Bakı. Trend:
Məlum olduğu kimi, sentyabrın 13-nə keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan ilə dövlət sərhədi boyunca başlanmış genişmiqyaslı hərbi təxribat törədərək müxtəlif istiqamətlərdə ordumuzun bölmələrinin mövqeləri və təlimat yolları arasında minalar düzüb, Daşkəsən, Kəlbəcər və Laçın istiqamətində yerləşən obyektləri intensiv atəşə tutub. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Ermənistan ordusunun bu təxribatına müvafiq cavab verib. Bu hadisələrlə əlaqədar sentyabrın 15-də BMT Təhlükəsizlik Şurasında Azərbaycan-Ermənistan sərhədində yaranmış vəziyyətlə əlaqədar iclas keçirilib. İclasda Ermənistan tərəfinin cəfəng bəyanatlarına və hücumlarına əlavə olaraq Ermənistanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Mqer Markaryan bəyan edib ki, guya Azərbaycan Naxçıvan tərəfdən Ermənistana “yeni zərbə hazırlayır”.
Trend-in məlumatına görə, Azərbaycan Respublikasının BMT-dəki daimi nümayəndəsi Yaşar Əliyev Təhlükəsizlik Şurasının iclasındakı çıxışında iclas iştirakçılarına son eskalasiya barədə ətraflı və faktlara əsaslanan məlumat verib, erməni tərəfin uydurma təhrikçi bəyanatlarına aydınlıq gətirib. O deyib ki, iki ölkə arasındakı şərti dövlət sərhədi boyunca hərbi eskalasiya Ermənistanın təhriki ilə, münaqişənin sonrakı dövrdə müvafiq beynəlxalq subyektlərin fəal iştirakı ilə həyata keçirilən amanabənd normallaşdırma prosesini pozmaq məqsədilə Ermənistan tərəfindən törədilib. Hesab edirik ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasında bu müzakirələr Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dövlətlərarası münasibətlərin normallaşdırılması ilə bağlı bütün məsələlərin diplomatik danışıqlar yolu ilə həllinin axtarılmasını beynəlxalq birlik tərəfindən dəstəkləyən siqnal olacaq.
Y.Əliyev Ermənistan daimi nümayəndəsinin əsassız bəyanatlarını şərh edərək bildirib ki, erməni diplomatın arqumentləri bu üzv dövlətin tamamilə əks, özünün daimi və sistematik səylərini həm ritorikada, həm də əməllərində üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməmək məqsədilə səylərini ört-basdır etmək üçün Təhlükəsizlik Şurasından sui-istifadəyə yönəlmiş niyyətlərini əks etdirir.
Azərbaycanın daimi nümayəndəsi vurğulayıb: “Biz Ermənistan nümayəndəsinin dediklərini qətiyyətlə təkzib edirik. Standart uydurmalar, təhriklər və yalanlarla dolu bu sözlər Ermənistanın öz beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirməkdən və bizim regionda sülhə, sabitliyə və əməkdaşlığa kömək etməkdən nə qədər uzaq olduğunu göstərir”. O qeyd edib ki, paradoksal faktdır: Ermənistan - Azərbaycanın suveren ərazilərini təqribən 30 il ərzində işğal altında saxlamış, Azərbaycana qarşı təcavüz edən, kütləvi etnik təmizləmələr və müharibə dövründə digər çirkin cinayətlər törətmiş ölkə indi Ermənistanın daima pozduğu normalar və prinsiplər haqqında ağızdolusu danışır, cəzasız qalmasının sonsuzadək davam edəcəyinə ümid bəsləyərək qətnamələrini yerinə yetirməkdən imtina etdiyi Təhlükəsizlik Şurasına müraciət edir.
Əslində son 30 il ərzində BMT Təhlükəsizlik Şurasının tələblərinin yerinə yetirilməsinə lazımınca diqqət yetirilməməsi və məqsədyönlü tədbirlər görülməməsi Ermənistanı Azərbaycana qarşı hüquqazidd qüvvə tətbiqinin nəticələrini möhkəmləndirməyə sövq edib. Beləliklə, təcavüzün nəticələri aradan qaldırılmayıb və daha da kəskinləşib. Məhz 30 ilə yaxın müddət ərzində dövlət sərhədinin bir hissəsinin işğal olunması delimitasiyanı və demarkasiyanı qeyri-mümkün edib. Əgər bu addımlar vaxtında atılsaydı, sonuncu eskalasiyanın qarşısı alına bilərdi. Buna görə də Ermənistanın özünü hamılıqla qəbul edilmiş prinsip, norma və dəyərlərin qətiyyətli müdafiəçisi kimi göstərmək cəhdləri bu ölkənin beynəlxalq hüququ və insan haqlarını inadkarcasına pozan dövlət kimi hamıya məlum olan həqiqi obrazını təmizə çıxara bilməz. Ermənistan hələ də öz beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirməyib, o, regionda sülh və sabitliyin tərəfdarı deyil. Ermənistanın Azərbaycandakı yaşayış məntəqələrinin köhnəlmiş və uydurma adlarından istifadəni davam etdirməsi buna sübutdur. Ermənistan nümayəndəsinin bəyanatında istər tarixi, istərsə də hüquqi əsasları olmayan belə adlara istinad edilməsi onun hökumətinin hələ də qalmaqda olan ərazi iddialarına və Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə etinasızlığa dəlalət edir.
