İsrail, Qüds, 01 sentyabr/ Trend , müxbir R.Abdullayev/Cənubi Osetiyadakı müharibə dünya mətbuatının səhifələrindən bütün digər məlumatları, o cümlədən Pekindəki Olimpiadanı bir neçə həftəlik sıxışdırdı, lakin "aradan qaldıra bilmədi". Belə ki, İsraildə gündəlikdə duran məsələ - Baş nazir Ehud Olmertin əlindən çıxan hakimiyyətin kimə qalmasıdır. "Mən Baş nazirə qarşı təhqiqat aparan ölkənin vətəndaşı olduğum üçün fəxr edirəm. Mən vəzifəmdən şərəf və ləyaqətlə gedəcəyəm, sonra isə öz günahsızlığımı sübut edəcəyəm", - 62 yaşlı Baş nazirin İsrail televiziyasının canlı yayımında etdiyi bu alovlu çıxış, bütün ölkəni lərzəyə gətirdi. Hakimiyyətin kimə qalacağı sualına, hakim "Kadima"partiyasında sentyabrın 17-də keçiriləcək praymeriz cavab verə bilər.
İsrailin xarici işlər naziri Sipi Livni hakim "Kadima"partiyasının yeni lider seçkilərində asanlıqla qalib gələcək və Baş nazir Olmerti əvəz edə biləcək. Bu, ötən həftə cümə axşamı Maariv qəzətenin keçirdiyi sorğudan aydın olub. Sorğunun nəticələrinə əsasən, Livni hakim "Kadima"partiyasının üzvlərinin 49 faiz səsini qazanıb ki, bu da onun partiya üzrə rəqibi - nəqliyyat naziri Şaul Mofaz üzərində üstünlüyünü möhkəmləndirib. Mofaz yalnız 28 faiz səs qazanıb.
İsrailin Baş naziri vəzifəsini əldə etməyə daha çox imkanı olan namizəd Livni, 1980-ci illərin əvvəlində İsrail xarici kəşfiyyat idarəsi "Mossad"ın Paris agenti işləyib. Keçmiş əməkdaşların dediyinə görə, məhz o vaxt "Mossad"Avropa paytaxtlarında fələstinli terroristlərin məhv edilməsi üzrə bir neçə əməliyyat keçirib. Deyirlər ki, 1983-cü il avqustun21 - də "Mossad"ın xüsusi qrupu Afinada Fələstin Azadlıq Təşkilatının yüksəkvəzifəli məmuru - Mamun Mereyşi güllələyəndə, Livni döyüş növbəsində olub.
Əsrin dörddə biri ötdükdən sonra, 49 yaşlı Livni İsrailin Baş naziri vəzifəsinə namizəddir. Son iki il yarım ərzində İsrailə rəhbərlik etmiş Olmerti amerikalı iş adamından rüşvət almaqda günahlandırırlar. Livni öz müsahibələrində dəfələrlə qeyd edib ki, o, heç kəsin kreaturası deyil və siyasi çəkisi də öz şəxsi xidmətidir. O bildirir ki, siyasət şəxsən onun yox, "şəxsi baxışlarının və fikirlərinin irəliləməsi üsuludur". Livninin sözlərinə görə, siyasətdə kiminsə və ya bir qrup adamın mənafeyinə xidmət etmək üçün deyil və özünü müstəqil siyasətçi adlandırsa da, onun uğurları Ariel Şaron siyasətini ardıcıl dəstəkləməsinin nəticəsi hesab edilir. Müstəqil İsrail siyasətçiləri Livnini ardıcıl və ağıllı siyasətçi hesab edirlər. Opponentləri onu ciddi xasiyyətinə və iradəli qərarlarına görə "komissar"adlandırırlar.
Livninin siyasi baxışları karyerası ərzində xeyli dəyişikliyə uğrayıb. Ilk dəfə Israil hökumətinin naziri olduqdan sonra o, açıq şəkildə Fələstin Milli Muxtariyyətinin yaradılmasını nəzərdə tutan Oslo razılaşmasını tənqid edib. Lakin öz gələcəyinin bütünlüklə Şaronun xeyirxahlığından asılı olduğunu başa düşərək, ayırma planını dəstəkləyib və bununla da fələstinlilərə güzəşt əleyhdarlarının qəzəbinə tuş gəlib. Livni "Kadima"partiyasıına keçdikdən sonra özünün mərkəzyönlü mövqeyə sadiqliyini möhkəmləndirdi və dünya düşərgəsində özünə yer tutdu.
