Azərbaycan, Bakı, 07 avqust / Trend , müxbir E.İsmayılov /
Trend agentliyinin Qazaxıstan Respublikasının energetika və mineral resurslar naziri Sauat Mınbayev ilə müsahibəsi
- Azərbaycan və Qazaxıstan tərəfindən realizə edilən əsas prioritetlərdən biri Qazaxıstan Xəzər Neftnəqli Sisteminin (QXNS) yaradılmasıdır. Hazırda bu layihə hansı mərhələdədir? Layihə nə vaxt başa çatacaq?
- Qazaxıstan XNS ilk növbədə "Kaşaqan" və "Tengiz" yataqlarında hasil edilən Qazaxıstan neftinin artan həcmlərinin Xəzər dənizi üzərindən "Bakı-Tbilisi-Ceyhan" və Azərbaycan Respublikası ərazisində yerləşən digər neft nəqli sistemləri vasitəsilə beynəlxalq bazara ixracı üçün nəzərdə tutulub.
QXNS iki seqmentdən ibarət olacaq:
1) Qazaxıstan Respublikası ərazisində yerləşən "Eskene-Kurık" neft kəməri;
2) Transxəzər layihəsi (tərkibində: Xəzər dənizinin Qazaxıstan sahilindəki terminal, tankerlər və gəmilər, Xəzərin Azərbaycan sahilindəki terminal və "Bakı-Tbilisi-Ceyhan sisteminə" kimi birləşdirici qurğu)
2007-ci ilin səkkiz avqust tarixində imzalanan "Transxəzər layihəsi üzrə birgə əməkdaşlıq haqqında" Memoranduma və 2008-ci ilin noyabrın 14-də imzalanan "Transxəzər layihəsinin reallaşmasının əsas prinsipləri haqqında" müqaviləyə müvafiq olaraq "KazMunayQaz" SC MŞ və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) sözügedən layihənin bərabər pay əsasında həyata keçirilməsi haqqında razılığa gəliblər.
Layihənin reallaşma mərhələsinə gəldikdə isə, hazırda "Eskene-Kurık" boru kəməri üzrə texniki iqtisadi əsaslandırmanın (TİƏ) hazırlanması başa çatır. Transxəzər sistemi üzrə TİƏ "Transxəzər layihəsinin reallaşmasının əsas prinsipləri haqqında" müqavilə əsasında ARDNŞ ilə birgə hazırlanacaq. TİƏ-nin hazırlanması üzrə işlərin 2009-cu ilin ikinci yarısında başlanması gözlənilir.
- Qazaxıstan hər il öz ərazisində neft hasilatını artırır. Qazaxıstan neftinin Azərbaycan üzərindən nəqlinin artırılmasını gözləmək olarmı və bu prosesdə hansı marşrutlar daha perspektivdir?
2008-ci ildə Qazaxıstan neftinin Aktaudan nəqli aşağıdakı istiqamətlər üzrə həyata keçirilib: Mahaçkala - ildə 4,5 milyon ton neft; Bakı - ildə 2,7 milyon ton neft; Neka - ildə 1,7 milyon ton neft. QXNS-in yaradılmasından sonra Bakı istiqamətində potensial həcmlər ildə 20-dən 50 milyon tona çata bilər.
Azərbaycanda "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yatağında hasilatın artması ilə əlaqədar olaraq, "Bakı-Tbilisi-Ceyhan" neft kəmərində Qazaxıstan nefti üçün əlverişli qüvvə kifayət etməyə bilər.
Bununla əlaqədar olaraq, Qazaxıstan tərəfi münasib ixrac infrastrukturunun istifadəsində, həmçinin lazım gəldikdə Azərbaycan Respublikası ərazisində yeni ixrac qüvvələrinin genişləndirilməsi və yaradılmasında iştirak etməkdə maraqlıdır.
- Qazaxıstanın öz neftini "Bakı-Supsa" və "Bakı-Novorossiysk" marşrutu üzrə nəql etməsi mümkündürmü və sözügedən layihələrin reallaşması hansı şəraitdə mümkündür?
