Azərbaycan, Bakı, 25 fevral / Trend müxbir Е.Оstapenko /
Rusiya və Türkiyə Avropa İttifaqının "Şərq tərəfdaşlığı" proqramı çərçivəsində diskussiyalarada iştirak etmək təklifini dəyərləndirmək niyyətində deyillər, çünki bu təşəbbüsə inamsız yanaşırlar.
"Şərq tərəfdaşlığı" ideyası Avropa İttifaqının birtərəfli təsirinin güclənməsi deməkdir", - Trend -a Siyasi Tədqiqatlar İnstitutunun direktoru Sergey Markov deyib.
Aİ-nin xarici əlaqələr üzrə Şurasının bazar ertəsi baş tutan iclasında Fransa XİN rəhbəri Bernar Kuşner Rusiya və Türkiyəyə Aİ-nin altı keçmiş sovet ölkələri ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyan "Şərq tərəfdaşlığı" layihəsi üzrə bir neçə görüşə qoşulmağı təklif edib.
"Hamı razılaşdı ki, bəzi hallarda, gündəlikdən asılı olaraq biz Rusiya və Türkiyəyə diskussiyaya qoşulmaq imkanı yaradacağıq", - Brüsseldə həmkarları ilə görüşdən sonra Kuşner bildirib, "RİA Novosti" xəbər verir.
Avropa Komissiyası 2008-ci il dekabrın 4-də Polşa və İsveçin təşəbbüsünü dəstəkləyərək altı postsovet ölkəsi ilə daha sıx əməkdaşlığı nəzərdə tutan, Aİ-nin yeni "Şərq tərəfdaşlığı"nı qəbul edib. Bu tərədaşlıq çoxmillətli forum olacaq və buraya 27 Aİ ölkəsi, eləcə də Ukrayna, Moldova, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan və Belarus daxil olacaq. Bu proqrama mayın 7-də, Aİ-nin Praqadaki sammtində start veriləcək.
Bu proqram çərçivəsində vizaların aradan qaldırılması, azad ticarət zonalarının tətbiqi və strateji razılaşmaların imzalanması haqda danışıqlar aparılacaq. Bununla yanaşı, tələbə mübadiləsi, ətraf mühitin mühafizəsi və enerji təchizatı kimi kiçik layihələr də həyata keçiriləcək.
Türkiyə və Rusiyanın Aİ-nin proqramına qoşulmamaq istəyi əsaslıdır.
Markovun sözlərinə görə, Rusiyanın Avropa İttifaqının təklifinə inamsız yanaşması onunla əsaslanır ki, "Şərq tərəfdaşlığı" proqramı - "sıfır nəticəli siyasət"dir. "Bu siyasət yersiz "ya - ya da", yəni Rusiya, ya da Avropa İttifaqı seçimini əks etdirən siyasətdir", - Dövlət Dumasının deputatı Markov deyib.
"Postsovet məkanı ölkələri həm Rusiya, həm də Aİ ilə əməkdaşlıq etmək imkanına malik olmalıdır", - o hesab edir. "Şərq tərəfdaşlığı" isə buna əks gedir və Rusiyanın onlarla strateji əməkdaşlıq etməsinə mane olaraq həm Rusiya, həm də bu ölkələrin xalqlarına zərər gətirir", - Markov bildirib.
Xarici siyasət üzrə avropalı ekspert Eberhard Reyn həmçinin hesab edir ki, Rusiyanın "Şərq tərəfdaşlığı" proqramına qoşulması üçün heç bir əsas yoxdur.
"Rusiya öz-özlüyündə bir imperiyadır", - Trend -a elektron poçtla, Brüsseldəki Avropa siyasət mərkəzinin aparıcı eksperti Reyn bildirib. "Rusiya 2003-cü ildə Avropa mehriban qonşuluq siyasətinə (AQS) qoşulmamışdı, elə indi də onun bunu etməsinə heç bir əsas yoxdur", - o əlavə edib.
Rusiya Aİ-nin qonşusu olsa da, onun İttifaqla münasibətləri dörd "əsas məkan"ı əhatə edən strateji tərəfdaşlıq vasitəsilə inkişaf edir.
Türkiyə Aİ-nin təklifini İttifaqa inteqrasiyası prosesi ilə əlaqədar olaraq qəbul etməkdən çəkinir.