Livni hökumətdə portfelsiz nazir - kənd təsərrüfatı, tikinti, ədliyyə və nəhayət, xarici işlər naziri vəzifələrini tutsa da, heç kəs onu rüşvətxorluqda günahlandırmayıb. Belə ki, demək olar, son on ildə İstrailin bütün Baş nazir və prezidentlərinə qarşı polis istintaq aparıb və ya aparmaqda davam edir. Lakin Livni Baş nazir olarsa, ondan yumşaqlıq gözləmək əbəsdir. "O, fələstinlilərə Qərb sahilini verməyə hazırdır, Suriya və İran məsələləri üzrə isə, radikal mövqe nümayiş etdirir.Livni Colan yüksəkliklərindən qoşunların çıxarılması əleyhinədir və Baş nazir kreslosunda əyləşdikdən sonra İranın nüvə obyektlərini bombalamaq qərarına gələcək", - aparıcı siyasi analitik deyib.
İsrailin siyasi dairələri Livnini "Əli təmiz"xanım adlandırırlar. Lakin Livninin son səkkiz ildə İsrailin iki Baş naziri - Şaron və Olmertin yanında olmasını və onların uğursuzluğunda payı olmasının üstündən keçməyə çalışırlar. İsrail XİN-nin rəhbəri özünü "Şaron işinin davamçısı"adlandırır. Bununla belə, hamı onun həqiqi demokratiya ilə əlaqəsi olmayan , partiya lideri vəzifəsi uğrunda mübarizədə məğlubiyyətə uğrayacağı təqdirdə, "Kadima"nın sıralarında qalacağı öhdəliyindən imtina etməsi faktı ilə bağlı susmağa üstünlük verir.
Şaul Mofaz 1948-ci ildə İranda anadan olub. 1957-ci ildə valideynləri ilə birlikdə İsrailə repatrasiya edilib. 1966-cı ildən bəri, qırx ildən artıq bir müddətdə onun karyerası sıravi-desantçıdan Baş Qərargah rəsinədək ardıcıl irəlilədiyi ordu ilə bağlı olub. O, bu vəzifəyə 1998-ci ildə Benyamin Netanyahu hökuməti dövründə təyin edilib. 2002-ci ildə Mofaz istefaya gedib, "Likud"partiyasına daxil olub və tezliklə Ariel Şaron hökumətində müdafiə naziri postunu tutub. Xidmətlərinə baxmayaraq, Ehud Olmertin hökumətində Mofaz müdafiə naziri vəzifəsini qoruyub saxlaya bilmədi; koalsiya ilə razılaşmaya uyğun olaraq, bu vəzifəyə "Avoyd"patiyasında qaldı. Lakin Olmert hazırkı nəqliyyat nazirinin keçmiş zəngin hərbi təcrübəsini nəzərə alaraq, onu təhlükəsizlik üzrə"dar"kabinetə daxil etdi.
Aparılmış bütün ictimai sorğular Livninin reytinqinin üstünlüyünü qeyd etsə də, partiya işləri üzrə icmalçılar praymerizdə məhz Mofazın qalib gələcəyi "peyğəmbərlik edirlər". Belə proqnozlar üçün onların ciddi əsasları var. Partiya rəhbərinin seçilməsi ümümxalq iradəsindən prinsipal şəkildə fərqlənir. Burada əsas rolu tərəfdarların sayı, namizədlərdən birinin siyasi proqramının dəstəklənməsi yox, təşkilati sistem və partiyadaxili klanlar arasında bütün mükün sövdələşmələr oynayır. Mofazın potensial tərəfdarlarıni vəzifə ilə "mükafatlandırmaq"imkanı daha çoxdur və beləliklə, onlarla razılığa gəlmək daha asandır. Xeyli vaxtdır mətbuatda Livninin yeni hökumət koalisiyasını yarada bilməyəcəyi barədə yazılar gedir: İsrail XİN-nin rəhbəri qalib gələrsə, hazırda koalisiyaya daxil olan dini sefaradçılar partiyası "ŞAS" koalisiyadan çıxacaq.
"Kadima"partiyasından olan əsas namizəd, daha çox sərt baxışlara üstünlüyük verən - nəqliyyat naziri Mofazdır. Neft sektorunun bəzi analitikləri onu, Iranın nüvə proqramına mümkün hərbi zərbələr haqqında verdiyi bəyanatlarla bağlı olaraq, xam neftin qiymətlərini qaldırmaqda günahlandırır. "Mofaz qalib gəlsə, bu, neft bazarı alverçilərinin və neft şirkətlərinin səhmlərinin sahibkarlarının yox, "Kadima"nın sıravi seçicilərinin dəstəyi sayəsində olacaq. Bu, onun fəaliyyət dairəsinə aid deyil", - Qüdsdəki Yəhudi universitetinin politologiya professoru Reuven Xazan qeyd edib.
