Ülviyyə Sadıqova, Trend redaksiyasının Yaxın Şərq və Ərəb ölkələri üzrə icmalçısı
Bir müddət əvvəl İsrail hökumətində dəyişiklik və FƏTH ilə HƏMAS-ın ölkədə siyasi hakimiyyət uğrunda daxili mübahisələri Yaxın Şərq dördlüyünün (YŞD) ї Rusiya, BMT, ABŞ və Aİ-nin təklif etdiyi Fələstin-İsrail barışğı üzrə planın irəliləməsini çətinləşdirir.
BMT Baş Assambleyasının sonuncu iclasında YŞD-nin sədrlərindən biri, ABŞ-ın Dövlət Katibi Kondoliza Rays bəyan edib ki, Fələstin və İsrail liderləri danışıqlar prosesinə dəyişikliklər etməlidirlər. O əlavə edib ki, Amerikanın Annapolis şəhərində keçirilmiş konfransdan sonra tərəflərdən heç biri vəziyyətin dəyişməsi üçün bir şey etməyib, əksinə, danışıqlar prosesi dalana dirənib. Bununla əlaqədar, Fələstin liderləri də, İsrailin yeni hökuməti də 2009-cu ilin sonuna sülhə nail olmaq üçün danışılar prosesini dəyişdirmyə borcludurlar. Dördlüyün digər üzvləri də Raysın bəyanatını dəstəkləyiblər.
їBiz İsrail - Fələstin münaqişəsinin tezliklə tənzimlənməsini və regionda sərhədlərin açılmasını istəyirikї, - Dövlət Katibi bildirib.
Fələstin və İsrailin 60 illik müharibəsi ərzində BMT və digər beynəlxalq təşkilatların fəaliyyəti sözdə dəstək və yardımla, ağır anlarda isə, iqtisadi sanksiya və beynəlxalq təcrid təhdidləri ilə məhdudlaşdırılır. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, belə tədbirlər həmişə Fələstin tərəfinə qarşı görülür. BMT məhz fələstinlilərin müharibədən daha çox əziyyət çəkməsini unudaraq, onları sülhün əldə edilməsində başlıca əngəl hesab edir. Təəccüblü deyil ki, BMT və ABŞ, Rusiya kimi digər güclü dövlətlərin belə passiv yardımı İsrail - Fələstin danışıqlarında özbaşınalığa gətirib.
Sülhün tərəflərdən heç birinə faydalı olmadığını hesab etmək ədalətsizlikdir. Bütün Qərb ölkələrinin müharibənin başlıca їqurbanıї hesab etdikləri İsrail, özünə yaxşı beynəlxalq imic və qənaətbəxş iqtisadi həyat təmin edərək, əsas məsələyə - ölkədə təhlükəsizlik və sabitliyə, sayına görə Aİ ölkələrinə bərabər tutulan ərəb dövlətləri ilə əlaqələrin qurulmasına nail ola bilmir.
Özlərini doğma torpaqlarından qovulmuş hesab edən fələstinlilər, İsrailin blok - postlarının daimi atəşə tutulması və hücumlar sayəsində öz varlıqlarını xatırladır və bunu uzun illər ərzində sürgün və müxtəlif ölkələrdə sərgərdanlıqla motivasiya edirlər. Və hər dəfə ərəb ölkələri İsrailin vurduğu yaraları xatırlayanda, İsrailin təhlükəsizliyi yenidən nəzarətdən çıxır ki, bu da ərəb dövlətləri ilə - məhz Livan və Suriya ilə sərhədlərdə vəziyyətin sabitliyini pozur.
Həqiqətən də, İsrailin coğrafi mövqeyi iqtisadi və beynəlxalq siyasətdə əlverişli olsa da, ölkənin təhlükəsizliyinə ciddi zərbə vurur. Təl-Əvivin incə diplomatiyası və Qərbin daimi dəstəyi olmasaydı, İsrail dövləti çətin ki, 60 il mövcud olardı.
Lakin İsrailin problemləri təhlükəsizlik məsələləri ilə məhdudlaşırsa, Fələstin əhalisi həm siyasi böhran, həm də iqtisadi embarqo ilə üzləşir.
2005 - ci ildə İordan çayının Qərb sahilində Mahmud Abbasın ї Fələstinin Azadlıq Təşkilatının tarixi lideri Yasir Ərəfatın varisinin başçılıq etdiyi muxtariyyət hökuməti formalaşdırıldı. Yeni hökumət əvvəlcə ABŞ və Aİ ilə əməkdaşlığa, sonra isə, İsrailə qarşı istənilən zorakılığı rədd edərək, bu ölkə ilə birbaşa danışıqlara razılaşdı. Lakin Abbasın bu siyasətini yalnız ona yaxın olanlar və FƏTH - in siyasətini dəstəkləyən Qərb sahili əhalisinin bir hissəsi dəstəkləyib.
İsmayıl Haniyənin başçılıq etdiyi HƏMAS islami müqavimət hərəkatının təklif etdiyi dialoq İsrail tərəfindən rədd edilib və HƏMAS - ın hərbi strategiyası ilə əlaqədar Qərbin dəstəyini qazanmayıb.