Yaşar Əliyev BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasındakı çıxışında vurğulayıb ki, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisi və ya Azərbaycanın müstəsna suveren hüquqlarına, səlahiyyətinə və öhdəliklərinə aid məsələlər barədə Ermənistanın hər hansı bəyanatlar verməsinə istər hüquqi, istər siyasi, istərsə də mənəvi əsası yoxdur. 2022-ci il sentyabrın 12-dən 13-nə keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri ölkəmizin Daşkəsən, Kəlbəcər və Laçın rayonları istiqamətlərində dövlət sərhədi boyunca genişmiqyaslı hərbi təxribat törədib, gecə vaxtından və çətin keçilən ərazidən istifadə edərək Azərbaycanın hərbi mövqeləri arasındakı yollara minalar düzməyə cəhd göstərib. Daha sonra Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mövqeləri müxtəlif silah növlərindən, o cümlədən minaatanlar və artilleriyadan intensiv atəşə məruz qalıb. Nəticədə həmin gecə Azərbaycan Ordusunun 42 hərbi qulluqçusu, 8 sərhədçisi həlak olub, hərbi infrastruktura ciddi zərər vurulub.
Qeyd edilib ki, Azərbaycan öz suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə təhlükəni neytrallaşdırmaq, hərbi qulluqçularının və dövlət sərhədinin bilavasitə yaxınlığında cari bərpa və yenidənqurma işlərində iştirak edən mülki şəxslərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün adekvat tədbirlər görüb. Ermənistanın provokasiyalarına cavab tədbirləri məhdud xarakter daşıyıb və legitim hərbi hədəflərə yönəlib. Ermənistan nümayəndəsinin dediklərinə rəğmən, onun ölkəsinin səhiyyə nazirliyi dinc əhali arasında tələfat və yaralananlar barədə məlumat verməyib.
Azərbaycanlı diplomat erməni tərəfin davamlı dezinformasiyasından danışaraq qeyd edib ki, erməni sosial şəbəkələri guya Ermənistan ərazisində məhv edilmiş mülki obyektlərin fotoşəkilləri ilə doludur. Əslində bunlar 2020-ci ilin payızında müharibə dövründə Ermənistan silahlı qüvvələrinin raket zərbələri ilə dağıdılmış Azərbaycan mülki obyektlərinin, xüsusən həmin il oktyabrın 28-də şiddətli raket atəşinə məruz qalmış Bərdə şəhərinin fotoşəkilləridir, həmin zərbələr nəticəsində 21 nəfər dinc sakin həlak olub, 70-dən çox sakin yaralanıb.
