Azərbaycan, Bakı, 18 noyabr / Trend , müxbir K. Zərbalıyeva/ Son vaxtlar Azərbaycan Milli Ordusunda xidmət edən əsgərlər arasında intiharın səbəbləri ilə bağlı ekspertlər arasında fikir ayrılıqları var. Bəziləri hesab edir ki, əsgərlər arasında ölüm hallarına çox vaxt intihar donu geydirirlər.
Rüstəm Qurbanov 2005 - ci ilin payızında Zaqatala rayon hərbi komissarlığından hərbi xidmətə çağrılıb. Hərbi xidməti başa vurmasına 3 ay qalmış dünyasını dəyişib. Rəsmi dairələr əsgərin intihar etdiyini, ailəsi isə bölük komandiri tərəfindən öldürüldüyünü iddia edir.
Əsgərin atası Veys Qurbanov deyir ki, sonuncu dəfə oğlu ilə 2006 - cı il mayın 21- də telefonla danışıb. Oğlu vəziyyətinin yaxşı olduğunu, hərbi xidmətinin 3 aydan sonra başa çatacağını deyib.
Mayın 26 - da isə Zaqatala rayon hərbi komissarlığından Qurbanova zəng edərək, oğlunun cinayət törətdiyi barədə məlumat veriblər.
Atanın sözlərinə görə, oğlu barəsində əsgərlərə qarşı seksual hərəkətlər etmə və zorlama maddələri ilə cinayət işi açılıb. Sonradan oğlu etdiyi əməlindən peşman olduğundan, xidməti silahı ilə özünə atəş açaraq intihar edib.
Qurbanov iddia edir ki, oğlunun qatili bölük komandiri Hikmət Həsənovdur. "Həsənov Müdafiə Nazirliyində rəhbər vəzifə tutan məmurun qohumu olduğundan, oğlumun qatili hələ də azadlıqdadır. Oğlum Həsənovun törətdiyi cinayətindən xəbərdar olduğundan, onu öldürüblər və bu ölümə intihar donu geyindiriblər",- deyə ata vurğulayıb.
Silahlı Qüvvələrə Demokratik Vətəndaş Nəzarəti Azərbaycan Mərkəzinin rəhbəri Ələkbər Məmmədoov deyir ki, orduda çox ciddi problemlər var və bu problemlərin qarşısını almaq üçün aidiyyatı qurumlar lazımi tədbirlər görmürlər.
Rəhbərlik etdiyi Mərkəzə hərbçilər və onların ailələri tərəfindən orduda Nizamnamədənkənar hərəkətlərin edilməsi, hərbçilərin təhqir olunması, döyülməsi, qanunların kobud şəkildə pozulması ilə bağlı şikayətlərin daxil olduğunu vurgulayan Məmmədov bildirib ki, bu qanunsuzluqlar orduda fərariliyə və intiharlara səbəb olur.
Ekspertin sözlərinə görə, il ərzində orduda, orta hesabla, 60 - a yaxın Nizamnamədənkənar ölüm və intihar hadisəsi baş verir. Bu statistikanın düşmən tərəfindən öldürülən əsgərlərin sayından çox olduğunu deyən Məmmədov hesab edir ki, Nizamnamədənkənar ölüm hadisələri daha çox komandirlərin məsuliyyətsizliyi üzündən baş verir.
İntiharların və Nizamnamədənkənar ölümlərin əsgərlərin təhqir olunması, işgəncə verilməsi səbəbindən baş verdiyinə əmin olan ekspertin fikrincə, bu faktlar çox vaxt hərbi hissə komandirləri tərəfindən ört - basdır edilir.
"Belə faktlar hüquq - mühafizə orqanları tərəfindən obyektiv araşdırılmır, bütün günah ölənin, intihar edənin üstünə qoyulur. Bu isə, cəzasızlıq şəraiti yaradır. Cəzasızlıq cavabdeh şəxslərin qanunsuz hərəkətlərinə daha da rəvac verir",- deyə ekspert vurğulayıb.
Ekspert bu faktlarla mübarizədə orduya ictimai nəzarətin yaradılmasını, əsaslı islahatların aparılmasını, ədalətli cəza sisteminin gücləndirilməsini vacib sayır.
