Azərbaycan, Bakı, 15 avqust, Trend , müxbir D.Xatınoğlu/ Rusiyanın Gürcüstana hücumu ilə bağlı ABŞ prezidentinin sərt bəyanatına cavab olaraq, Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovun bəyanatı, Rusiya və Qərb arasında beynəlxalq səviyyədə soyuq müharibənin başlanması təhlükəsindən xəbər verir. Lavrov son bəyanatında bildirib ki, ABŞ tezliklə Rusiya ilə beynəlxalq səviyyədə həmrəylik və real əməkdaşlıq, ya da Gürcüstanla formal münasibət arasında seçim etməlidir.
ABŞ-ın Rusiya ilə real əməkdaşlıq və beynəlxalq məsələlər üzrə həmrəyliyinin konkret nədən ibarət olduğu tam məlum deyil, lakin İranın nüvə məsələsi bu çərçivədə həll olunmalıdır.
Rusiya SSRİ-nin dağılması ilə beynəlxalq nüfuzunu itirib və Vladimir Putinin prezidentlik dövründən etibarən, yenidən öz supergüc imicini bərpa etməyə çalışır. Baxmayaraq ki, Ukraynada, Kosovoda öz maraqlarını əldə edə biməyib, Polşa və Çexiyada ABŞ -ın RLS - lərinin quraşdırılması məsələsi və bəzi digər sahələrdə maraqlarının tam əksinə olan proseslərin izləyicisi olmaqla kifayətlənməyə məcbur oldu, hazırda Gürcüstan müharibəsinə də bir fürsət kimi baxır. ABŞ üçün İran məsələsi hazırda birinci problemdir. Buna görə də, Rusiyanın dəstəyini qazanmaq üçün müəyyən güzəstlərə məcburdur.
İran çalışır ki, nüvə proqramını, noyabr ayında ABŞ-da keçirirləcək prezident seçkilərinədək, bütün potensialı ilə davam etdirsin. Bu halda, BMT Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) daimi üzvləri olan Rusiya ilə ABŞ (Həmçinin, Britaniya, Fransa + Almaniya) arasında qarşıdurmalar İranın tam xeyrinədir.
BMT TŞ, İranın indiyədək uranın zənginləşdirilməsi proqramını dayandırmadığından, bu ölkəyə üç sanksiya tətbiq edib və hazırda 4 - cü Qətnamənin ilkin variantı müzakirə olunur. İrana tətbiq olunan sanksiyaların yumsadılmasında Rusiyanın dəstəyi rəsmi Tehranın maraqlarına uyğun olub. Əgər, Qərb, Rusiya və Gürcüstan arasında öz seçimini rəsmi Moskvanın maraqlarının təmin olunması yönündə etməsə, İranın nüvə proqramına qarşı yeni tədbirlərin həyata keçirilməsinə dair Altılıq ölkələri arasında razılaşma olmayacaq. Digər tərəfdən, İran qonşuları Əfqanıstan, Pakistan və İraqda təhlükəsizliyin təmin olunmadığı bir vaxtda, ölkənin şimalında da münaqişənin başlanması, Amerka, yaxud İsrailin İrana hücumu ehtimalını da yox səviyyəsinə çatdırıb.Bu halda, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqəti Gürcüstan münaqişəsinə yönəldiyi vaxtda, İran xarici təzyiqlərdən kənarda, daha artıq cəsarət və sürətlə nüvə proqramının inkişafına çalışacaq.
İMF- in məruzəsi və neft məsələsi
İsrailin Müdafiə naziri Ehud Barak avqustun 13 - də mətbuata açıqlamasında açıq-aşkar bildirib ki, ABŞ İsrailin İrana hücumuna dəstək vermir. O, əlavə edib ki, İsrail rəsmi Vaşinqtondan İrana hücumla bağlı təhlükəsizlik təminatı tələb edib, ABŞ isə, bu tələbdən imtina edib.
Müharibə təhlükəsinin səngiməsi, İranın nüvə proqramını dayandırmaq üçün digər bir variant kimi ortaya qoyulmus iqtisadi sanksiyaların funksiyasını bir daha qabardıb.
Beynalxalq Valyuta Fondu (İMF) son məruzəsində bildirib ki, İrana qarşı yeni sanksiyalar təsirli olub, xüsusilə də, ölkənin bank sisteminə və maliyyə dövriyyəsinə ciddi ziyan vurub, lakin neftin qiymətinin bahalaşmasına görə, rəsmi Tehran bu böhranları müəyyən qədər idarə edib.
Məruzədə qeyd olunub ki, əgər neftin qiyməti bir barelə 75 dollara çatsa, İranın iqtisadiyyatı tamamilə iflic olacaq və rəsmi Tehran bir daha müqavimət göstərə bilməyəcək.
Keçən aydan etibarən, neftin qiyməti 147 dollardan 112 dollara enib və bu, Qərb üçün böyük sevinc və nailiyyətdir. Bir çox iqtisadçılar İraqda müharibənin və İrana qarsı müharibə addımlarının neftin qiymətinə güclü təsirini qeyd edirlər. Belə bir halda, Qərb məcburdur ki, İranın nüvə proqramını dayandırmaq üçün müharibə variantını tamamilə kənara qoyub, yalnız iqtisadi sanksiyalara üz tutması yeganə çıxıs yoludur. Avropa çalısır ki, neftin qiymətinin enməsi davam etsin və bu məsələ Qərb üçün çox vacib əhəmiyyət kəsb edir. Lakin müharibə variantı ilə qıcıqlandırılmış İran rəsmilərinin bir daha Hörmuz körfəzini bağlayacaqları və bu tipli bəyanat verməsi neftn qiymətini bir daha qaldıra bilər.
İran -- Rusiyanın kozır kartı
İran rəsmilərinin Rusiya və Gürcüstan arasında baş vermiş münaqişələrə münasibət bildirməməsi, rəsmi Tehranın yaranmış vəziyyətdən narazı olmadığını göstərir. ABŞ və Rusiya arasında fikir ayrılıqlarının artması İranın xeyrinədir, xüsusilə rəsmi Tehranın nüvə proqramı ilə əlaqədar vaxt qazanmağa can atığı bir dövrdə, bu konflikt İran üçün göydəndüşmə oldu.
Hazırda İran 500 kq uran (3.5%) istehsal edə bilib və noyabr ayınadək 200 kq- da istehsal edə bilər. Bu qədər uran müəyyən miqdarda zənginləşdirilsə, 10 ədəd nüvə bombasının istehsalında istifadə oluna bilər. Baxmayaq ki, İranın qısa müddətdə, uranın yüksək dərəcələrdə zənginləşdirilməsinə nail olması mümkun deyil, lakin, İranın nüvə stansiyalarında quraşdırılmış sentrifuqaların sayının artırılması Qərbin ciddi narahatlığına səbəb olub.
Bu halda, ABŞ - ın Rusiyaya, yoxsa Gürcustana dəstək verəcəyi və bu dəstəyin nə səviyyədə olacağı haqda konkret proqnoz vermək olmaz, baxmayaq ki, ABS sərt mesajla Rusiyanı tənqid edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan [email protected]