- Qazaxıstan tərəfi Bakıdan sonra alternativ marşrutların, xüsusilə də hazırda Xəzərin Azərbaycan sektorunda AÇG yatağının işlənməsini həyata keçirən Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinə (ABƏŞ) məxsus olan "Bakı-Supsa" boru kəmərinin istifadəsində maraqlıdır. Sözügedən neft kəmərinin gücü ildə 7,2 milyon ton təşkil edir.
Bu zaman "Bakı-Supsa" kəməri ilə Qazaxıstan neftinin nəqli üçün lazımı şərtlərlə ABƏŞ-dən razılığın alınması, həmçinin sözügedən neft kəməri üzrə Qazaxıstan neftinin nəqlinin qarşılıqlı əlverişli ticari şərtlərinin razılaşdırılması olacaq.
Bank keyfiyyətinin olmaması və yüngül neft göndərənlər tərəfindən istənməməsi səbəbindən hazırda Qazaxıstan tərəfi öz neftinin "Bakı-Novorossiysk" kəməri ilə nəqlində maraqlı deyil.
- SSRİ-nin mövcud olduğu dövrdə Qazaxıstan Azərbaycanda istehsal edilən neft-sənaye və neft-kimya avadanlıqlarının əsas idxalçılarından biri idi. Qazaxıstan hazırda bu avadanlıqların alınmasında nə dərəcədə maraqlıdır?
- Azərbaycan müəssisələrinin istehsal etdiyi neft-qaz avadanlıqları postsovet məkanında çox məşhurdur və özünü etibarlı və keyfiyyətli avadanlıq kimi tanıdıb.
Uzun illər Qazaxıstan Respublikasının yataqlarında əsasən Azərbaycan istehsalı olan qaldırıcı aqreqat, misal üçün "Azinmaş - 37" qaldırıcı aqreqatı və s. istifadə edilib.
Lakin 1998-ci ildə "KazMunayQaz" SC MŞ-in Qazaxıstan Respublikasında "Neft-qaz avadanlıqlarının yeni növlərinin istehsalının öyrənilməsi üzrə" Proqramın fəaliyyətə başlamasından etibarən, Qazaxıstanın maşınqayırma müəssisələri neft-qaz avadanlıqlarının müxtəlif növlərinin istehsalının fəal şəkildə öyrənilməsinə başlayıb və hazırda onlar tərəfindən 350 adda hissə buraxılır.
Bununla da, Qazaxıstanda maşınqayırma kompleksinin, neft-qaz maşınqayırmasının yeni seqmenti fəal şəkildə inkişaf etməyə başladı ki, bu da idxal edilən avadanlıqların, eyni zamanda qaldırıcı aqreqatların tədarükünün asılılığından qaçmağa imkan verdi.
Hazırda "Petropavlov ağır maşınqayırma zavodu" SC Qazaxıstan Respublikasının neft sahəsi üçün lazım olan xüsusi texnikanın və qazma avadanlıqlarının, həmçinin müxtəlif yükqaldırma qabiliyyətli АPRS-40, PTP-40, PAP-50, PAP-60, PAP-80 kimi qaldırıcı aqreqatların, eyni zamanda 125 ton yükqaldırma qabiliyyəti olan "İŞİM" mobil qazma qurğularının geniş həcmini istehsal və tədarük edir.
Bununla da, hazırda neft şirkətləri Qazaxıstan istehsalçılarından neft-qaz avadanlıqlarının bir çox növünü almaq imkanına malikdir.
Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin Qazaxıstan istehsalı olan məhsullara, işlərə və xidmətlərə üstünlük verilməsi ilə bağlı tapşırığına əsasən, tədarükün ümumi həcmində Qazaxıstan istehsalı olan məhsulların, işlərin və xidmətlərin payının artırılması və bənzəri Qazaxıstanda istehsal edilən idxal məhsullarınının alınmasından imtina edilməsi üzrə işlər həyata keçirilir.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]