HƏMAS - ın Fələstində parlament seçkilərində qələbə qzanması və regionun strateji baxımdan vacib məntəqəsi Qəzzə Zolağını nəzarəti altına alması yeni regional siyasətində Abbas üçün sürpriz oldu. İndi Fələstin artıq daxildən parçalanıb. Muxtariyyət hökumətinin planları bir anda alt - üst olub;hərəkat İsrailin digər qatı düşmənləri ї Livanın Hizbullah partiyası və İranla sıx əlaqədədir.
Buna görə də, üç ildən sonra Fələstin və İsrailin danışıqlarının ölü nöqtədən tərpənməməsi təəccüblü deyil.
Mahmud Abbasın, başqa sözlə desək, FƏTH və HƏMAS-ın kiçik Fələstində hakimiyyət uğrunda əbədi mübarizəsi, ən başlıcası isə, İsraillə siyasətdə fikir ayrılıqları sülhün əldə edilməsini çətinləşdirir.
Belə görünür ki, liderlərdən heç biri öz vətənlərini tərk etməkdən imtina etmiş Fələstinin sadə sakinlərinin həyatını düşünmür.
2009 - cu ildə muxtariyyətin yeni rəhbərinin seçilməsi HƏMAS-ı hər şeydən çox narahat edir. İki il əvvəl yalnız Qəzzə Zolağında möhkəmlənmək mümkün olsa da, hazırda hərəkat Qərb sahilini nəzarətə almaq niyyətindədir.
Onlar əsas diqqəti Abbası və FƏTH - in bütün tərəfdarlarını Qərbyönümlü və İsrailyönümlü siyasət aparmaqda ittiham edən sahilin sakinlərinin narazılığına yönəldirlər.
HƏMAS - ın İsrail - Fələstin cəbhəsində sakitlikdə maraqlı olması da istisna edilmir.
Hərəkat cari ilin yayında İsraillə atəşin müvəqqəti dayandırılması haqqında saziş imzalayaraq, qarşıdurmanı bir qədər zəiflədib. Avropanın və Qərbin əksər ekspertləri bu addımı HƏMAS və İsrailin toqquşmalarında fasilə kimi proqnozlaşdırır və hərəkatın hərbi ehtiyatlarının tükənməsi ilə əlaqələndiriblər.
Qərb və İsrail ekspertləri HƏMAS - ın Livanın Hizbullah qruplaşmasına satılan İran silahı ilə silahlandığını istisna etmirlər.
İsrail hökuməti formalaşdırılmayanadək, çətin ki, HƏMAS-ın planları həyata keçiriləcək. FƏTH və HƏMAS- ın eyni rəydə olduğu yeganə məsələ - onların sözlərinə görə, İsrailin sülh bağlamaq istməməsidir. Fələstinli məmurlar və HƏMAS-ın üzvləri hesab edirlər ki, İsrail Fələstinlə münaqişədə zəifləyib və ölkənin Baş naziri Ehud Olmert, danışıqlarda səhvlərdən qaçmaq məqsədilə, istefaya getdiyini elan edib.
їHər dəfə biz sülh üçün yeni addımlar atdıqda və İsraillə dialoqa başlamaq istədikdə, Təl - Əvivdə hakimiyyət böhranı və növbədənkənar seçkilər baş verir. Bu, danışıqları yubadır və buna görə də hər şeyi sıfırdan başlamalı oluruq. Bütün bunlar İsrailin sülh bağlamaq istməməsini sübut edirї, - HƏMAS - ın mətbuat katibi Müşir Əl-Məsri Trend -a bildirib.
Baş verənləri müşahidə edərkən sual yaranır: їSülh olacaqmı?ї. Axı 1948 - ci ildə başlayan müharibə çoxdan ilkin əhəmiyyətini itirib. Fələstin və İsrail tərəfi müharibədən daha çox öz siyasətlərinə haqq qazandırmaq üçün istifadə edirlər.
HƏMAS və digər qruplaşmalar Fələstin əraziləri vasitəsilə Yaxın Şərqin digər ölkələrinə silah satışını İsrailin təcavüzünə qarşı yeganə müdafiə üsulu hesab edirlər.
Abbasın diplomatiyası heç bir nəticə verməyib. Partiyanın imici kəskin pisləşib, regionun sakinləri əvvəlki kimi iqtisadi blokadadan əziyyət çəkilər. İndi Qərb çətin ki, Fələstin - İsrail münasibətlərinə müdaxilə edəcək. ABŞ və Avropanın siyasəti hazırki maliyyə böhranı ilə özünün acizliyini sübut edib.
Qadın Baş nazir Tsipi Livninin rəhbərlik etdiyi yeni İsrail hökuməti isə, danışıqlarda əvvəlki oyununu bərpa edəcək və bunu sülhün əldə edilməsinə göstərilən səylər kimi qələmə verəcək. İsrail Fələstin hökumətini HƏMAS-ın qarşısında gücsüz olmaqda və danışıqlarda passiv iştirakda ittiham etməkdə davam edir.
Son nəticədə, İsrail və Fələstinin baxışları bir məsələdə birləşəcək: їBaşladığımız yerə qayıdaq!ї.
Beləliklə, xanım Raysın 2009 - cu ilə çoxdan gözlənilən barışıq planını yaxşı vaxtlaradək təxirə salmağa məcbur olacağıq.