Azərbaycan, Bakı, 18 aprel / Trend , müxbir V.Javoronkova/ Ekspertlərin fikrincə, Özbəkistanın Kollektiv təhlüəsizlik müqaviləsi təşkilatından uzaqlaşması Rusiyanı postsovet məkanında lider görmək istəməməsindən irəli gəlir.
"Özbəkistan keçmiş SSRİ ölkələri üzərində Rusiya hegemonluğunda maraqlı olmadığını hər zaman biruzə verib", - Trend -a elektron poçt vasitəsi ilə Orta Asiya üzrə avaropalı ekspert Neil Makfarleyn bildirib.
Rəsmi Daşkənd aprelin 16-da keçirilən KTMT ölkələri XİN rəhbərlərinin görüşündə iştirak etməkdən imtina etdi. Özbəkistanla yanaşı Tacikistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Belarus, Rusiya və Ermənistan KTMT hərbi-siyasi ittifaqının üzvüdür.
Özbəkistan Şanxay əməkaşlıq təşkilatının (ŞƏT) da sonuncu iclasında iştirak etməyib. Hər iki təşkilatda aparıcı ölkələrdən biri Rusiyadır. Bundan əlavə, cari ilin əvvəlində məlum oldu ki, Özbəkistan KTMT-nin Operativ reaksiya kollektiv qüvvələrində daimi iştirak etməyəcəcək. Yalnız hərdən hərbi hissələrini ayrı-aırı əməliyyatlarda iştirak etməyə yorllayacaq.
Ekspretlər Özbəkistanın bu addımlarını Rusiyanın təsirindən çıxmaq cəhdləri kimi dəyərləndirirlər. Mərkəzi Asiya üzrə Avropalı ekspert Yuri Fyodorovun fikrincə, Daşkəndin KTMT ölkələri XİN rəhbərləri şurasının iclasında iştirak etməməsi gözlənilməz bir şey deyil.
"Özbəkistanın Rusiyanın aşkar təsiri altında olan siyasi təşkilatlarda məhdud iştirak etməsi açıq aydın sezilir", - Trend -a elektron poçt vasitəsi ilə London kral universiteti əməkdaşı Fyodrov deyib.
Müstəqil özbək politoloqu Sergey Yejkovun fikrincə, belə təşkilatlar çərçivəsində istənilən hərbi-siyasi ittifaqlar Rusiyaın nəzarətindədir. Lakin Daşkənd tam olaraq Rusiya ilə əlaqələrdən imtina etmir.
"Özbəkistan özünə lazım olduqda Moskva ilə əməkdaşlığa hazırdır. Məsələn, Karşi-Xanabadda ABŞ bazasının bağlanması ili bağlı", - London kral universitetinin beynəlxalq əlaqələrin öyrənilməsi üzrə əməkdaşı Makfarleyn hesab edir.
Karşi-Xanabadda 2001-ci ildə Əfqanıstandakı radikal "Taliban" qruplaşmasına qarşı istifadə etməkdən ötrü ABŞ-ın hərbi bazası yerləşdirildi. 2005-ci ildə Özbəkistan Amerika əsgərlərinin Karşi-Xanabadda yerləşmələrinə icazə vermədi.
Hətta ABŞ-ın regionda sonuncu bazası olan "Manas"dan Qırğızıstan rəhbərliyi tərəfindən çıxarılması da Özbəkistanı Pentaqonla Karşi-Xanabad barədə danışıqları bərpa etməyə vadar edə bilmədi.
"Özbəkistan Rusiyanı strateji tərəfdaş kimi görür", - Yejkov hesab edir.
Ekspertlərin fikrincə Daşkəndin Qərblə münasibətləri inkişaf edəcək.
Fyodorova görə, Özbəkistan Rusiyadan uzaqlaşmaqla qərb ölkələri ilə əməkdaşlığa üstünlük verir.
"Qərb ölkələri timsalında Daşkənd daha perspektivli iqtisadi əməkdaşlıq görür. Onlarla dost əlaqələrin qurulmasında isə Özbəkistan Moskvanın regionda dominant mövqeyinin təsirinə düşməmək üçün təminat görür", - Fyodorov deyib.
Fyodorovun sözlərinə əsasən, keçmiş SSRİ ölkələrinin Rusiyadan uzaqlaşması, Çin və Avropa ölkələri ilə xüsusi əlaqələrə üstünlük verməsi Kremlin yürütdüyü siyasətə cavab olaraq edilir.
Lakin ekspertlər hesab edirlər ki, Özbəkistanın tam olaraq KTMT-dən çıxması haqda danışmaq hələ tezdir.
"Təşkilatdan çıxmaqla Özbəkistan müəyyən itkilərlə üzləşəcək", - Makfarleyn hesab edir.
Təşkilata üzv olan ölkələrin üstünlüyü ucuz qiymətlərlə Rusiya istehsalı olan silah əldə etməkdən ibarətdir.
"Daşkəndin KTMT-dən çıxmaq istiqamətində növbəti addımları ABŞ-ın yeni Administrasiyasından da az asılı deyil", - Fyodorov qeyd edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]