Mofaz tərəfdarlarının Qüdsdə keçirilmiş forumunda proqram bəyanatı ilə çıxış edib. "Mən Qüdsü İsrail dövlərinin əbədi paytaxtı qismində, vahid və bölünməz saxlayacağım barədə üzərimə öhdəlik götürürəm", - o bəyan edib. O, qeyd edib ki, İsrail və onun əhalisinin təhlükəsizliyini özünün başlıca prioriteti hesab edir. Təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün lazımi qərar və hərəkətləri nisbətən sakit dövrədək təxirə salmaq cəhdlərinin, "əlverişli, lakin səhv və təhlükəli"olduğuna işarə edib. "Avoyd"partiyasının lideri Ehud Barakın "təcrübəli hökumət rəhbərinin seçilməsi"barədə verdiyi bəyanatın qarşılığında ,Mofaz ordu rəhbərliyindəki zəngin təcrübəsini də 3500 tərəfdaşının nəzərinə çatdırıb. Mofaz İsrail ordusunda Baş Qərargah rəisi və müdafiə naziri vəzifələrini tutub. "Təhlükəsizlik sahəsinin təcrübəsi və dərki təkcə üstünlük deyil, bu həm də İsrail hökuməti rəhbəri üçün vacib amildir", - Mofaz qeyd edib.
İran əsilli Mofazın baxışları Yaxın Şərqdəki uzunmüddətli tarixi prosesləri əhatə edir və o hesab edir ki, buradakı dəyişikliklər çox yavaş gedir. Onun rəyinə görə, sülhə şərait yaranmalıdır və bu prosesi süni şəkildə tezləşdirmək qeyri-mümkündür. Mofazın dediyinə görə, o, Suriya istiqamətində "sülh əvəzinə sülh"- ("torpaq əvəzinə sülh" ərəb formuluna Likudun köhnə cavabı) təklif etməyə hazırdır. O, Fələstin istiqamətində də çətin ki, ərazi güzəştləri etsin.
Keçmiş Baş Qərargah rəisi və müdafiə naziri Mofaz, çox güman ki, sülhə şərait yaratmağa Netanyahudan daha az səy göstərəcək, lakin İrana nüvə silahını əldə etməyə imkan verməmək cəhdlərində daha fəal olacaq. Birləşmiş Ştatlarla strateji dialoq aparan İsrail qrupuna başçılıq edən Mofaz, İranın 2009-cu və ya 2010-cu ildə hərbi nüvə dövləti olacağı barədə xəbərdar edərək qeyd edib ki, beynəlxalq ictimaiyyət bu prosesi dayandıra bilməsə, bunu İsrail edəcək.
Beləliklə, "Kadima"ölkənin yeni rəhbərinin seçilməsində ağır, həyati əhəmiyyətli seçim etməlidir. Sorğular göstərir ki, Livni hökumət rəhbəri vəzifəsi uğrunda ümumxalq seçkilərində Benyamin Netanyahunun parlament müxalifərinin lideri ilə mübarizə aparmaq qabiliyyətinə malik olan yeganə ölkə siyasətçisidir. Lakin bunun üçün öncə partiyada keçirilən seçkilərdə qalib gəlmək lazımdır.
Məlum olduğu kimi, İsraildə hökumət rəhbərinin seçilməsi üzrə birbaşa seçkilər ləğv edilib, müvəffəqiyyətli kampaniya üçün ehtiyatlara malik böyük partiya olmasa, bütün ümidlər elə ümid olaraq qalar. Bu halda, ümumxalq populyarlığı da kömək etmir. Kifayət qədər inzibati resursları olmayan, uğurlu və xarizmatik liderə sahib partiyalar, elektron maneəni asanlıqla keçir, lakin heç vaxt koalisiyada formalaşmaq üçün kifayət qədər mandat toplaya bilmir. "Kadima"fraksiyasını təşkil edən 29 deputatdan 11 nəfəri xarici işlər nazirinin namizədliyini dəstəklədiyini bəyan edib.
Livni partiyadaxili seçkilərdə qalib gələ bilsə və seçkilərdə "Kadima"nın qalib gələcəyi təqdirdə, Ehud Olmerti Baş nazir vəzifəsində əvəz edəcək və İsrail tarixində bu vəzifədə Qold Meyirdən sonra ikinci qadın olacaq. Seçkilərdə Mofaz qalib gəlsə, o, İsrailin məsuliyyət və həyati əhəmiyyətli qərarlar qəbul etmək qabiliyyətini təcəssüm etdirən Şərq əsilli, daha dəqiq desək, İran əsilli ilk Baş naziri olacaq. "Kadima"nın hansı siyasətçiyə üstülük verəcəyi məsələsinə zaman cavab verəcək. Gözləməyə vaxt çox azdır.