Azərbaycan, Bakı, 16 iyun /Trend, müxbir İ.Xəlilova/
Azərbaycanın lizinq bazarının inkişafı üçün katalizator, onun nəzarət orqanı timsalında dəstək qazanacağı halda, dövlət tərəfindən tənzimlənə bilər. Trend-in məlumatına görə, bu barədə Özəl Sektorun İnkişafı üzrə İslam Korporasiyası (ICD - İslam İnkişaf Bankının qrupuna daxildir) tərəfindən yaradılan Azərbaycanın lizinq şirkəti "Ansar Leasing"in baş direktoru Ceyhun Nağıyev belə düşünür.
"Lizinq bazarı üçün ideal nəzarətedici orqan bazarın tənzimlənməsində maraqlı olan İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ola bilər", - Nağıyev qeyd edib.
Bu gün ölkənin bank sektoru Mərkəzi Bank, sığorta bazarı isə Maliyyə Nazirliyi tərəfindən tənzimlənir.
Lizinq bazarının oyunçularının fikrincə, məhz nəzarətedici orqanın olmamasına görə 2009-cu ildən kapitallaşdırmaya yönələn gəlir vergisinə görə vergilərin ödənilməsindən azad edilmək üçün tətbiq edilən vergi güzəştləri yalnız bank və sığortaçılara aid olub, halbuki bununla bağlı Milli Məclisə lizinq şirkətləri də müraciət edib.
"Yaxşı olardı ki, lizinq sektoru hansısa dövlət orqanı tərəfindən tənzimlənərdi. Belə ki, indi lizinq şirkətlərinin təklifləri dəstək qazanmır, halbuki onlar da maliyyə sektorunun iştirakçılarıdır. Məsələn, son 10-15 ildə "Bank fəaliyyəti haqqında" qanun 6 dəfə, "Sığorta fəaliyyəti haqqında" qanun 3-4 dəfə dəyişdirilib, lizinq şirkətlərinin fəaliyyətinin tənzimlənməsi üçün isə ayrıca qanun yoxdur", - Nağıyev vurğulayıb.
Hazırda ölkənin lizinq bazarı Mülki və Vergi məcəllələri ilə tənzimlənir.
"Prinsipcə, indi bu qanunun qəbul edilməsinə bir o qədər də böyük ehtiyac yoxdur, lakin bazar üçün əsas odur ki, dövlət dəstəyi olsun", - Nağıyev qeyd edib.
Bazarın əsas oyunçuları hesab edirlər ki, bu sektorun dövlət orqanı tərəfindən tənzimlənməsi kənar yoxlamalara da səbəb ola bilər, lakin ümumilikdə bu, bazarın artmasına inkişaf edəcək.
Lizinq bazarında ciddi artım hələ ki yoxdur, lakin gözlənilir. Hazırda bazarda 10 fəal oyunçu, eləcə də bir dövlət lizinq şirkəti fəaliyyət göstərir. Ümumilikdə bazarda lizinq fəaliyyətini həyata keçirən orta hesabla 22 lizinq şirkəti və bank var.
Lizinqdə ən çox tələbat tikinti sektorunda və nəqliyyat vasitələrinin alışı ilə bağlı sahələrdə, servis avadanlığında qalır.
"Təəssüf ki, real sektor, yəni istehsal sektoru idealdan uzaqdır və o, lizinq şirkətləri tərəfindən digər sektorlar kimi müsbət qəbul edilmir. Bu, xeyli sayda ödənişlərin edilməməsi və digər problemlərlə bağlıdır", - Nağıyev qeyd edib.
Hazırda Azərbaycanın lizinq bazarının həcmi 200 milyon dollar arasında dəyişir, dövlət lizinq şirkəti "Aqrolizinq" vasitəsilə həyata keçirilən əməliyyatlar nəzərə alınmaqla, portfel 270-280 milyon dollara çatır.
Dünya təcrübəsində lizinq portfelinin ÜDM-ə nisbəti 1,5-2 faiz, Azərbaycanda isə 0,5 faiz səviyyəsindədir.
"Hərçənd ki, Azərbaycanın lizinq bazarının potensialı orta hesabla 0,8-1 milyard manatdır, lakin qanunvericilikdə bəzi çətinliklər və problemlərlə əlaqədar lizinq bazarı bu göstəriciyə çata bilmir", - Nağıyev hesab edir.
Onun fikrincə, ölkənin lizinq sektorununun inkişafına mane olan başlıca problem ƏDV-nin hesablanmasıdır, yəni mal alarkən lizinq şirkəti ƏDV ödəyir, o isə lizinq alıcısından çıxıla bilmir. Belə ki, lizinq şirkətləri bu verginin ödəyiciləri deyillər. Bununla bağlı şirkətlər lizinqə görə hesab təqdim edə bilmirlər. Nəticədə bu, avadanlığın dəyərinin artmasına və lizinqalan üçün lizinq sövdələşməsinin azı 18 faiz (ölkədə ƏDV üzrə indiki dərəcə) bahalaşmasına səbəb olur.
Bütün sektor üçün bu ümumi problemlə yanaşı, hər şirkətin nəqliyyat vasitələrin qeydiyyatı, avadanlığın qaytarılması, lizinqin qaytarılması [defolt halında lizinq şirkəti öz malını geri qaytarır, onun satılacağı təqdirdə ƏDV əlavə olunur, beləliklə, bu artıq lizinq əməliyyatı hesab edilmir] ilə bağlı problemləri var.
Nağıyevin fikrincə, bununla belə, lizinq bazarının inkişafı üçün başlıca indikator neftin yüksək qiymətləridir. Bu, iqtisadi artıma səbəb olur və yeni investisiya layihələrinin həyata keçirilməsinə gətirib çıxaracaq. Bununla əlaqədar yeni avadanlığa tələbat artacaq, bu isə bazarın inkişafına səbəb olacaq.
Hazırda lizinq şirkətlərinin portfelində yük (25,9 faiz), sərnişin avtonəqliyyatı (13,7 faiz), tikinti texnikası və tikinti materiallarının istehsalı üzrə avadanlıq (25 faiz), tibbi avadanlıq (8,4 faiz), daşınmaz əmlak (7,2 faiz) üzrə sövdələşmələr üstünlük təşkil edir.