Orduda intiharların səbəbinə toxunan psixoloq Azad İsazadə deyir ki, Nizamnamədənkənar münasibətlər, "dedovşina" halları səbəblər sırasında yer tutur.
Psixoloqun sözlərinə görə, psixoloji cəhətdən zəif, müqavimət göstərməyi bacarmayan əsgərlər çaşqın olur, vəziyyətdən çıxış yolu tapa bilmir və psixoloji cəhətdən sınırlar. "Fiziki təzyiqlər də intihara səbəb olur. Bu hallar əsgərlərdə intihara meyllilik yaradır",- deyə psixoloq bildirib.
İsazadə deyir ki, əsgərlər hərbi xidmətə psixoloji cəhətdən hazır olmurlar. "Əsgərlik həyatı gənclərə hərbi xidmətə əyləncə, macəra, gəzinti kimi görünür. Əslində, bu cox ciidi bir mərhələdir. Gəncin həyat tərzini birdən -birə dəyişməsi onun psixikasında ciddi problemlər yarada bilər. Bu zaman psixoloji cəhətdən zəif olanlar depressiyaya düşür, özünə qəsdə meylli olur və.s.
Ekspert deyir ki, Hərbi Həkim Komissiyası psixi problemləri olan gəncləri müəyyən etməli və onlar hərbi xidmətdən azad olunmalıdır.
"Təcrübəli zabit tabeçiliyindəki hər bir əsgərin nəyə qadir olduğunu bilməlidir. Psixoloji və fiziki təlimi əsgərin gücünə uyğun müəyyənləşdirməlidir. Təcrübəli zabitlərdə, adətən, belə problemlər olmur",-deyə İsazadə bildirib.
Ekspert orduda psixoloqlara ehtiyac olduğunu deyir və hesab edir ki, hərbi hissə komandirinin təlim-tərbiyə işləri üzrə müavini psixoloq olmalıdır.
Müdafiə Nazirliyi mətbuat xidmətinin rəhbəri Eldar Sabiroğlu deyir ki, Azərbaycan Ordusunun mənəvi və psixoloji durumu çox yüksəkdir.
Sabiroğlu dünyanın bütün ordularında intihar və ölümlərin olduğunu qeyd edərək, belə faktların hədəfə götürülməsini və süni ajiotaj yaradılmasını doğru hesab etmir.
Nazirlik rəsmisi bildirib ki, işlədiyi il yarım müddətində orduda 1-2 intihar hadisəsi olub. "Mən bilmirəm mətbuat şişirdilmiş rəqəmləri hardan götürüb",- deyə Sabiroğlu bildirib.
Xidmətin rəhbəri deyir ki, ordu möhkəm nizam - intizam tələb olunan sistemdir və çətinliklərə dözümsüz olan gənclər bu sistemə uyğunlaşa bilmir, iradəsizlik göstərirlər.
Amma bunun böyük bir problemə çevrilməsi ilə razı olmayan nazirlik nümayəndəsi hesab edir ki, bu sistemdən qovulanlar ordu haqda cəmiyyətdə yanlış fikir formalaşdırmaq istəyirlər.
Sabiroğlu Orduya ictimai nəzarətin yaradılması ilə razıdır. Bu təklifin Nazirlik rəhbərliyi tərəfindən nəzərdən keçirildiyini deyən Sabiroğlu qeyri - hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlığı mümkün sayır.
Millət vəkili, Milli Məclisin Təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri daimi komissiyasının sədr müavini Aydın Mirzəzadə Azərbaycan Ordusunda Nizamnamədənkənar ölüm hadisələrinin , intiharların olmasından təəssüflənir və buna səbəb olan vəziyyətin aradan qaldırılmasını vacib sayır.
Millət vəkili orduda hərbi psixoloqların rolunun, əsgərlərin psixoloji hazırlığının artırılmasını təklif edir.
Millət vəkili problemdən çıxış yolunu vəziyyətin gizlədilməməsində, xarici ölkə ordularının təcrübəsinin öyrənilməsi və yaxşı nüansların orduda tətbiq olunmasında görür.
