Azərbaycan, Bakı, 05 iyul / Trend , müxbir G.Əhmədova / Pxenyanın dünyaya denuklerizasiyaya hazır olduğunu göstərməyə çalışmasına baxmayaraq, Vaşinqton və Londonda hesab edirlər ki, Şimali Koreya nüvə fəaliyyətinin məhdudlaşdırmasına dair müraciətlərə tam olaraq zəmanət verməyib .
Londonun nüvə problemləri üzrə eksperti Mark Fitzpatrik (Mark Fitzpatrick) hesab edir ki, Şimali Koreyanın plutoniya istehsalı, Yonbendə reaktor sərinləşdirici qüllələrin ləğvi barədə Bəyannaməsi, həmçinin ABŞ-ın Şimali Koreyanın üzərindən bir sıra sankisiyaları götürməsinə dair cavab addımları - nüvə silahından azad edilmiş zonanın yaradılması istiqamətində açıq aydın tərəqqinin olduğunu göstərir.
İyunun 27-də Şimali Koreya Xalq Demokratik Respublikasında (KXDR) beynəlxalq KİV-in iştirakı ilə Yonbendə nüvə silahını sərinləşdirən qüllə partladılıb. Pxenyan bu jest ilə dünyaya denuklerizasiyaya hazır olduğunu göstərmək istədi.
Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar İnstitutunun (IISS) analitiki Fitzpatrik Trend -a bildirib ki, Şimali Koreya "bütün nüvə proqramına son qoymağa" hazır olduğunu beynəlxalq ictimaiyyətə inandırmaq üçün başqa addımlar da atmalıdır.
Ötən həftə Şimali Koreya əvvəllər əldə olunan razılaşmaya müvafiq olaraq öz nüvə proqramları siyahısını Çinə təqdim edib. Buna cavab olaraq Vaşinqton KXDR-in terrorçuluğu dəstəkləyən dövlətlər və "Düşmənlə ticarət barədə Akt"a aid olan ölkələr siyahısından çıxarılması ilə bağlı üzərinə düşən öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə hazır olduğunu bildirib.
Britaniyalı ekspert hesab edir ki, KXDR-in növbəti atacağı addım - nüvə fəaliyyəti barədə bəyannamənin həqiqiliyini təsdiq etməkdir. "Mənə elə gəlir ki, Şimali Koreya öz nüvə proqramı və Yonbendəki avadanlıqlarını təsdiq etməyə hazırdır", - deyə Fitzpatrik bildirib.
Britaniyalı professor Kristofer Blasanın (Christoph Bluth) rəyinə görə, Şimali Koreya ilə bağlı həll edilməli olan məsələlərin arasında plutoniya ehtiyatları və nüvə qurğularının ümumi həcmi, həmçinin uranın zənginləşdirilməsi miqyasının açıqlanması da var.
"Ən nəhayət bütün maddi nüvə ehtiyatları və nüvə qurğularının, o cümldən uzaq mənzilli raketlərin tam olaraq üzə çıxarılması Şimali Koreyanın danışıqlar aparmalı olduğu digər məsələlərdir. Baxmayaraq ki, sonuncu hazırkı danışıqların mövzusu deyil", - deyə Trend -a Lids Universitetinin nüvə problematikası üzrə eksperti Blas bildirib.
Britaniyalı ekspertin rəyinə görə, bu hələ ki, Şimali Koreyanın iqtisadi dəstək alacağını və ABŞ-ın onula diplomatik əlaqələr quracağnı ifadə edir.
O, güman edir ki, Kim Conq İl rejiminin "zülmkar ölkə diktatoru" damğasından qurtulan kimi, bu ölkədə insan haqları ilə bağlı məsələ də öz həllini tapmalıdır.
Ötən ayın sonunda ABŞ prezidenti Buş Şimali Koreyanın nüvə proqramı barədə danışarkən yerdə qalan bir sıra problemlər barədə, o cümlədən insan haqlarının pozulması və ballistik raketilərin yaradılması proqramı haqqında xatırladıb.
Britaniyalı ekspert Vaşinqton tərəfindən Şimali Koreyanın "terrorçuluğu maliyyələşdirən ölkələr" siyahısından çıxarılmasının mühüm olduğunu hesab edir.
"Şimali Koreya bütün nüvə potensialını məhv edərsə, beynəlxalq ictimaiyyətin Pxenyandan tələbi çoxalacaq. Əslində, Şimali Koreya bu addımı atmaq üçün tam təhlükəsizliyini təmin etməlidir, belə ki, hazırda ABŞ ilə Şimali Koreya arasında münasibətlər pisdir. Bu qərar üçün bir qədər vaxt lazımdır. ABŞ-ın növbəti prezidenti tərəfindən Vaşinqton ilə Pxenyan arasında diplomatik münasibətlərin qurulması və pilləli iqtisadi dəstəyin göstərilməsi, həlledici olacaq", - deyə o bildirib.
KXDR ötən ilin iyulunda Yonbendə 3 əsas nüvə obyektinin fəaliyyətini dayandırıb. Pxenyan onların sıradan çıxarılması, həmçinin təxminən 1 mln. ton mazut ekvivalentində enerji dəstəyi əvəzində nüvə proqramları və materiallarının siyahısını təqdim etmək baradə üzərinə öhdəlik götürüb.
"Odur ki, biz bundan sonra da bu məsələdə addımbaaddım tərəqqi görə bilərik. Bu, diplomatiyanın digər vasitələrlə birləşdirildikdə işlədiyini nümayiş etdirir", - deyə Fitzpatrik bildrib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı - trend