Dünya geosiyasi münaqişələr, iqtisadi qeyri-sabitlik və ekoloji böhranlar içində boğularkən, BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflərinin 29-cu Konfransının (COP29) Bakıda keçirilməsi Azərbaycan üçün əsl sınağa çevrildi. Buna baxmayaraq, bu sammit bütün proqnozlara və intriqalara rəğmən diplomatik qətiyyətin və uzaqgörənliyin simvoluna çevrildi. Azərbaycan iqlim razılaşmaları üzrə standartları misli görünməmiş bir səviyyəyə qaldıraraq, yalnız təşkilatçı deyil, həm də ədalətli və ekoloji prioritetlərin ümumi hədəf olduğu gələcəyin qurucusu statusunu möhkəmləndirdi.
İqlim maliyyələşdirilməsinin yeni dövrü
Sammitin əsas diqqət mərkəzində misilsiz bir razılaşma - Bakı Maliyyə Məqsədi (Baku Finance Goal) dururdu. Bu sənəd inkişaf etmiş ölkələri 2035-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan dövlətlər üçün illik ən azı 300 milyard dollar səfərbərliyinə çağırır. Bu məbləğ əvvəlki öhdəliklərdən 50 milyard dollar daha yüksəkdir və iqlim siyasətində inqilab kimi qəbul edildi.
Avropa İttifaqının İqlim Komissarı Vopke Hukstra COP29-u "iqlim maliyyələşdirilməsində yeni dövrün başlanğıcı" adlandıraraq, Bakıda qəbul edilən qərarın dünya üçün dönüş nöqtəsi olacağını vurğuladı. Ancaq bu uğurun arxasında aylarla davam edən mürəkkəb danışıqlar, kəskin qarşıdurmalar və ustalıqla həyata keçirilmiş diplomatik manevrlər dayanır.
Azərbaycan böhtan və yalan hədəfində
Azərbaycanın uğurunun açarı, misilsiz beynəlxalq təzyiq şəraitində işləmə bacarığı oldu. COP29 başlamazdan əvvəl ölkə ardıcıl informasiya hücumlarının mərkəzində idi. Bu hücumların məqsədi aydın idi — Azərbaycanın mövqelərini zəiflətmək və ilin ən önəmli iqlim forumunu pozmaq.
İnkişaf etmiş ölkələr, uzun müddətdir ki, iqlim böhranı ilə bağlı məsuliyyəti digərlərinin üzərinə qoymağa öyrəşmişdilər və maliyyə öhdəliklərinin artırılmasından qaçmağa çalışırdılar. ABŞ və Avropa İttifaqı bu istiqamətdə razılaşdırılmış şəkildə fəaliyyət göstərdi: Bayden administrasiyasının səlahiyyətlərini yeni seçilmiş prezident Donald Trampa təhvil verməyə hazırlaşdığı bir vaxtda, Vaşinqton sammiti öz varisinə maksimum həll olunmamış problemləri buraxmaq üçün istifadə etdi. Brüssel isə sabotaj taktikasını tətbiq etdi: Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen sammiti qəsdən boykot edərək, onun əhəmiyyətini azaltmağa və inkişaf etməkdə olan ölkələrin mövqelərini zəiflətməyə çalışdı.
Pərdəarxası mübarizə: gerçəklə məkrin üzləşməsi
Bu gərginlik ən parlaq şəkildə Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbokun çıxışlarında özünü göstərdi. O, konstruktiv danışıqlar əvəzinə siyasi hücumlara üstünlük verdi. Bakıda o, iqlim məsələləri ətrafında yox, daha çox insan haqları və Avropa Şurası Parlament Assambleyasının müəyyən deputatları üçün vizaların verilməsi ilə bağlı çıxış edirdi. Onun bəyanatları iqlim gündəmini yayındırmaqla yanaşı, Azərbaycan nümayəndə heyəti üçün əlavə çətinliklər yaratmaq məqsədi daşıyırdı.
Vəziyyətin ironiyası ondan ibarətdir ki, Berbok Almaniyanın "Yaşıllar" Partiyasını təmsil edir, lakin ekoloji təşəbbüsləri təşviq etmək əvəzinə tam fərqli "rənglərdə" təxribatlarla məşğul oldu.
Bakı oyun qaydalarını necə dəyişdi?
Bütün xarici müdaxilələrə baxmayaraq, Azərbaycan tarixi uğura imza ata bildi. İctimaiyyətin təzyiqi və inkişaf etməkdə olan ölkələrdən olan müttəfiqlərin dəstəyi ilə ABŞ və Aİ də daxil olmaqla, dünyanın aparıcı iqtisadiyyatlarını güzəştə getməyə məcbur etdi.