Ali Məhkəmənin Hərbi Məhkəmələrin İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının sədri Şahin Yusifov bildirir ki, bu sahədə baxılan işlərin təhlili göstərir ki, şəxsi özünü öldürmə həddinə çatdırmış hərbi qulluqçular Qanuna müvafiq məsuliyyətə cəlb olunarsa, məhkəmələr cavabdeh şəxsləri qanunauyğun cəzalandırarlar. Hakim deyir ki, həm appelyasiya, həm də Al Məhkəmə bu şəxslərə heç bir güzəştə getmir. Yusifov bu işlərlə bağlı məhkəmələrin ünvanına söylənilən iradları qəbul etmir.
Kollegiya sədri deyir ki, məhkəmələr intiharlarla bağlı cinayət işlərini araşdırarkən, qanunvericilikdəki boşluqlar problemlər yaradır.
Yusifovun sözlərinə görə, Cinayət Məcəlləsinin özünü öldürmə həddinə çatdırma (125) maddəsində nəzərdə tutulub ki, təqsirləndirilən şəxs zərərçəkmişə qarşı mütəmadi zor tətbiq etməklə, işgəncə verməklə, şərəf və ləyaqətini mütəmadi təhqir etməklə onu özünü öldürmək həddinə çatdırırsa, o, bu maddə ilə məsuliyyət daşıyır. Yəni zərərçəkmişə qarşı bu hərəkətlər mütəmadi şəkildə olmalıdır.
Hakim deyir ki, praktikada elə hallara rəst gəlinir ki, bu hallar mütəmadilik təşkil etmir. Bu zaman həmin əməlin tövsifində çətinlklər yaranır.
"Elə olur ki, əsgər bir sillədən, söyüşdən intihar edir. Belə olan halda, bu əməl 125- ci maddənin təsiri altına düşmür. İstintaq orqanı bu əməli döymə kimi tövsif edir. Hesab edirəm ki, mütəmadilik Qanundan götürülməli, zərərçəkmişə qrşı hər bir qanunsuz hərəkət məsuliyyət yaratmalıdır. Qanunvericiliyə bununla bağlı dəyişiklik edilməsi təklif olunub",- deyə Kollegiya sədri vurğulayıb.
Yusifov hesab edir ki, hərbi hissələrdə psixoloqların olmaması ciddi problemlər yaradır. O hesab edir ki, komandirlər əsgərin psixoloji durumunu mütəmadi öyrənməli, qayğıları barədə xəbərdar olmalı və vəziyyətə uyğun tədbirlər görməlidirlər. "Bu iş aparılarsa, belə cinayətlərin də sayı minimuma enər. Əsgərin həyatı Nizamnaməyə uyğun qurulmalıdır. Əsgərin sutkalıq rejimi elə təşkil olunmalıdır ki, o,başqa seylər haqqında fikirləşməyə vaxt tapmamalıdır",- deyə hakim bildirib.
Beynəlxalq Böhran Qrupu bir neçə gün əvvəl Azərbaycanla bağlı açıqladığı hesabatda orduda islahatlar aparılmasını, korrupsiyanı azaltmaq, idarəetməni yaxşılaşdırmağı tövsiyə edib.
Hesabatda vurğulanır ki, Azərbaycan güclü ordu yaratmaq istəyir, hərbi büdcəni artırıb, lakin idarəetmənin təkmilləşdirilməsi də tələb olunur.
Təşkilat indiyədək orduda demokratiyanı və mülki nəzarəti artırmaq üçün heç bir tədbir görülməməsini nöqsan kimi qiymətləndirib.
Beynəlxalq Böhran Qrupu tövsiyə edir ki, Müdafiə Nazirliyində vətəndaş nəzarəti artırılmalıdır. Hərbi doktrina üzərində iş başa çatdırılmalıdır. Hərbi qaydalar beynəlxalq insan haqlarına uyğunlaşdırılmalı, ordu omdusmanı təsis edilməlidir.
Bir müddət əvvəl Azərbaycanın Ombudsmanı Elmira Süleymanova orduya ictimai nəzarətin yaradılması barədə təkilf irəli sürüb və bunu vacib sayıb.
Bu təklifdən sonra Müdafiə Nazirliyinin nümayəndələri ilə Qeyri - Hökumət Təşkilatlarının nümayəndələrinin iştirakı ilə Dəyirmi masa keçirilib. Toplantıda ictimai nəzarətin yaradılmasının vacibliyi müzakirə olunub.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]