Daimi nümayəndəmiz bildirib ki, bizim beynəlxalq tərəfdaşlarımızın müraciətləri nəzərə alınmaqla sentyabrın 13-də Bakı vaxtı ilə səhər saat 9-dan başlayaraq atəşkəs haqqında razılıq əldə edilib. Lakin Ermənistan silahlı qüvvələri beynəlxalq birliyin diqqətindən siyasi manipulyasiya məqsədilə istifadə edərək böhranı daha da genişləndirmək kimi ağılsız cəhd göstərərək artilleriyadan və digər ağır silahlardan atəş açıb, sərhədyanı rayonlarda hücumları və təxribatları davam etdirib. Atəşkəs rejiminin Ermənistan tərəfindən pozulması nəticəsində Azərbaycan hərbi qulluqçuları arasında əlavə itkilər olub. Bundan əlavə, iki dinc sakin ağır yaralanıb.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ümumilikdə 71 hərbi qulluqçunun həlak olduğunu diqqətə çatdıran Yaşar Əliyev deyib: “Xüsusi narahatlıq doğuran odur ki, Ermənistan sərhəd yaxınlığındakı yaşayış rayonlarında öz silahlı qüvvələrini və ağır texnikasını yerləşdirməklə beynəlxalq humanitar hüququn daha bir kobud pozuntusuna yol verib. Bunu deməyə ehtiyac yoxdur ki, bu pozuntu Azərbaycanın ünvanına guya mülki infrastruktur obyektlərinin atəşə tutulması barədə əsassız ittihamları əsaslandırmağa yönəlib. Ermənistan eskalasiyanın ilk dəqiqələrindən etibarən öz təbliğat kanalları vasitəsilə bu ittihamları yaymağa çalışırdı. Bununla belə, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri maksimum təmkin və peşəkarlıq göstərərək yüksək dəqiqlikli silahlardan yalnız Ermənistanın Azərbaycan mövqelərinə hücumlarını dəf etmək üçün onun atəş nöqtələrinə zərbələr endirməklə kifayətlənib. Ermənistan eskalasiyanı daha da genişləndirməyə açıq-aşkar cəhd etdiyinə görə, Azərbaycan, o cümlədən müvafiq beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqələr vasitəsilə bir sıra addımlar atıb, həmin ərəfədə razılaşdırılmış atəşkəs rejimini bərpa etməyə xeyirxah və səmimi istəyini nümayiş etdirib. Başqa addımlarla bərabər, Azərbaycan tərəfi Ermənistanın həlak olmuş hərbi qulluqçularının nəşlərini birtərəfli qaydada qaytarmağa hazır olduğunu bildirib və bu barədə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsini məlumatlandırıb”.
Yaşar Əliyev Ermənistan nümayəndəsinin guya Ermənistana yeni hücum hazırlanması barədə absurd sözlərinə istinad edərək deyib: “Nəticə etibarilə atəşkəs rejimi Ermənistan ilə Azərbaycan arasında birbaşa danışıqlar nəticəsində sentyabrın 14-də yerli vaxtla saat 20:00-da, yəni ABŞ şərq vaxtı ilə saat 12:00-da bərpa edilib və o vaxtdan atəşkəsə riayət olunur. Hər iki tərəf bunu təsdiqləyir, hərçənd bu gün biz Ermənistan nümayəndəsi tərəfindən tamamilə təxribatçı bəyanat eşitdik”.
Qeyd olunub ki, hazırda həm Azərbaycan, həm də Ermənistan humanitar nəticələrin aradan qaldırılması ilə, o cümlədən meyitlərin axtarılması ilə məşğuldur. Azərbaycan həlak olmuş erməni əsgərlərinin nəşlərini birtərəfli qaydada qaytarmağa hazır olduğunu təsdiq edib. Üstəlik, eskalasiya nəticəsində bir neçə erməni əsgər Azərbaycanın nəzarətinə keçib. Onlarla beynəlxalq humanitar hüququn norma və prinsiplərinə tam müvafiq rəftar edilir, zərərçəkənlərə zəruri ilkin tibbi yardım göstərilib. Hər iki tərəf onların tezliklə repartasiyasına kömək məqsədilə əlaqə saxlayır. Beləliklə, ehtiyatlı optimizm üçün əsas var ki, sağlam düşüncə, nəhayət üstün gələcək və Ermənistanın məsuliyyətsizcəsinə əl atdığı növbəti hərbi avantüra aradan qaldırılacaq, təqribən 30 il davam etmiş qanlı münaqişədən sonra iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşma prosesi bir daha pozulmayacaq.
Bu baxımdan, indi həmişəkindən daha vacibdir ki, bütün beynəlxalq birlik bu prosesə öz töhfəsini versin və deməli, onsuz da delikat olan vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirən birtərəfli hərəkətlərdən və bəyanatlardan çəkinsin. Dövlət sərhədində eskalasiya yeganə insident deyil, son aylarda Ermənistanın sabitliyi pozan hərəkətləri zəncirinin növbəti halqası idi. Keçən ay, avqustun 3-də Ermənistan Azərbaycanın Laçın rayonu istiqamətində hərbi təxribatlara əl atıb, Azərbaycanın BMT yanında diplomatik missiyası bu barədə təhlükəsizlik şurasına öz məktubunda məlumat verib.
