Azərbaycan, Bakı, 03 mart / Trend , müxbir E.Tariverdiyev /
Rusiyanın İranla danışıqlarda kömək etməsinin əvəzində ABŞ Avropada üçüncü mövqe rayonunun açılışını dayandıra bilər.
"Mən hesab edirəm ki, Rusiya Qərb və İran arasındakı Tehranın nüvə proqramının inkişaf etdirilməsi danışıqlarına kömək edə bilər", - Trend -a amerikalı hərbi ekspert Viktoriya Samson deyib.
ABŞ prezidenti Barak Obama RF prezidenti Dmitri Medvedyevə məktub göndərib. Orada qeyd olunur ki, ABŞ RƏM elementlərinin Avropada yerləşdirilməsindən Rusiyanın İran nüvə probleminin həllində yardımçı olması əvəzində imtina etməyə hazırdır, - bazar ertəsi "New York Times" qəzeti məlumat verib.
Nəşrə məlum olub ki, üç həftə əvvəl Rusiya liderinə xüsusi qasid vasitəsilə gizli məktub çatdırılıb. "Biz prezident Obamanın prezident Medvedyevə məktub göndərdiyini təsdiqləyə bilərik", - Reuters agentliyinə yüksək vəzifəli amerikalı məmur deyib. Onun sözlərinə görə, məktubda bir sıra məsələlərə, həmçinin raket müdafiəsi və onun İran təhlükəsi ilə əlaqəsinə də toxunulur. "Moskva hələ Obamanın təklifinə reaksiya verməyib", - agentlik qeyd edir.
"Rusiya RƏM layihəsinin dayandırılmasının əvəzində ABŞ-la İranın danışıqlara başlamasına yardımçı ola bilər və prezident Obamanın Avropada üçüncü mövqe rayonunun açılışını dayandırmağa hazır olması bunda öz müsbət rolunu oynaya bilər", - ekspertlər hesab edir.
"ABŞ, Rusiya və Avropanın birgə RƏM yaradılması ətrafında əməkdaşlığı mümkündür və çox istəniləndir. Biz sevinirik ki, Rusiya daha bu sahədə olan təklifləri geri çevirmir", - çexiyalı politoloq Roman Yox deyib.
ABŞ-la İran arasındakı münasibətlər 1980-ci ildə pozulub və o zamandan bu günə kimi tərəflər arasında yüksək səviyyədə danışıqlar olmayıb. İki ölkə arasındakı münasibətlər İranın nüvə proqramını inkişaf etdirməsi ilə çətinləşir. Onların sülh xarakterli olmasına isə ABŞ şübhə ilə yanaşır. İran isə bu proqramın yalnız sülh məramları ilə inkişaf etdirildiyini bəyan edir.
Müdafiə İnformasiyası Mərkəzinin eksperti Samsonun fikrincə, Rusiyanın ABŞ-İran münasibətlərindəki vasitəçiliyi ABŞ və Rusiya arasındakı münasibətlərdən asılı olacaq.
"Rusiyanın vasitəçiliyi ABŞ-ın Avropada RƏM sistemini yerləşdirməkdə davam edib-etməyəcəyindən, Rusiyanın Kalininqradda "İskander"lərin yerləşdirilməsindən imtina edib-etməyəcəyindən, Moskva və Vaşinqtonun SNV-2 (strateji hücum silahlanmasının sonrakı azaldılması və məhdudlaşdırılması müqaviləsi) üzrə danışıqların bərpası haqda qarşılıqlı razılığa gəlib-gəlməyəcəyindən asılı olacaq", - Trend -a elektron poçtla Samson bildirib.
Son günlərə qədər ABŞ 2010-cu ilə qədər Çexiyada radar və Polşada İran tərəfindən raket hücumu təhlükəsinin qarşısının alınması bəhanəsi altında 10 tutucu-raket yerləşdirmək niyyətində idi. Rusiya bu sistemlərin onun təhlükəsizliyinə ziyan vuracağı düşüncəsindədir. RF prezidenti Dmitri Medvedyev noyabrın əvvəlində bildirib ki, ABŞ-ın Avropada RƏM sistemlərini yerləşdirməsinə cavab olaraq, Rusiya Kalininqradda "İskander" raket komplekslərini yerləşdirəcək və həmçinin RƏM elementlərinin radioelektron boğmasını tətbiq edəcək.
