (NSYM) 4 saylı bəndi və beynəlxalq qanunvericilik çərçivəsində nüvə proqramının inkişafını açıq şəkildə davam etdirəcəyik.

Qərb İrana qarşı rəftarını dəyişməli olduğunu artıq başa düşməli idi. İranın nüvə texnologiyaları əldə etmək üçün kifayət qədər güclü olduğunu inkar etmək lazım deyil və bizim ölkəmiz MAQATE ilə həmişə əməkdaşlıq edəcək.

-  Qərbin bir sra rəsmi şəxsləri bildirirlər ki, İranla Qərb arasında beş raunddan ibarət danışıqların aparılmasına baxmayaraq, heç də bütün məsələlər həll olunmayıb. İranın Qərblə danışıqlardan boyun qaçırdığını demək olarmı?

- Bu düz deyil. İranın MAQATE-dəki səfiri olmadığım dövrdə, mən MAQATE nümayəndələri ilə sıx əməkdaşlıq edirdim və İranın nüvə obyektlərində nə qədər geniş yoxlamaların aparıldığını deyə bilərəm. Bu sayda yoxlamaların MAQATE-nin tarixində analoqu olmayıb.

MAQATE-nin bütün məruzələri agentliyin veb-saytında yerləşdirilir və və son altı il ərzində aparılan hesabatlar göstərir ki, İranın nüvə proqramı hərbi məqsəd daşımır.

MAQATE-nin Baş direktru Məhəmməd əl-Baradeyi bütün hesabatlarda bildirib ki, İranın nüvə proqramı göstərilən çərçivələrdən kənara çıxmır. Baradeyinin sözlərinə görə, İran MAQATE ilə əməkdaşlığın davam etdirilməsində maraqlıdır.

- Məhəmməd əl-Baradeyi əslində öz hesabatlarında İranın nüvə proqramının inkişafında göstərilən həddən kənara çıxdığını bildirməyib, lakin bununla yanaşı İranın nüvə proqramının hanısı məqsədlər üçün nəzərdə tutulduğuna inanmadığını dəfələrlə bəyan edib. İranın nüvə proqramında hansı bəndlər hələ də həll edilməmiş olaraq qalmaqdadır?

- Bəzi kütləvi informasiya vasitələrində o qədər də düzgün olmayan məlumatlar və bir sıra ölkələr, xüsusilə də, Birləşmiş Ştatlar tərəfindən İrana qarşı irəli sürülən əsassız ittihamlar yer alır.

Müzakirələrin əsas mövzusu məhz bu əsassız ittihamlardır və onların ətrafında siyasi qalmaqallar yaranır. Lakin xoşbəxtlikdən Birləşmiş Ştatlar tərəfindən İrana qarşı irəli sürülən bütün ittihamlar MAQATE tərəfindən araşdırıldı və mübahisəli məqamlara aydınlıq gətirildi.

Biz nüvə proqramı ilə bağlı bütün mübahisəli texniki suallara MAQATE qanunvericiliyi və NSYM çərçivəsində cavab verdik. İrana qarşı bütün ittihamlar ABŞ tərəfindən yaradılan siyasi mühitdir. Digər tərəfdən, MAQATE dəfələrlə Birləşmiş Ştatalar və İranın düşməni olan bir sıra Qərb ölkələrinin təzyiqlərinə məruz qalıb.

- Qərbin rəsmi şəxslərinin çıxışlarından, onların İranın uranın zənginləşdrilməsi ilə bağlı proqramına da şübhə ilə yanaşdıqlarını görmək olar.  

- İndiyədək bizi Natanz və İsfahandakı nüvə stansiyalarında istehsal olunan maddələrin nüvə bombasının yaradılması üçün istifadə oluna biləcəyində ittiham edirdilər. Lakin İranın Milli nüvə texnologiyaları gününün bayram edilməsi zamanı qərb ölkələri ölkəmizin nüvə sahəsində əldə etdiyi yeni nailiyyətlərdən xəbərdar oldu. İsfahanda nüvə həblərinin istehsalı üzrə zavodu açmaq ilə biz sübüt etdik ki, nüvə texnologiyalarından yalnız nüvə reaktorunun yaradılması üçün istifadə edirik. Bu reaktorları biz Ərakdakı elektrik stansiyasında istifadə edəcəyik. Natanzdakı stansiyada istehsal olunan maddəyə gəldikdə isə, o zənginləşdirildikdən sonra, Buşəhr atom stansiyasının işində istifadə olunacaq. İsfahanda nüvə həbləri istehsalı üzrə zavodun açılması İranın nüvə proqramının dinc mahiyyət daşıdığına daha bir sübutdur. Hazırda İranın uranın zənginləşdrilməsi üzrə proqramını dayandırmasından söhbət belə gedə bilməz.

- Siz İranın Milli nüvə texnologiyaları gününü xatırlatdınız. İran Prezidenti bayram zamanı iki yeni tipli sentrifuqun sınaqdan keçirildiyini bildirmişdi. Bu sentrifuqlar P-1 və ya P-2-nin (Pakistan - 1, Pakistan - 2) təkmilləşdirilmiş variantlarıdır, yoxsa yeni nəsil sentrifuqlardır?

- Əvvəlki sentrifuqlar Paksitan sinfinə məxsus sentrifuqlar deyildi - onlar "Fars" sinifinə aid idi (P-1, P-2 və ya IR-1, IR-2). Əhmədinejadın bildirdiyi kimi, yeni sentrifuqlar IR-4 adlanır və onun xarakteristikası barədə informasiya MAQATE-yə təqdim olunub. Lakin yeni setrifuqların texniki xarakteristikası barədə məlumat verə bilmərəm.

Ümumilikdə deyə bilərəm ki, yeni nəsil sentrifuqlar əvvəlkilərə nisbətdə daha işqabiliyyətlidir. Bu sentrifuqlar əvvəlkilər kimi MAQATE-nin nəzarəti altında İranın nüvə obyektlərində istifadə olunur. Biz bu məsələ ilə bağlı MAQATE ilə razılıq əldə etmişik. İranın bütün nailiyyətləri beynəlxalq müşahidə altındadır.

- MAQATE-nin İranın nüvə proqramına qarşı münasibətində dəyişiklik oldumu?

- Biz Birləşmiş Ştatlar tərəfindən bu məsələ ilə bağlı dəyişiklik görmədik, lakin MAQATE-nin tərkibində bir neçə səbəblərdə dəyişiklik var. Birincisi, İran və MAQATE əməkdaşlığı davam etdirir. İkincisi, İran nüvə texnologiyaları sahəsində uğurlar əldə edib və üçüncüsü İran MAQATE-ni narahat edən sualları cavablandırıb.

Mən hiss edirəm ki, hazırda əlverişli mühit var, heç bir problem yoxdur, İranın nüvə proqramı müzakirə olunmur. MAQATE-nin iclaslarında əsasən, onun gələcək inkişafı və gələcək fəaliyyəti müzakirə olunur. Ümumilikdə, İranın nüvə proqramı ilə bağlı mübahisələr başa çatıb.

Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]

Xəbər lenti

Xəbər lenti