Avqustun 31-də Brüsseldə Avropa Şurasının sədri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin dördüncü üçtərəfli görüşündən sonra, sentyabrın 2-dən başlayaraq Ermənistan silahlı qüvvələri Kəlbəcər və Laçın rayonları istiqamətində Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin mövqelərinə atəşi gücləndiriblər. Brüssel görüşünün yekunlarına əsasən, Ermənistanın baş naziri və Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycan ərazilərinin işğal altında olduğu illərdə Ermənistanın orada qurduğu və dəstəklədiyi qanunsuz oyuncaq rejimin “müstəqilliyinin” ildönümü ilə əlaqədar təhrikçi bəyanatlarla çıxış edib, Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi isə Azərbaycanın Xankəndi şəhərinə qanunsuz səfər edib. Bundan əlavə, Ermənistan bütün hərbi əməliyyatların dayandırılması barədə üçtərəfli bəyanatın müddəalarını və özünün digər beynəlxalq öhdəliklərini pozaraq Azərbaycan ərazisində kütləvi şəkildə minalar qoyulmasını davam etdirib. 2022-ci il avqustun 15-dən sonra təkcə Laçın rayonunda 1300-dən çox piyadalar əleyhinə mina aşkar edilib. Müəyyən edilib ki, bu minalar 2021-ci ildə Ermənistanda hazırlanıb və 2020-ci il noyabrın 10-da üçtərəfli bəyanat imzalanandan sonra Azərbaycan ərazisinə qoyulub.
Münaqişə dövründə Ermənistan Azərbaycan ərazisində basdırdığı yüz minlərlə mina barədə dəqiq və ətraflı informasiya verməkdən daim imtina edir, Azərbaycan ərazisində piyadalar əleyhinə minalar basdırılmasını davam edir. Bu hərəkətlər nəticəsində üçtərəfli bəyanat imzalanandan sonra Azərbaycanın 240-dan çox vətəndaşı mina partlayışı nəticəsində həlak olub və ya yaralanıb. Ermənistan eyni zamanda üçtərəfli bəyanatın 4-cü maddəsini pozaraq öz silahlı qüvvələrinin və qanunsuz silahlı dəstələrinin qalıqlarının Azərbaycan ərazisindən tamamilə çıxarmayıb, həmin ərazidə Rusiya Federasiyasının sülhməramlıları müvəqqəti dislokasiya olunub.
Azərbaycanlı diplomat deyib ki, münaqişə nəticəsində Azərbaycanın 4 mindən çox vətəndaşı, həm dinc sakinlər, həm də hərbçilər itkin düşüb. Ermənistan əsir düşmüş bu şəxslərin olduğu yeri göstərmir, hətta münaqişə başa çatandan sonra da azərbaycanlılara qarşı qızışdırıcılıq və zor tətbiq etmək olan irqçi qrupların nifrət bəsləmələrinə, öz ərazilərində beynəlxalq hüququ pozmaqla və BMT Beynəlxalq Məhkəməsinin 2021-ci il dekabrın 7-də irqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında beynəlxalq konvensiyanın tətbiq edilməsi barədə iş üzrə (Azərbaycan Ermənistana qarşı) qəbul edilmiş müvəqqəti tədbirlər haqqında əmrinə açıq-aşkar etinasızlıq göstərməkdə davam edir. Bu günlərdə sərhəddə törədilmiş genişmiqyaslı hərbi provokasiyaların ümumi konteksti belədir.
Daimi nümayəndəmiz daha sonra qeyd edib ki, Azərbaycan hökuməti azad edilmiş ərazilərin reabilitasiyası və yenidən qurulmasına, köçkün əhalinin təhlükəsiz qaytarılmasını və yüksək həyat səviyyəsini təmin etmək üçün həmin ərazilərin ölkə iqtisadiyyatına reinteqrasiyası məsələlərinə prioritet diqqət yetirir. Bu yaxınlarda döyüş əməliyyatlarının baş verdiyi rayonların bilavasitə yaxınlığında möhtəşəm irimiqyaslı investisiyalar qoyulur, bərpa və yenidənqurma layihələri həyata keçirilir. Təqribən 30 il davam etmiş işğaldan və əsas insan hüquqlarından məhrum olunmadan sonra azərbaycanlı məcburi köçkünlərin birinci qrupu bu yaxınlarda azad edilmiş Zəngilan rayonunun yenidən qurulmuş Ağalı kəndinə qayıdıb. Bundan əlavə, Azərbaycan Zəngilanda, Ermənistan ilə dövlət sərhədinin yaxınlığında yeni aeroport tikintisini başa çatdırmaqdadır. Azərbaycan hökuməti yerli erməni sakinlərlə qarşılıqlı əlaqələrin nizamlanmasına, o cümlədən regionda su və enerji təchizatı kimi mühüm məsələlərin həllində son vaxtlar ardıcıl və uğurlu səy göstərir.
