Trend -un Tacikistanın Azərbaycan Respublikasındakı Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfiri Zokir Vəzirovla müsahibəsi
Azərbaycan, Baki, 30 yanvar, /müxbir S.Agayeva/
- Artıq təxminən iki ildir Azərbaycanda Tacikistan Səfirliyi açılıb, bu prosses ikitərəfli əlaqələrin inkişafına necə təsir edib?
- Müstəqillik əldə ediləndən sonra Tacikistan və Azərbaycan münasibətlərinin daimi xarakter almasının əsası 1992-ci ilin 29 may tarixində, yəni diplomatik münasibətlər qurulduğu gündən qoyulmuşdur.
Tacikistanın Azərbaycanla diplomatik münasibətləri yaranan andan bəri ikitərəfli əlaqələr ciddi göstəricilərlə səciyyələnir. Mən hesab edirəm ki, bu, ölkələrimizdəki müstəqil inkişaf dövründə daxili siyasi böhranın dərinləşməsinin təsiri ilə baş verib. Həmin anda Tacikistan və Azərbaycanın qarşısında ilk növbədə öz həllini tələb edən daxili siyasi məsələlər dururdu.
Ölkələrimizin rəhbərbərlərinin qarşılıqlı rəsmi səfərləri Tacikistan-Azərbaycan siyasi əməkdaşlığında yeni dövrün hesabat nöqtəsi olub. 2007-ci ilin mart ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Tacikistan Respblikasına rəsmi səfər edib. Bizim Respublikanın Prezdenti Emomali Rahmonun Azərbaycan Respublikasına cavab səfəri 2007-ci ilin avqust ayında təşkil olunub. Səfərlərin yekunları dövlətlərarası əməkdaşlığa müsbət təsir göstərib, ikitərəfli əlaqələrin daha dinamik səviyyəyə çatması tendensiyası meydana çıxıb. Qarşılıqlı səfərlər zamanı sənədlər paketi (cəmi 19) imzalanıb ki, bu da əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətləri üzrə ikitərəfli əlaqələrin inkişafı üçün əsaslı müqavilə-hüquq bazası təşkil edib.
Ölkələrimizin diplomatik nümayəndəliklərinin açılışı bir-birinə qarşılıqlı mehriban rəğbətin, Tacikistan Respublikası və Azərbaycan Respublikası arasındakı ikitərəfli əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə dair istəyin sübutudur. Deyə bilərəm ki, Tacikistanın Azərbaycandakı Səfirliyi yeni açılıb, belə ki, cəmi iki ildir, fəaliyyət göstərir. Bu dövr ərzində Azərbaycanda Tacikistan mədəniyyəti günləri və müvafiq olaraq Tacikistanda da Azərbaycan mədəniyyəti günləri keçirilib. Bizim dost ölkələrin paytaxtlarında tacik və azərbaycanlı incəsənət ustalarının iştirakı ilə yüksək səviyyəli konsert təşkil edilib.
-Siz necə hesab edirsiniz, Azərbaycan-Tacikistan əlaqələrinin inkişafına mane olan müəyyən faktorlar mövcuddurmu? Azərbaycan və Tacikistan arasındakı əməkdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsi üçün nə etmək lazımdır?
- Əminliklə deyə bilərəm ki, Tacikistan və Azərbaycan arasındakı əməkdaşlığın inkişafına heç nə mane olmur və həmçinin heç bir meneə yoxdur. Ölkələrimiz arasında qarşılıqlı əlaqələr dərin tarixi kökə və əsrlik ənənələrə malikdir, hazırda əlaqələrimiz yüksək səviyyədədir və genişləndirilir.
Bunlarla yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, qardaş Azərbaycanla qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın potensialı və imkanları mövcuddur ki, bu, bizim fikrimizcə, kifayət qədər reallaşdırılmır, xüsusən də iqtisadiyat, energetika, nəqliyyat, turizm və aqrar sektorlarında. Dostluq əlaqələrindən istifadə edərək biz hər şey etmək niyyətindəyik və etməliyik ki, əməkdaşlığımızın fəallaşdırılması planına - qarşılıqlı ticarətin həcminin artırılması, nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələrinin intensivləşdirilməsi, həmçinin birgə mədəni və idman tədbirlərinin keçirilməsi planına keçək.
Bizim ölkənin də müəyyən neft-qaz ehtiyyatı var. Zəngin təcrübəyə malik olan Azərbaycan müəssisələri həmin resursların hasilatına dair kəşfiyyat işlərində iştirak edə bilər.
Ölkələrin müvafiq idarələri tərəfindən Tacikistanın daxili çaylarının məcrasında kiçik və orta su elektrik stansiyalarının tikintisi üzrə perspektivli investisiya layihəsi hazırlanıb. Biz mütəmadi olaraq Azərbaycanın müvafiq idarə və şirkətlərinə həmin obyektlər haqqında ətraflı məlumat təqdim edirik. Bu yaxınlarda isə, 2009-cu ilin sonunda Tacikistan hökuməti dünyanın ən iri gümüş, qurğuşun və sink yataqlarından olan "Konimansuri Kalon" yatağının işlənilməsi hüququnun alınması üzrə beynəlxalq tender elan edib.