"Türkiyənin bu layihədə iştirakı Aİ-yə tamhüquqlu üzv qəbul olunması ilə bağlı danışıqlarda geriyə doğru atılmış addım olacaq", - Trend -a telefonla türkiyəli politoloq Sinan Ülgen deyib. "Aİ Türkiyənin potensialından istifadə etmək, amma bunun "Şərq tərəfdaşlığı" proqramı çərçivəsində baş verməsini istəyir", - o hesab edir.
"Bu layihə Türkiyənin Aİ-yə inteqrasiyası məsələsinə heç cür təsir etməməlidir, çünki Türkiyə məsələnin bu cür qoyuluşuna heç vaxt razı olmayacaq", - İstanbuldakı xarici siyasət və iqtisadiyyat mərkəzinin direktoru Ülgen deyib.
Ancaq mehriban qonşuluq siyasəti üzrə avropalı ekspert Pyotr Kaçinski hesab edir ki, Türkiyənin "Şərq tərəfdaşlığı" proqramında iştirakı onun Aİ ilə kooperasiyasının yalnız bu layihə çərçivələri ilə məhdudlaşdırılması demək deyil.
"Qara dəniz layihəsi və (Aİ-yə) daxil olmaq danışıqları da var", - Trend -a elektron poçtla, Avropa siyasi tədqiqatlar mərkəzinin eksperti Kaçinski deyib. "Türkiyənin "Şərq tərəfdaşlığı" proqramında iştirakı buna mane olmayacaq", - o əlavə edib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Kuşnerin Türkiyə və Rusiyanı "Şərq tərəfdaşlığı" proqramına qəbul edilməsi təklifi yalnız Aİ-nin siyasət vahidliyi planında zəifləməsi deməkdir.
"Türkiyə və Rusiya da "Şərq tərəfdaşlığı" proqramına qoşulsa, bu, artıq bu proqramda iştirak edənlərin imkanlarını xeyli zəiflədəcək", - Trend -a elektron poçtla mehriban qonşuluq siyasəti üzrə avropalı ekspert Yelena Qnedina deyib.
"Şərq tərəfdaşlığı" proqramı Avropa mehriban qonşuluq siyasəti ilə ayrılıb. Çünki bir siyasətlə həddindən artıq ölkə və region birləşdirilir", - Brüsseldə Avropa siyasi tədqiqatları mərkəzinin eksperti Qnedina hesab edir.
AQS Aİ-nin bilavasitə dəniz və quruda qonşularını - Əlcəzair, Ermənistan, Azərbaycan, Belarus, Misir, Gürcüstan, İsrail, İordaniya, Livan, Liviya, Moldova, Mərakeş, Fələstin ərazilərini, Suriya, Tunis və Ukraynanı birləşdirir. Bu siyasətin əsası 2004-cü ildə genişlənmiş Avropa ilə onun qonşuları arasında, cəlb olunmuş ölkələrin çiçəklənməsi, sabitliyi və təhlükəsizliyi naminə yeni ayırıcı xətlərin olmaması məqsədilə qoyulub.
Qnedinanın fikrincə, Aİ-nin Rusiya və Türkiyəni "Şərq tərəfdaşlığı"na qəbul etmək istəyi Aİ-nin yorğunluq və "hamı üçün bir format" siyasətinə qayıdış istəyinin əlaməti ola bilər ki, bu da "Şərq tərəfdaşlığı" proqramının iştirakçı ölkələri, xüsusilə də Aİ-yə üzv olmaq istəyən Ukrayna və Moldova üçün pis nəticələrə gətirib çıxara bilər.
"Rusiya və Türkiyənin iştirakı yalnız AQS çərçivəsində mümkün ola bilər", - beynəlxalq münasibətlər sahəsində avropalı ekspert Devid Qalbret hesab edir.
Amma o, Rusiya və Türkiyənin bu prosesə necə təsir edə biləcəyini qeyri-müəyyən hesab edir. "Bu ölkələrdən heç biri Avropa İttifaqının üzvü deyil, Avropa Komissiyası və Avropa Parlamentindəki müzakirələrə heç bir təsiri yoxdur", - Trend -a elektron poçtla Aberdin Universitetinin (Şotlandiya) siyasət və beynəlxalq münasibətlər fakültəsinin professoru Qalbret deyib.
Onun sözlərinə görə, əməkdaşlığın daha məqbul çərçivələri Rusiya və Türkiyə ilə Şərqi Avropa, Qafqaz və Yaxın Şərq regionları üzrə AQS haqda daha geniş məsləhətləşmələr olacaq.
Materialın yazılmasında həmçinin iştirak edib: E.Tariverdiyeva (Bakı) və R.Ağayev (Moskva)
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]