...

İranda prezident seçkiləri maraqlı və gərgin keçəcək - Trend News-un icmalçısı

Siyasət Materials 3 Aprel 2009 11:18 (UTC +04:00)

Təmkin Cəfərov, Trend -un Fars redaksiyasının icmalçısı

Novruz bayramı tətilləri sona çatdıqdan sonra aprelin 2-də Iranda 2009-cu il iyunun 12-də keçiriləck prezident seçkiləri ilə bağlı namizədlər arasında rəsmi şəkildə qızğın mübarizə başladı. Keçiriləcək seçkilər İran İslam İnqilabından sonra 10-cu prezident seçkiləridir.

İranın eks-prezidenti Məhəmməd Xatəminin prezident seçkilərində namizədliyini beş həftəlik mübarizədən sonra geri götürməsi İranda bu prezident seçkilərinin həssas, maraqlı və gərgin keçəcəyindən xəbər verir.

Belə ki, İranın İslahatçılar düşərgəsinin ən tanınmış nümayəndəsinin bu qərarı ölkənin iki rəqib düşərgələrində (Mühafizəkarlar və İslahatçılar) fəallığı artırıb. Xatəmi namizədliyini irəli sürməklə hakim Üsulgəra (Mühafizəkarlar) düşərgəsində gələcək prezident seçkilərində qələbə qazanmaq ümidləri artmışdı. Onlar düşünürdülər ki, İslahatçılar düşərgəsindən bir neçə şəxs, Üsulgəra düşərgəsindən isə bir nəfər öz namizədliyini irəli sürməklə, seçkilər ikinci mərhələyə qalacaq və belə olduğu halda hakim düşərgə qələbə qazanacaq.

Lakin Xatəmi öz namizədliyini geri götürməklə onların bu planını pozdu. Belə ki, Xatəmi bu addımı ilə İslahatçıları birləşməyə çağırdı.

Hazırda İrandakı seçki mühiti onu göstərir ki, hakim düşərgədən də Əhmədinejaddan savayı, başqa şəxslər öz namizədliyini irəli sürmək niyyətindədirlər.  

Xatəminin seçkilərdən kənarlaşmasında digər amil Mir Hüseyn Musəvinin namizədliyi ilə bağlıdır. Onların fikrincə, əgər Musəvi əvvəlcədən öz namizədliyini irəli sürsəydi, Xatəmi namizədliyini irəli sürməyəcəkdi.

İrandakı mövcud vəziyyət göstərir ki, hazırkı prezident seçkilərində namizədlər taktikanı dəyişməyə məcburdurlar. Belə ki, onları 2005-ci ildə keçirilən prezident seçkiləri kimi ağır seçkilər gözləyir. Bir fərqlə ki, cari ildə iştirak edəcək namizədlərin əsas şüarını "dəyişikliklər" təşkil etsə də, əhali arasında "ədaləti" tam şəkildə təmin edəcəklərinə dair vədlər daha çox üstünlük təşkil edəcək.

İranda 2005-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində yeddi namizəd iştirak edib. Bu namizədlər ictimaiyyətdə eyni səviyyədə hörmət və nüfuza malik idilər. Bu baxımdan seçkilərin nəticələrini öncədən təxmin etmək ekspertlər üçün çətin idi. Düşərgələr arasından da çoxsaylı namizədlər irəli sürülmüşdü, üç namizəd İslahtçılar düşərgəsini, üç namizəd isə Üsulgəra düşərgəsini təmsil edirdi. İranın sabiq prezidenti Əli Əkbər Haşimi Rəfsəncani isə mötədil qrupun nümayəndəsi kimi iştirak edirdi. Həmin il keçirilən prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürmüş şəxslərin əsas şüarı iqtisadi, siyasi və mədəniyyət sahələrində islahat və dəyişikliklərdən ibarət idi. Yalnız Əhmədinejad fərqli şüar ilə seçkilərdə iştirak etmişdi. O, digər namizədlərin əksinə olaraq, öz seçicilərini orta və aşağı təbəqənin arasından seçməyə üstünlük vermişdi. Əhmədinejad "ədalət və iqtisadi dəyişikliklər" kimi şüarlar irəli sürməklə seçki kompaniyasını aparırdı. Nəticədə o, qələbə qazandı.

Hazırkı seçkilərdə hər üç namizəd - Musəvi, Kərrubi və Əhmədinejad əhalinin yoxsul təbəqəsini dəstəkləməklə bağlı şüarlar səsləndirməyə qərar verib.

İranda keçirilən ötən iki seçki (İranda parlament və üçüncü bələdiyyə seçkiləri) göstərir ki, Xatəminin tərəfdarları əhali tərəfindən bir o qədər də dəstəklənmir. Bu üzdən hər iki düşərgədən yeni şəxslərin öz namizədliyini irəli sürməsi istisna deyil. Beləliklə, ölkədə yaranmış yeni durum seçkilərin həssas, maraqlı və gərgin olacağında xəbər verir. İranda hadisələr o qədər sürətlə dəyişir ki, hadisələri qabaqcadan proqnozlaşdırmaq çətindir. Hazırkı namizədlərin də seçkilərdən kənarlaşacağı istisna olunmur, lakin buna baxmayaraq, seçkilərin ikinci mərhələyə çıxması və bu halda hər düşərgədən bir namizədin rəqabət aparmasını gözləmək olar.

İranda prezident seçkiləri 4 ildən bir keçirilir. Prezidentliyə namizədlər sadəcə Nəzarət Şurası (Şuraye Negəhban) tərəfindən təsdiqləndikdən sonra seçki prosesinə qatıla bilərlər. Prezident seçilən şəxs Ali Dini Rəhbər tərəfindən təsdiqləndikdən sonra status əldə edir. Ali Dini Rəhbərdən sonra ikinci səlahiyyətli şəxs olan prezident bütün icra aparatına nəzarət edir, xarici və daxili siyasət kurslarını müəyyənləşdirir.

2005-ci ilin yayında Iran prezidenti seçilən Əhmədinejad, hələlik növbəti prezident seçkilərində iştirakı barədə rəsmən bəyanat verməyib.

Seçkilərdə iştirakı barədə parlamentin sabiq başçısı, Milli Etimad Partiyasının lideri Mehdi Kərrubi və İranın sabiq Baş naziri Mir Hüseyn Musəvi bəyanat verib.

Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]

Xəbər lenti

Xəbər lenti