Bakı Maliyyə Məqsədi - sadəcə 300 milyard dollarlıq rəqəm deyil. Bu, iqlim maliyyələşdirilməsi üçün yeni bir standartdır və gələcək konfranslar üçün bir meyardır. Bakıda keçirilən sammit göstərdi ki, qlobal çağırışlar yalnız qlobal həll yolları tələb edir və uğur yalnız səylərin birləşdirilməsi ilə mümkündür.
Perspektivlər və görüləsi işlər
COP29-da bəyan edilən məqsədlər yalnız başlanğıcdır. Dünya unutmamalıdır ki, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə gecikməni bağışlamır. Bu gün qəbul edilən qərarlar bütün ölkələrin — inkişaf səviyyəsindən, coğrafi mövqeyindən və ya siyasi quruluşundan asılı olmayaraq — gələcəyini müəyyən edir.
Azərbaycan üçün COP29-un uğuru təkcə təşkilatçılıq bacarıqlarının təsdiqi deyil, həm də beynəlxalq arenada nüfuzlu oyunçu kimi yetişmiş bir dövlətin simvoludur. Bu sammit, xarici təzyiqlərə və intriqalara baxmayaraq, məqsədlərinə sadiq qalaraq möhtəşəm nəticələrə nail olan bir ölkənin nümunəsi kimi tarixə düşəcək.
Uğurun səbəbi nədir?
Dünya siyasəti şahmat oyununa bənzəyir: taktiki hücumlar və strateji manevrlər qaçınılmazdır. Ancaq Bakı, intriqalara və maneələrə baxmayaraq, sağlam düşüncənin və konstruktiv yanaşmanın önə çıxdığı bir məkana çevrildi. Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflərinin 29-cu Konfransı (COP29) yalnız gözləntiləri doğrultmaqla kifayətlənmədi, həm də ağıllı diplomatiyanın ən məkrli sabotaj cəhdlərini dəf edə biləcəyini sübut etdi.
Yalana qarşı həqiqət
Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi edəcəyi məlum olan andan etibarən, ölkə Qərb mediası, siyasətçiləri və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən kəskin tənqid dalğasına məruz qaldı. Bu kampaniya, ölkəni gözdən salmaq məqsədilə əvvəlcədən planlaşdırılmış bir əməliyyatı xatırladırdı.
İttihamlar tanış idi: insan hüquqlarının pozulması, demokratiya çatışmazlığı, “sivil standartlardan” uzaqlıq. Bu, Qərb mərkəzlərinin müstəqil siyasət yürüdən və beynəlxalq arenada uğur qazanan ölkələrə qarşı istifadə etdiyi klassik ittiham paketidir.
Ancaq Azərbaycanla bağlı bu hücumlar xüsusilə inandırıcı görünmədi. Birincisi, Bakı namizədliyini Konvensiyanın üzvləri özləri irəli sürmüş və 200 ölkə tərəfindən yekdilliklə dəstəklənmişdi. İkincisi, Azərbaycan özünü beynəlxalq tədbirləri ən yüksək səviyyədə keçirmək bacarığına malik bir ölkə kimi təsdiq etmişdi.
Bakı niyə hədəfə alındı?
Cavab sadədir: Azərbaycan milli maraqlarını qorumaqdan çəkinməyən və qlobal məsələlərdə öz mövqeyini əminliklə müdafiə edən bir dövlətdir. Onun müstəqilliyi və suverenliyi, öz şərtlərini diqtə etməyə öyrəşmiş olanları narahat edir.
Qərb ölkələri uzun müddətdir ki, antropogen iqlim dəyişikliyinə görə tam məsuliyyət daşımağa qadir olmadıqlarını nümayiş etdirirlər. Onlar öz səhvlərini düzəltmək əvəzinə, diqqəti siyasi gündəmə yönəltməyə üstünlük verirlər. Buna görə də, Bakıdakı sammit, iqlim maliyyələşdirilməsi müzakirələrindən diqqəti yayındırmaq və yeni tənqidlər üçün bir bəhanəyə çevrildi.
Azərbaycan isə bu təzyiqlərə baxmayaraq, öz mövqeyini qətiyyətlə müdafiə etdi və COP29-u həm təşkilati, həm də siyasi baxımdan uğurla başa vuraraq qlobal iqlim müzakirələrində öz yerini daha da möhkəmləndirdi.