Ancaq Barak Obamanın ABŞ-da hakimiyyətə gəlişindən sonra Avropada üçüncü mövqe rayonunun açılışının dayandırılacağı və ya ondan imtina olunması haqda söhbətlər edilməyə başlanıb.
Ancaq iranlı ekspert Həsən Behiştipur əmindir ki, Tehrana vasitəçi lazım deyil.
"İrana ABŞ-la əməkdaşlıq sərfəli olarsa, bu əməkdaşlıq üçün şərait yaradılarsa, Obama administrasiyası sözdə yox, işdə İranla əməkdaşlıq etmək niyyətini büruzə verərsə, onda Tehran və Vaşinqtona vasitəçi lazım olmayacaq", - Trend -a telefonla Behiştipur deyib.
"ABŞ-ın Avropadakı RƏM-nin gələcəyi Obama administrasiyasının yeni maliyyə nazirindən asılı olacaq", - təhlükəsizlik üzrə amerikalı ekspert Yannis Stivaçtis hesab edir.
"Avropada RƏM sisteminin qurulması qərarı ən başlanğıcdan Rusiya ilə ABŞ arasındakı ən əsas nifaq məsələsi olub", - o bildirib. "Obama bu durumun yaxşılaşdırılmasını istəyirsə, rus-amerika əməkdaşlığının mövcud fəaliyyət diapazonu çox genişdir", - Trend -a elektron poçtla Virciniya (ABŞ) Universitetinin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin direktoru Stivaçtis deyib.
Ümumi təhlükəsizlik siyasəti bütün maraqlı tərəflərin - Rusiya, ABŞ və RƏM-in qurulması gözlənilən ölkələr - təhlükəsizlik probleminin həllinə yardımçı ola bilər.
Ancaq, çexiyalı politoloqun fikrincə, Barak Obamanın RƏM sisteminin yerləşdirilməsindən imtina haqda istənilən təklifi vaxtından əvvəl səsləndirilmiş fikirdir.
"Ola bilər ki, ABŞ-ın maliyyə böhranından sonra qarşılaşdığı maliyyə çatışmazlığı üzündən RƏM sisteminin yaradılması prosesi prezident Barak Obama tərəfindən yavaşladılsın", - o hesab edir.
"Yenə də prezident Obama RƏM sisteminin yerləşdirilməsindən imtina edərsə, buna mən şəxsən şübhə ilə yanaşıram, bu bir gün astronomik həcmdə böyük geosiyasi səhv olacaq", - Trend -a elektron poçtla Praqa Vətəndaş İnstitunun direktoru Roman Yox deyib.
Ancaq Rusiya və ABŞ-ın RƏM sahəsindəki əməkdaşlığı rus müşahidəçilərdə şübhə doğurur.
"Bu RƏM sistemini yerləşdirmək üçün xeyli vəsait qoyulub", - rusiyalı hərbi ekspert Konstantin Sivkov hesab edir. "Vaxt baxımından hansısa ertələnmə ola bilər, amma bu və ya digər formada o, orada yerləşdiriləcək", - Trend -a geosiyasi problemlər akademiyasının birinci vitse-prezidenti Sivkov deyib.
"Lap nüvə raketləri olmasa da, müşahidə - radar sistemi orada mütləq yerləşdiriləcək", - o hesab edir.
Rusiya ilə əməkdaşlıq, Sivkovun sözlərinə görə, mümkün deyil, çünki istənilən hərbi sistem vahid sistemlə idarə olunur ki, bu halda o Rusiyada yox, ABŞ-dadır.
Onun fikrincə, Rusiya üçün belə əməkdaşlıq yolverilməzdir.
Materialın hazırlanmasında iştirak ediblər: R.Ağayev (Moskva), D.İbrahimova.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]