Dubay. Trend:
Dünən Dubayda (Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri) BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (COP28) 28-ci Tərəflər Konfransının açılışı olub.
Dekabrın 12-dək davam edəcək tədbirdə iqlim dəyişikliyinin nəticələri və istixana qazlarının tullantılarının azaldılması tədbirləri müzakirə olunacaq. Əsas mövzu Paris sazişinin məqsədinə - planetdə qlobal temperaturun 2 °C-dən yuxarı qalxmasının qarşısının alınmasına nail olunmasının ilkin qiymətləndirilməsi olacaq.
Qeyd edək ki, bu konfrans 1995-ci ildən bəri hər il keçirilir. Bu tədbirin əsas məqsədi dünyada iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə irəliləyişi qiymətləndirməkdir. 1990-cı illərin ortalarından başlayaraq, bu konfrans çərçivəsində inkişaf etmiş ölkələrdə atmosferə istixana qazları emissiyalarının məhdudlaşdırılmasına dair hüquqi öhdəlikləri özündə əks etdirən Kioto Protokolu müzakirə olunur. 2011-2015-ci illərdə keçirilən sessiyalarda 2015-ci ildə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ən mühüm beynəlxalq sənəd hesab edilən Paris sazişi müzakirə edilərək qəbul edilib. Bu günə qədər 195 ölkə bu sazişə qoşulub.
2021-ci ildə Qlazqoda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının (COP26) 26-cı sessiyası zamanı Azərbaycan 2050-ci ilə qədər istixana qazı emissiyalarını 1990-cı il səviyyələri ilə müqayisədə 40 faiz azaltmağa razılaşdı və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı təşəbbüslə çıxış etdi.
Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan "yaşıl" layihələrə investisiya yatırmaq üçün cəlbedici ölkələrdən birinə çevrilir, bu tədbir daha da böyük təşəbbüslərin əsasının qoyulması baxımından böyük imkanlar vəd edir.
Bu tədbirdə 100-dən çox dövlət və hökumət başçısının, o cümlədən 100 minə yaxın nümayəndənin iştirakı gözlənilir.
Azərbaycan ilk dəfə olaraq COP28 sərgisində pavilyonla təmsil
olunacaq.
254 m2 sahədə inşa edilən pavilyonda müxtəlif yerli, regional və
beynəlxalq təşkilatlarla birgə tədbirlər və seminarlar keçiriləcək,
o cümlədən ölkənin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və onun təsirinin
azaldılması istiqamətində gördüyü işləri əks etdirən virtual
eksponatlar nümayiş etdiriləcək.
Qlobal səviyyədə mühüm maraqlı tərəflərin çoxsaylı nümayəndələrinin iştirak etdiyi COP28 həm də işğal dövründə Ermənistanın Azərbaycan ərazisində həyata keçirdiyi ekoterrorizm haqqında məlumatın geniş auditoriyaya çatdırılması baxımından vacibdir. Bununla əlaqədar 2022-ci ildə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə BMT-nin Ətraf Mühit Proqramının qiymətləndirmə missiyası həyata keçirilib. Bu missiya həm də BMT nümayəndə heyətinin Vətən Müharibəsindən sonra ilk dəfə Şuşaya və Hadrut şəhərinə səfəri baxımından əhəmiyyətli idi. Missiyanın yekunları üzrə hazırlanan hesabat Azərbaycan üçün mühüm istinad sənədidir.
Ənənəvi enerji ixracatçısı olan Azərbaycan son illər "yaşıl" enerjiyə keçidlə bağlı fəal iş aparır. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur rayonlarının “yaşıl” zona, eləcə də Naxçıvanın “yaşıl enerji zonası” elan edilməsi və bu istiqamətdə atılan addımlar inkişaf etmiş ölkələrlə əlaqələrə əlavə müsbət təkan və stimul verə bilər.