Təşkilatçılıq və sağlam məntiqin təntənəsi
Bütün qaralama cəhdlərinə baxmayaraq, COP29 parlaq şəkildə baş tutdu. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 75 mindən çox iştirakçı tədbirin yüksək səviyyədə təşkilatçılığını, bürokratik maneələrin olmamasını və rahat iş şəraitini yüksək qiymətləndirdi.
300 milyard dollarlıq tarixi qərar
Sammitin əsas nəticəsi iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün inkişaf etməkdə olan ölkələrə hər il 300 milyard dollar ayırma qərarının qəbul edilməsi oldu. Təxminən 200 ölkənin dəstəklədiyi bu misilsiz razılaşma, düzgün diplomatiya ilə ən çətin məsələlərin belə həll oluna biləcəyini sübut etdi.
Azərbaycan bu nəticənin əldə olunmasında əsas rol oynadı. Ölkənin rəhbərliyi altında inkişaf etməkdə olan dövlətlərin maraqları bir araya gətirildi və uzun müddət öz öhdəliklərindən yayınan inkişaf etmiş ölkələrə təzyiq göstərildi.
Feyk, böhtan və mübarizə
Sammitdən əvvəl və sammit zamanı Azərbaycanı gözdən salmaq üçün edilən cəhdlər uğursuzluğa düçar oldu. İnformasiya hücumlarının təşkilatçıları ölkə ev sahibinin mövqeyini zəiflətmək əvəzinə özlərini çətin vəziyyətdə qoydular.
Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycan əleyhinə səsləndirilən ittihamların yalnız əsassız deyil, hətta reallıqla tam ziddiyyət təşkil etdiyini gördü. Azərbaycan yalnız təzyiqə tab gətirmədi, həm də konstruktivlik, əməkdaşlıq və məsuliyyət prinsiplərinə sadiqliyini sübut etdi. Bu, ölkəni gözdən salmağa çalışanlar üçün aydın və sərt bir dərs oldu.
Nümunəvi taktika
Bakıda keçirilən COP29 sammiti, düzgün diplomatiya və strateji düşüncənin hər hansı maneəni dəf edə biləcəyini göstərdi. Azərbaycan sübut etdi ki, müstəqillik və suverenlik beynəlxalq ictimaiyyətlə effektiv əməkdaşlığa mane olmur, əksinə, bu əməkdaşlığı daha da gücləndirir.
Sammitin uğuru yalnız Azərbaycanın qələbəsi deyil, bütün dünya üçün mesaj oldu: qlobal problemlərin həlli birgə səylər tələb edir. Hər il iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə yüz milyardlarla dollar ayrılmasını nəzərdə tutan Bakı Maliyyə Məqsədi iqlim gündəmini gələcək onilliklər üçün müəyyənləşdirəcək bir mərhələdir.
Bakı sammiti, ədalətli iqlim siyasətinə doğru ən əhəmiyyətli addımlardan biri kimi tarixə düşəcək. Azərbaycan göstərdi ki, informasiya hücumlarına və siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, möhkəm iradə, peşəkarlıq və strateji baxışla uğur qazanmaq mümkündür.
Azərbaycanın tənqidçiləri üçün bu tədbir gözardı edilə bilməyəcək bir dərs oldu. Digərləri üçün isə bu, birlik və konstruktiv yanaşma ilə hər hansı maneənin öhdəsindən gəlməyin mümkünlüyünü göstərən ilhamverici bir nümunə idi.
COP29 Bakıda yalnız Azərbaycanın qələbəsi deyil, bütün dünya üçün ümid rəmzinə çevrildi. Ümid ki, qlobal çağırışları dəf etmək mümkündür, əgər sağlam düşüncə və birgə səylər ümumi gələcəyin naminə əsas prinsipə çevrilərsə.
Bakıdan dünyaya mesaj
Bakıda keçirilən COP29 sammiti dünyaya güclü bir mesaj verdi: ekoloji problemlər təkbaşına həll edilə bilməz və qlobal həmrəylik sadəcə bir şüar deyil, bir zərurətdir. Azərbaycan sübut etdi ki, ən çətin geosiyasi şəraitdə belə dünyanı dəyişmək gücündə olan kompromislərə nail olmaq mümkündür.
İndi dünya Bakı nümunəsini izləyərək əməkdaşlığı və məsuliyyəti gücləndirməlidir. Bu sammit təkcə yeni hədəflər deyil, həm də yeni bir ümid bəxş etdi - dəyərləndirilməsi vacib olan bir fürsət.