Beləliklə, Azərbaycan bu ərazilərdə xarici investorlarla birgə həyata keçirilən bu cür genişmiqyaslı, çoxmilyonluq reabilitasiya və yenidənqurma layihələrini təhlükə altına alan hər hansı hərbi əməliyyatlarda maraqlı ola bilməz. Bunun əksinə olaraq, Ermənistan hərbi provokasiyalara hazırlıq çərçivəsində sərhədyanı ərazilərin hərbiləşdirilməsini tam sürətlə davam etdirir. Bundan əlavə, Azərbaycan bir neçə gün bundan əvvəl xoş məram qismində əvvəllər cinayət əməllərinə görə ittiham edilən və cəza çəkən beş erməni hərbi qulluqçusunu Ermənistana təhvil verib. Azərbaycanın BMT yanında daimi nümayəndəliyinin rəhbəri deyib ki, bu addım etimadı möhkəmlətmək və sülh danışıqları atmosferini yaxşılaşdırmaq məqsədilə atılıb.
Aşkardır ki, Ermənistan siyasi və hərbi təxribatlara əl atmaqla iki ölkə arasında əldə edilmiş razılaşmaların yerinə yetirilməsindən yayınmağa, dövlətlərarası münasibətlərin normalaşması prosesini pozmağa, ikitərəfli məsələlərin həllinə üçüncü tərəfləri cəlb etməyə, öz ərazi iddialarını və revaşist məqsədlərini dəstəkləmək üçün gərginliyin coğrafiyasını genişləndirməyə çalışıb. Bu fonda vacibdir ki, beynəlxalq birlik Ermənistanın BMT Nizamnaməsinə və beynəlxalq hüquqa zidd olan siyasətini və hərəkətlərini qətiyyətlə pisləsin, Ermənistandan öz beynəlxalq öhdəliklərinə dönmədən riayət olunmasını tələb etsin, onların yerinə yetirilməsinə diqqəti artırsın və xoşməramlı jest kimi dövlətlərarası münasibətlərin normallaşmasının nəticəvi prosesi ilə məşğul olsun. Azərbaycan gələcəyin əsasını möhkəm sülhün, inkişafın, tərəqqi və mehriban qonşuluğun təmin edilməsində görür. Azərbaycan özünün münaqişədən zərər çəkmiş ərazilərinin bərpası, yenidən qurulması və reinteqrasiyası səylərini davam etdirmək, habelə öz xalqının təhlükəsizliyinə və firavanlığına, dövlət suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hər hansı təhdidlərin bütün qanuni vasitələrlə qarşısının alınması və aradan qaldırılması əzmindədir.
Azərbaycan regional sülhün, sabitliyin və inkişafın tərəfdarıdır. Ermənistan ilə Azərbaycan arasında qonşuluq münasibətlərinin qurulması tamdəyərli regional normallaşma vasitəsilə təhlükəsiz, sabit və firavanlaşan Cənubi Qafqaz yaradılmasının açarıdır. İkitərəfli komissiyanın vasitəsilə sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, nəqliyyat kommunikasiyaların açılması ikitərəfli sülh müqaviləsinə dair danışıqları tamamlayan dövlətlərarası normallaşmanın iki istiqamətidir. Bu baxımdan Azərbaycanın mövqeyi aydın, prinsipial və ardıcıl olub, beynəlxalq hüquqa və formalaşmış beynəlxalq praktikaya əsaslanır. Münaqişə başa çatandan dərhal sonra məhz Azərbaycan Ermənistan ilə dövlətlərarası münasibətlərin bir-birinin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü onların beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində qarşılıqlı tanıma və hörmət əsasında, o cümlədən bu prinsiplər əsasında sülh müqaviləsi imzalanması yolu ilə normallaşma prosesi təşəbbüsünü irəli sürüb. Azərbaycan ümid edir ki, onun ərazilərinin təqribən 30 il davam etmiş işğalının nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə həm ölkə daxilində, həm də Ermənistan ilə normal qonşuluq münasibətləri qurulmasına yönəlmiş dövlətlərarası xətt üzrə səyləri beynəlxalq birlik tərəfindən dəstəklənəcək.
Yaşar Əliyev çıxışının sonunda deyib: “Fürsətdən istifadə edib biz bir daha beynəlxalq birliyə müraciət edir, Ermənistanı Azərbaycanın təklifinə qarşılıqlı cavab verməyə, öz siyasi və hərbi təxribatlarına son qoymağa, təcavüzkar ritorika və hərəkətlərdən imtina etməyə, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında dövlətlərarası münasibətlərlə bağlı bütün məsələlərin dinc, diplomatik yolla həllinin axtarılması üçün vicdanlı, birbaşa danışıqlara başlamağa inandırmağa çağırırıq”.