Azərbaycanın COP28-da böyük nümayəndə heyəti ilə iştirakı ekoloji cəhətdən təmiz və enerjiyə qənaət edən “yaşıl” texnologiyalardan istifadə perspektivlərini müzakirə etmək imkanı verir.
Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafında böyük beynəlxalq dəstəyə malikdir. Artıq xarici tərəfdaşlarla bir sıra müqavilələr bağlanıb. Masdar, ACWA Power, bp kimi şirkətlərlə müqavilələr, o cümlədən Avstraliyanın Fortescue Future Industries şirkəti ilə 12 giqavatlıq müqavilə Avropaya enerji təchizatının artırılması baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir.
İlin sonunadək 240 MVt gücündə ilk günəş elektrik stansiyasının istismara verilməsi planlaşdırılır. Azərbaycan 10 GVt elektrik enerjisi istehsalına dair anlaşma memorandumları və müqavilələr imzalayıb.
Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində gələcək üçün iddialı hədəflər qoyub. 2027-ci ilə qədər ölkə istehsal olunan resursların 80 faizini ixrac etmək niyyəti ilə 3 GVt külək enerjisi və 1 GVt günəş enerjisi istehsal etməyi planlaşdırır.
Azərbaycan bu yaxınlarda 230 MVt gücündə Qaradağ günəş elektrik stansiyasının işə salınması ilə iddialı enerji strategiyasında mühüm mərhələyə çatdı.
Ümumi gücü 1000 MVt olan yaşıl enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üçün Masdar ilə əlavə müqavilələr də imzalanıb. Bu layihələrə Biləsuvarda 445 MVt gücündə günəş elektrik stansiyasının, Neftçalada 315 MVt gücündə günəş elektrik stansiyasının və Abşeron-Qaradağda 240 MVt gücündə külək elektrik stansiyasının tikintisi daxildir.
Azərbaycanın "yaşıl" enerjisinin əsas bazarı Avropadır və artıq konkret layihə var ki, onun çərçivəsində enerji bərpa olunan mənbələrdən təmin olunacaq. Belə ki, 2022-ci il dekabrın 17-də Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan Qafqaz regionundan Avropaya enerji körpüsünün tikintisini nəzərdə tutan strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar. Əldə edilən razılaşma çərçivəsində 1000 MVt gücündə və 1195 kilometr uzunluğunda "Black Sea Energy" dənizaltı elektrik kabelinin çəkilməsi gözlənilir. Kabel Azərbaycanda hasil edilən "yaşıl" elektrik enerjisini Gürcüstan və Qara dəniz vasitəsilə Rumıniyaya çatdırmaq üçün Macarıstana və Avropanın qalan hissəsinə nəql olunacaq. Bu, dörd gigavata qədər "yaşıl" enerjinin verilməsinə imkan verəcək. Azərbaycanla yanaşı, Türkmənistan və Qazaxıstanın da bu layihəyə qoşulması mümkün görünür.
Deməli, Azərbaycan COP28 müzakirələrinin mərkəzində dayanan Paris Sazişi üzrə üzərinə götürdüyü öhdəlikləri sözdə deyil, əməldə yerinə yetirir. Ölkədə dekarbonizasiya məqsədlərinə nail olmaq üçün hərəkətverici qüvvələr olan və əslində təkcə ölkə daxilində deyil, həm də daha geniş regionda karbohidrogen neytrallığının təmin edilməsinə yönəlmiş konkret “yaşıl” layihələr həyata keçirilir. Ona görə də məhz dünya ictimaiyyətinin “yaşıl” keçid üçün nəzərəçarpacaq addımlar atdığı bu mühüm dövrdə Azərbaycanın bu tədbirdə iştirakı regional əhəmiyyət kəsb edir. Nüfuzlu enerji şirkətləri ilə müqavilələr və bu sahədə irimiqyaslı layihələrin başlanması bir vaxtlar özünü ənənəvi enerji resurslarının etibarlı təchizatçısı kimi təsdiqləyən Azərbaycanı indi “yaşıl” investisiyaların cəlbedici mərkəzinə çevrilir.