Bu gün, xarici tərəfdaşların bu kimi layihələrin həyata keçirilməsində iştirakı üçün Tacikistanda hər cür lazımi şərait yaradılıb. Xarici investorlar və müəssisələrə Tacikistan Respublikasının Qanunvericiliyində qadağan olunmamış istənilən fəaliyyət növü ilə məşğul olmaq, torpaqdan istifadə və icarəyə götürmək hüququ verilib.
Onlara istehsal etdikləri məhsullara sərbəst qiymət qoymaq, onun satış qaydalarını müəyyən etmək və məhsulun tədarükçüsünü seçmək, səhmlərin və digər qiymətli kağızları əldə etmək, kəşfiyyat işlərini həyata keçirmək, Tacikistan Respublikasının təbii ehtiyatlarla zəngin iqtisadi zonalarını istismara vermək və işləmək hüququ da verilib. Tacikistan Respublikasının qanunları xarici sərmayədarları və xarici investisiyalı müəssisələri qoruyur. Təkrar investisiyalaşmanın həyata keçirilməsi zamanı xarici sərmayədarlar Tacikistan Respublikası tərəfindən qoyulmuş zəmanət və güzəştlərdən tam həcmdə istifadə edirlər.
Digər əməkdaşlıq sahələrinə gəldikdə isə, Azərbaycan və Tacikistan özlərinin təbii iqlim şəraitləri, həmçinin aqrar sektorun sahələri üzrə bir-birinə çox bənzəyir. Buna görə də kənd təsərrüfatı sahəsində informasiya, kadrların hazırlanması və təcrübə mübadiləsi çox səmərəli olacaq. Aqrar sahədə əməkdaşlığın yoluna qoyulması üçün bir neçə kommersiya təklifləri var. Bu təkliflər hazırda hər iki tərəfin baxışındadır.
Bundan əlavə, Tacikistan və Azərbaycan arasında turizm sahəsində Saziş və bu istiqamətdə əməkdaşlığın inkişafı üçün turist şirkətlərimizə geniş imkanlar verən vətəndaşların vizasız səfərləri haqda saziş imzalanıb.
Əməkdaşlığın genişlənməsi prosesində suallar və texniki xarakter daşıyan çətinliklər yaranır ki, onların da həlli üçün müəyyəın vaxt tələb olunur. Bunlara ölkələrimiz arasında birbaşa nəqliyyatın olmaması kimi çətinlikləri misal göstərmək olar.
Tacikistan və Azərbaycan beynəlxalq və regional təşkilatlar çərçivəsində də səmərəli əməkdaşlıq edir. Bizim beynəlxalq və regional xarakterli bir çox məsələlər üzrə mövqeyimiz eynidir.
Ölkələrimizin coğrafi yerləşməsini nəzərə alaraq bir çox istiqamətlər üzrə əməkdaşlıq lazımi infrastrukturun yaradılamsını tələb edir. Bu baxımdan TRACECA layihəsi çərçivəsində göstərilən səylər Böyük İpək Yolu-nu canlandıra bilər. Ölkəmiz beynəlxalq ticarətə kömək edəcək yol dəhlizlərinin bərpa edilməsində maraqlıdır və bu cür məsələlərin həll edilməsi onun üçün prioritetdir.
- Mühüm əlaqələrdən biri ticari-iqtisadi əlaqələrdir. Onların inkişafda nə kimi dinamika var?
- Ölkələrimiz arasında ticari-iqtisadi əlaqələrin əsasını idxal-ixrac, həmçinin tranzit yükdaşımalar təşkil edir. Tacikistan Respublikası alüminium istehsalı üçün Azərbaycan Respublikasından gil-torpaq və neft koksu idxal edir. Bununla yanaşı, Azərbaycandan nar şirəsi, kərə yağı, şəkər və digər kənd təsərrüfatı məhsulları idxal edir.
Ölkələrimiz arasında mal dövriyyəsi 2009-cu ildə 25 milyon 472 min dollar təşkil edib. Tacikistan Respublikası üçün yükdaşımanın tranzit yollarından biri Türkmənbaşı-Bakı-Poti liman dəhlizidir. Düzdür, son zamanlar bu xətt ilə yükdaşımaların axını azalıb. Məsələn, bu xətt vasitəsilə 2007-ci ildə 600 min ton gil-torpaq və 162 min ton alüminium daşınıb. Lakin 2008-ci və 2009-cu ildə bu göstərici azalaraq 315 min ton gil-torpaq və 124 min ton alüminium təşkil edib. İlk oncə, bu onunla əlaqədardır ki, dünya maliyyə böhranı alüminium xammalı istehsalı da daxil olmaqla istehsalatın bütün sahələrinə mənfi təsir göstərib, həmçinin yükdaşımalarda üzə çıxan məsələlərə dair bəzi texniki nizamlama yolları da mövcuddur.
Azərbaycan iqtisadiyyatının nisbətən inkişaf etmiş ət-süd istehsalı üzrə ixtisaslaşmış heyvandarlıq sahəsi, şərabçılıq və digər kənd təsərrüfatı bitkiləri kimi sahələr Tacikistan üçün müəyyən maraq doğurur.
Tacikistan və Azərbaycan şirkətləri, sahibkarları əməkdaşlığa dair təkliflərlə Səfirliyin ünvanına müraciət edirlər. Biz onlara lazımi informasiyanı təqdim edirik və hər vasitə ilə yardım edirik. Ümumilikdə Tacikistan-Azərbaycan ticari-iqtisadi əlaqələri tədrici inkişaf mərhələsindədir.